Диссертацияси илмий раҳбар: Д. И. Рўзиева педагогика фанлари доктори, доцент

8-илова
Тугалланмаган педагогик таклифлар усули 
1. Конфликтдаги хатти-ҳаракатлар стратегиясини берилган қуйидаги 
баёнотлар бўйича якунланг: 
1) шахсий манфатлари ва рақибининг манфаатларига эътибор 
қаратилганлигининг паст даражаси – бу……… 
2) шахсий манфатларига диққатининг пастлиги ва рақибининг 
манфаатларига эътиборнинг юқорилиги даражаси – бу……….. 

---

192 
3) ўз шахсий манфаатларига эътиборнинг юқорилиги ва рақибнинг 
манфаатларига диққатнинг паст даражада қаратилиши – бу ……………… 
4) манфаатлар мувозанати ва шахслараро муносабатларнинг қадр-
қимматини тан олиш асосида ўзининг шахсий манфаатлари ва рақибнинг 
манфаатларига эътиборнинг юқори даражаси – бу…….... 
5) манфаатлар мувозанатидан келиб чиқиб, рақибнинг шахсий 
манфаатлари ва ўзининг манфаатларига эътибор қаратиш – бу …………… 
2. Темперамент тавсифидан келиб чиқиб, қуйидаги фикрларни 
тўлдиринг: 
1) ўзгарувчан шароитларга тезда мослашиб боради, чидамли, 
қийинчиликларни моҳирлик билан енга олади, бошқалар билан осон алоқада 
киришади, етакчиликка интилади – бу... . 
2) ҳар бир нарсага секин, хотиржам, мувозанатли муносабатда бўлади, 
ўзгаришларга дарҳол мослаша олмайди, ўжар, масъулиятни ҳис қилади, 
ўзини ўзи тартибга солишни тезда ўрганади – бу... .
3) импулсив хатти-ҳаракатлар билан ажралиб туради, тезкор, ўзини тута 
олмайдиган, кайфиятнинг кескин ўзгаришига мойил, сабрсиз, этакчиликка 
интилади, ўжар, зиддиятли вазиятларда ўзини тутиши мумкин - бу ... . 
4) секинлик билан янги шароитларга мослашиб боради, пассив, 
муваффақиятсизлик ва қийинчиликларни чуқур бошдан кечиради, ҳимоясиз, 
кўпинча ўзига бўлган ишончни паст, камдан-кам ҳолларда ўртоқларнинг 
ёрдамига мурожаат қилади – бу… . 
9-илова 
“Позицион мулоқот” ўйин усули 
Расмий ўйиннинг мақсади: бўлажак ўқитувчининг коммуникатив 
воситалари диапазонини кенгайтириш, талабалар билан педагогик 
мулоқотнинг самарали индивидуал услубини излаш. Мазкур ўйинли 
технология 3 босқичда амалга оширилади: 

---

193 
1-босқичда ўқитувчи гуруҳдаги иккита талаба - қатнашчини “ўқитувчи 
талаба”-нинг ўзаро муносабатига оид таниш вазиятлардан бирини кўрсатиб 
беришни сўрайди. Қолган талабалар ўқитувчи сифатида қолишади. Таниш 
вазиятлар қуйидагича бўлиши мумкин: “Талаба дарсга келмайди, ўқитувчи 
уни чақиртиради, “Гуруҳда ўзлаштириш пасайиб кетди” ва ҳоказо. Танланган 
вазият берилган коммуникатив позицияга мос намойиш этилади: ўқитувчи 
қаттиққўл, расмий-ҳукмли услубда сўзлайди, “талаба” эса ўзини оқлашга 
ҳаракат қилади, ўқитувчининг танбеҳини жим эшитади. Вазият кўрсатиб 
бўлингандан сўнг: талаба бундай суҳбатдан қандай ҳиссиёт ва таассурот 
олди, ўқитувчи ўзини қандай ҳис қилди, мазкур вазият гуруҳда қандай фикр 
уйғотди деган саволларнинг умумий муҳокамаси ўтказилади. Аслида 
давомати ва ўзлаштириши яхши, лекин ушбу вазиятда “муаммоли талаба” 
ролида чиққан талаба кўпинча кескин таъсир чоралари, буйруқ оҳанги охир-
оқибатда нофаоллик, тушкунлик ва баъзан жаҳлдорликка ҳам олиб келишини 
таъкидлайди. Гуруҳ қатнашчилари талабалар билан фақат авторитар услубда 
мулоқот қилиш педагогик мақсадга эришиш учун самарасиз деган фикрга 
тўхталди.
2-босқичда ҳам ўқитувчи - талаба мулоқоти вазияти олинади, лекин 
роллар алмашади, коммуникатив позициялар ўзгаради. Гарчи талаба ўзини 
такаббур, манман ва ғашга тегадиган даражада тутса ҳам “ўқитувчи” 
ролидаги қатнашчига овоз оҳангини ўзгартириш таклиф қилинади. 2-босқич 
натижаларининг жамоавий муҳокамаси ўқитувчининг талабага боғлиқлик 
вазияти нима сабабдан юзага келиши, уни қандай олдини олиш ва бартараф 
этиш мумкинлиги таҳлилига бағишланади. 
3-босқичда юқоридаги вазиятлар мисолида талаба билан психологик 
тўлақонли мулоқотни ўрнатишга кўмаклашувчи усул ва воситаларни 
аниқлаш, шу билан бирга педагогик бошқарув позициясини амалга ошириш 
назарда тутилади. Гуруҳ ўқитувчининг талабалар билан суҳбатини қандай 

---

194 
бошлаши, қандай гапириши ва қандай фразалардан фойдаланиши, бу суҳбат 
қандай руҳда олиб борилиши зарурлигини муҳокама қилади.