Диссертация илмий раҳбар: доц. Мисиров. К

 
3.4-rasm. Tahlilda qullailadigan modellar
73
 
Additiv modelni qo’rish uchun natijaga omillar ta’siri qushuv bilan 
ifodalanishi e’tibor qaratish lozim. Masalan, natija U - jami xarajat bo’lsin, jami 
xarajatga xarajatning boshqa elementlari (asosiy, yordamchi, umumishlab chiqarish, 
xom-ashyo va material, ish haqi va boshqalar) ning ta’sirini topish uchun avval 
o’zgaruvchilarni imodel ko’rinishida ifodalaymiz: 
73
O.V. Efimova i dr. Analiz finansovoy otchetnosti: u/p /. - M: “Omega”, 2013. - 68 st.
Tahlilda qo’llaniladigan modellar 
additiv 
model 
multiptikativ 
model 
kasrli 
model 
Natijada bilan omillar 
o’rtasidagi bog’liqlik qo’shuv 
bilan ifodalanadi qo’llaniladi 
Natijada bilan omillar 
o’rtasidagi bog’liqlik 
ko’paytirish bilan ifodalanadi 
qo’llaniladi 
Natijada bilan omillar o’rtasidagi bog’liqlik kasrli bo’lganda 
qo’llaniladi 

---

72 
𝑌 = ∑ Xi = Xi + X2 + X3+. . Xn, (i = 1, n)
𝑛
𝑖=1
 
Bu erda
∑– yig’indi belgisi, i - omillarning tartib soni, 
n - omillarling umumiy soni, Xi - omilning nomi. 
Ushbu model amaliyotda keng qo’llanilib, natijaga omillarning ta’sirini 
topishda qo’shish amallari qo’llanilganda qo’llanadi. Masalan, korxona umumiy 
xarajatlarning hajmiga xarajatlarning turlari bo’yicha ta’sirini aniqlash uchun xarajat 
turlari X deb belgilasak, umumiy xarajat miqdorini esa U deb belgilaymiz. Agar 
xarajat gurlari 6 ta bo’lsa, adtsitiv model quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: 
Y = ∑
𝒏
𝒊=𝟏
 Xi + X2 + XZ +… Xn, (i=1,6) 
Tahlilda kullaniladigan ikkinchi model multiplikativ model bo’lib, asosan 
ko’paytirish amali bilan echiladigan masalalarda qo’llaniladi. Natija bir qancha 
omillarning ko’paytmasi hisobiga tashkil topsa, uning modeli quyidagicha bo’ladi: