Диссертацияси илмий раҳбар: Насметова С. М., б ф. д., е и. Х Тошкент 2022 йил мундарижа

Fitogormonlar ishlab chiqarishda endofitlarning roli
Endofit zamburug’lar o’simlik to’qimalarida fitogormonlar ishlab chiqarish orqali o'sishni kuchaytirishi mumkin. Endofit zamburug'lar o'sish gormonlarini ishlab chiqarish yoki mezbon o’simlik gormoni ishlab chiqarishni rag'batlantirish orqali hosildorliknu kuchaytirishi mumkin (Petrini 1991, Schulz & Boyle 2005). O'simliklar o'sishini kuchaytirish uchun endofitlarning zamburug'li ekstraktlaridan foydalanish ushbu ekstraktlaridagi eruvchan moddalar faol o'sayotgan zamburug'lar kabi mezbon o’simlik o'sishini rag'batlantirishi mumkinligini ko'rsatadi va bu buni isbotlaydi. Endofit zamburug'lar fitogormonlarni in vitro va in vivo hosil qiladi.
Endofitlar mezbon o'simliklarga qurg'oqchilik, tuproq sho’rlanishi va yuqori harorat kabi ekologik stress omillarga chiqdamliligini oshiradi. (Malinovski va Belesky 2000). Tuproq harorati 57 °C ga yetishi mumkin bo'lgan joylarda yashovchi Dichanthelium lanuginosum o'simligida Curvularia sp endofitlarning mavjudligi endofitsiz o'simliklarga qaraganda yuqori tuproq harorati va suvsizslikka chidamliligini oshirishi aniqlandi (Redman va boshq., 2002). Waller va boshqalar. (2005) Piriformospora indica endofit zamburug’i tok o’simligini turli zamburug’ kasalliklariga nisbatan va arpadagi tuz stressiga chidamliligini keltirib chiqarishi haqida xabar berdi.
So'nggi yillarda o'simlik va patogen orasidagi kasallikka olib keladigan o'zaro ta'sirda endofitlarning roli borligini ko'rsatadigan dalillar ortib bormoqda. Ularda patogenga qarshi turishi mumkin bo'lgan turli mexanizmlarning rivojlanishi kuzatilgan. Masalan, ba'zi endofit turlarida patogen hujumiga qarshi turadigan o'simliklarni himoya qilish mexanizmlarini keltirib chiqarishi mumkin, boshqalari esa patogen o'sishini ingibirlovchi antibiotik tabiatiga ega moddalarini ishlab chiqaradi.
Endofit zamburug'larning klassifikatsiyasi
Schaechter (2011) endofit zamburug'lar taksonomiyasi, evolyutsiyasi, ekologik funktsiyasi va ho’jayin o’somlikning o'ziga xos xususiyatlariga asoslangan holda Klavitsitli (C-endofitlar) va Klavitsitsiz (NC-endofitlar) guruhga bo'linganligini ta'kidladi. Shundan so'ng, Rodriguez va boshqalar, ho’jayin o'simlikda rivojlanish sxemasi, biologik xilma-xillik darajasi, ekologik funktsiyalari va ho’jayin o’simlik va avlodlar o'rtasida yuqish mexanizmiga ko’ra oltita xususiyatga qarab to'rtta maxsus guruhga ajratdilar. Sinf (1) Klavitsitli endofitlardir; Klavitsitsiz endofitlar uchta maxsus guruhga bo'linadi sinf (2), sinf (3) va sinf (4) (Rodriguez va boshq., 2009). Biz har bir sinfni qisqacha umumlashtiramiz: 19-asrda yevropalik tadqiqotchilar birinchi boʻlib Lolium linicolum, Lolium arvense, Lolium remotum va Lolium temulentum (Vogl, 1898) turiga oid o’simlik urugʻlarida sinf (1) (Klavitsitli endofitlar) topilganligini qayd etdilar. Odatda bu endofitlar o'simlik kurtaklarida uchraydi va tizimli hujayralararo infektsiyalarni keltirib chiqaradi. Kolonizatsiyalangan o'simliklar har doim bitta nazorat qiluvchi zamburug’ izolyati genotipini nazorat qiladi. Mualliflar Clay and Schardl ma'lumotlariga ko'ra, 2002 yilda patogen va simptomatik turlardan (I tip) aralash kombinatsiyaga qadar Kengaytirilgan Klavitsitli endofitlarning uch turi mavjud asemptomatik Endofitlar (II va III turlari). Sinf (1) Endofitlar asosan vertikal va gorizontal ravishda urug ' infektsiyalari orqali naslga uzatiladi (Saikkonen va boshq., 2002). Sinf (1) Endofitlar qurg'oqchilikka bardoshlik beradi, o'simlik biomassasini oshiradi va o'simlik va hayvonlar uchun zaharli kimyoviy moddalar ishlab chiqaradi (loy, 1988). Biroq, bu zamburug’larning ahamiyati mezbon o’simlik genotipi, atrof-muhit sharoitlari va mezbon turlari bilan bog'liq (Faeth
and Sullivan, 2003)
Klavitsitli endofitlarning mezbon o'simlikka ta'siri quyida keltirilgan: Hasharotlarni to'xtatish Ko'pchilik klavisipitaceous endofitlar hasharotlar oziqlantirish uchun xostlar qarshilik oshiradi; Foyda qisman hasharotlarga qarshilik bilan bog'liq bo'lgan alkaloid mikotoksinlar lolin va peramin ishlab chiqarishdan kelib chiqadi., Sutemizuvchilarning o'txo'r hayvonlarining oldini olish Ba'zi klavisipitaceous endofitlar sutemizuvchilar o'txo'r hayvonlarning oziqlanishiga to'sqinlik qiladi, chunki ular ergot va lolitrem alkaloidlari kabi mikotoksinlarni ishlab chiqaradilar. (White, 1987; Gentile et al., 1999)