Дуал таълим шакли бўйича ўҚувчиларнинг уқиитиш


Download 288.31 Kb.
bet8/16
Sana16.01.2023
Hajmi288.31 Kb.
#1095855
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   16
Bog'liq
ДУАЛ ТАЪЛИМ ШАКЛИ БЎЙИЧА ЎҚУВЧИЛАРНИНГ УҚИИТИШ НАТИЖАЛАРИНИ БАХОЛАШ БУЙИЧА МЕТОДИК ТАВСИЯЛАР

Мезонлар*

Максимал
балл

^арф тизими буйича бахолаш

Эришилган
даража

Изо^

1

Хотира

+

Д (яхши)

+




2

Тушуниш

+

C, C-, Д+ (адолатли)

+




3

Куллаш

+

Б-, C+, (яхши)

+




4

Тахлил килиш

+

Б, (Яхши)

+




5

Бахолаш

+

Б+ (яхши)

+




6

Яратиш

+

А, А- (аъло)

+







ЖАМИ:

100




+




2-жадвал. Укувчиларнинг укитиш натижаларини бахолашнинг тавсия этилган
шакли



Укитиш натижаларини Блум таксономияси асосида белгилаш


Талим дастурларида укув максадлари билан укитиш натижалари бир-биридан бироз фарк килади. Укув максадлари одатда таълим берувчи нуктаи назаридан куриб чикилади (таълим берувчи нимага эришмокчи?). Укув натижалари эса купрок таълим олувчиларнинг нуктаи назаридан каралади (бу таълим олувчилари нимани урганадилар?). Албатта, икки тушунча бир-бири билан чамбарчас боFлик, чунки дарс уз максадига муваффакиятли хизмат килса, таълим берувчининг максадлари пировардида натижада таълим олувчининг натижаларида акс этади.
Укитиш натижаларини дастур охирида иштирокчилар томонидан эришиладиган натижалар сифатида караш мумкин. Укитиш натижалари таълим олувчиларнинг укув ма1шулотлари натижасида эгаллаши лозим булган асосий билим ва куникмаларни тавсифлайди. Содда килиб айтганда, бу таълим олувчилар укув дастурини утиб булганларидан сунг амалга ошира оладиганларидир. Укитиш натижалари укув материалларини, мавзуларни танлашга ва дарснинг мантикан тузилишига бевосита таъсир килади.
Аник укитиш натижаларининг мавжудлиги укитувчига дарс/укув дастурини ишлаб чикишга, шунингдек, уз дидактик ёндашувини, укув натижаларини бахолаш тизимини тузишга ва укувчиларнинг укув жараёнидаги ривожланишларини мониторингини ташкил этишга ва зарур булганда укитиш усулларини тахрирлашга ёрдам беради
Укув натижаларини белгилашда энг куп учрайдиган хато шундан иборатки, узига хослик, улчовлилик ва хакикатга мослик хамда таълим олувчига йуналтирилганлик каби мезонларга жавоб бермаслигидир. Таълим максадларини таснифлаш билим ва куникмаларни узлаштириш назариясига катта хисса кушган америкалик таълим психологи Бенджамин Блумнинг таксономияси билан таништириб утмокчимиз.
Блум таълим олишнинг уч хил сохасида: когнитив (билим), аффектив (муносабат) ва психомотор (куникма) сохаларида юзага келишини таъкидлади. Баъзилар бу сохаларни урганишнинг "Боши, юраги ва куллари" деб атайдилар.

  • Когнитив таълим укувчининг фикрлаш ва миясидан фойдаланиш кобилиятини англатади;

  • Психомотор таълим укувчининг асбоб ёки жихоздан фойдаланиш жисмоний кобилиятини англатади;

• Аффектив таълим укувчининг зиддиятни хал килиш кобилиятига, шунингдек, уларнинг хиссий баркарорлиги ва усишига тушунилади.

Когнитив
даража

Тавсиф

Когнитив максадларда ишлатиладиган феъллар

Хотира

Узок муддатли хотирадан тегишли билимларни олиш ва кайта эслаш

Эсга тушириш,
идентифицификациялаш, аниклаш, изохлаш, такрорлаш, танлаш, белгилаш, изохлаб бериш, нусха олиш, руйхат, ном, холат

Тушуниш

Овзаки, ёзма ва график хабарлардан талкин килиш, тушунтириш, таснифлаш, умумлаштириш, хулоса
чикариш, таккослаш ва тушунтириш оркали маъно
яратиш

Талкин килмок, тушунтирмок, таснифламок, умумлаштирмок, хулоса чикармок, киёсламок, тушунтирмок, баён килмок, курсатмок, таржима килмок, баён килмок, мухокама килмок, хабар бермок, кайта ёзмок.

Куллаш

Бажариш ёки амалга ошириш йули билан утказиш ёки ундан фойдаланиш; билимларни хакикий вазиятларида куллаш

Бажариш, амалга ошириш, бовлаш, эскиз, хисоблаш, намойиш этиш, бахолаш, бажармок, карама-карши куймок, ташхис,
идентифицификациялаш, таснифлаш

Та^лил
килиш

Материални таркибий кисмларга ажратиш, кисмларнинг бир-бирига ва умумий тузилиш ёки максадга кандай бовликлигини фарклаш, ташкил этиш ва атрибуция оркали аниклаш

Ажрата олмок, ташкил килмок, атрибутларни кушиш, танламок, бирлаштирмок, чизмок, топмок, хал килмок, узгартирмок, изланмок,
таккосламок, диаграммалар яратмок, кашф этмок, синаб курмок, узгартирмок

Бахолаш

Тест ва танкид оркали мезон ва стандартлар асосида хукм
чикариш

Бахолаш, синаш, танкид килиш, башорат килиш, далил келтириш, химоя килиш, бахолаш, хукм чикариш, саралаш, бахолаш, куллаб- кувватлаш, тавсия этиш, бахолаш

Яратиш

Элементларни ягона ёки фунционал яхлитликка бирлаштириш; яратиш, режалаштириш ёки ишлаб чикариш оркали элементларни янги намуна ёки тузилмага кайта ташкил этиш

Яратиш, режалаштириш, ишлаб чикариш, ишлаб чикиш, лойихалаш, ихтиро килиш, бошкариш, узгартириш, ташкил этиш, яратиш, лойихалаш, янги яратиш, шакллантириш, ихтиро килиш, тайёрлаш, таклиф килиш, лойихалаш

3-жадвал. Блоом таксономияси



Ук,итиш натижалариларнинг бахрлаш шкаласи


Барча турлари буйича укувчиларнинг укитиш натижалари т^ридан- туври пропорционал муносабатга эга булган балл-рейтинг харф тизимининг белгилари билан белгиланади (4-жадвал ).

Харф тизими буйича бахолаш

Ракамли
эквивалент

Баллар улуши

Анъанавий тизим буйича бахолаш

A

5

85-100 балл

Аъло

B

4

72-85 балл

Яхши

C

3

56-71 балл

Коникарли

D

2

0-55 балл

Коникарсиз

4-жадвал. Укувчиларнинг укитиш натижалари бахолаш учун балл- рейтинг ва харф тизими






  1. "Аъло" рейтинги куйидагиларга мос келади:

А даражаси, ракамли эквиваленти 5 ва баллар улуши 85-100 балл. Ушбу бахолаш, агар укувчи укув материалини ижодий тушуниш ва мустакил амалий куллаш, ходиса ва жараёнларнинг мохиятини чукуррок тушуниш учун кушимча манбалардан фойдаланиш, материалнинг когнитив тузилишини курит, этишмаётган нарсаларни аниклаган булса, берилади. Вазифани бажаришда юкори даражадаги мустакиллик ва ижодкорлик. Муаммоли ва хавфли худудларни аниклаш. Муаммоли вазиятларни хал килиш учун олинган билимлардан ижодий фойдаланиш;

  1. "Яхши" рейтинги куйидагиларга мос келади:

B даражаси ракамли эквиваленти 4 ва баллар улуши 72-85 балл. Агар укувчи укув материали ва уни амалий куллаш буйича билимини курсатган булса, бу бахо куйилади. Турли вазиятларда турли даражадаги мураккабликдаги укув материалининг эркин ишлаши. Вазифани бажаришда этарли даражада мустакиллик ва ижодкорлик. Харакатлардаги кичик хатоларни тахмин килиш ва уларни укитувчининг тавсиясига биноан тузатиш кобилияти;

  1. Бахо "коникарли" куйидагиларга мос келади:

C даражаси ракамли эквиваленти 3 ва баллар улуши 56-71 балл. Ушбу бахолаш, агар укувчи дастур материалини узлаштирганлиги, уни
амалий куллаши ва белгиланган намуналар буйича топширикни бажариш куникмаларини курсатган булса, куйилади. Вазифаларни мустакил
равишда бажариш, унинг кейинги жараён учун ахамиятини чукур англамасдан, бу харакатларнинг туликсизлиги ва номувофиклигига хамда хатоларга олиб келади. Ностандарт вазиятларда вазифаларни бажаришда кийинчилик. Укитувчи назорати остида хатоларга йул куйиш, уларни тузатиш;

  1. Бахо "коникарсиз" куйидагиларга мос келади:

D даражаси ракамли эквиваленти 2 ва баллар улуши 0-55 балл. Агар укувчи модул дастурининг ярмидан купини узлаштирмаганлигини курсатган булса, бу бахо куйилади. Укитувчининг кушимча ва аникловчи саволлари укувчининг жавобини тузатишга олиб келмайди. Дастурда кузда тутилган асосий материалларни билишда бушликлар мавжудлиги, жавобларда фундаментал хатоларга йул куйилган, жорий, оралик ва якуний назорат шаклларида кузда тутилган индивидуал топшириклар бажарилмаган.
Таълим дастурларининг мазмуни ишлаб чикилган укитиш натижалари битирувчининг таълимини ва унинг касбий муаммоларни хал килишга тайёрлигини тавсифлайди. Шунга кура, бахолаш тартиб- коидалари таълим даражасини хам компетенцияларни шакллантиришга имкон бериши керак. Бахолаш субъектларини ажратиш учун "укитиш натижаси" ва "компетенция" тушунчалари кулланилади. Шу билан бирга, укитиш натижалари дастурни узлаштиришнинг оралик боскичларида бахоланади, касбий модул (мехнат функцияси) буйича бахолаш якуний боскичда олинади.
Компетенцияни бахрлаш
Касбий модулни ташкил этувчи узлаштирилган укитиш натижаларини бахолашда куйидагиларни уз ичига олган умумий ёндашувларни хисобга олиш тавсия этилади:

  • модулни узлаштириш натижаси маълум бир мехнат функциясини бажаришга тайёрликдир;

  • ички назоратнинг вазифаси мезонлар буйича укувчиларни бахолаш / уз-узини бахолашдан иборат;

  • бахолаш фаолияти субъектлари укувчининг узи, таълим муассасаси ва иш берувчи хисобланади.

Иш берувчининг вакиллари иштирокида укитувчини ташки бахолаш тартиби малака имтихони шаклида амалга оширилади, бу уз навбатида касбий фаолиятга тегишли амалий вазифаларни бажаришдир. Касбий фаолиятнинг ривожланишини бахолаш учун ишлаб чикариш амалиёти амалга оширилади, шунинг учун имтихон бир неча боскичлардан иборат булиши мумкин.
Компетенцияни ривожлантириш курсаткичи амалий фаолият жараёни ёки амалий фаолият махсули булиши мумкин. Жараён куйидаги холларда бахоланади:

  • асбоблар, жихозлардан туFри фойдаланиш, хавфсизлик

коидаларига риоя килиш ва хоказоларни текшириш ва бахолаш зарур;

  • ишни бажариш вакт омили (вакт) талаб килинади;

  • мехнат функцияларини бажариш кийинрок бахоланади.

Ук,ув натижаларини мониторинг к,илиш ва бахрлашнинг турлари, шакллари х,амда воситалари
Дуал таълим шаклида укитиш натижаларини бахолашга иш берувчиларни жалб килиш амалиёти кургазмали имтихон (демострацион имтихон, кейинги уринларда демо-имтихон) оркали амалга ошириш тавсия этилади. Демо-имтихонлар Давлат таълим стандартига мувофик укувчига узлаштирилган касбий компетенцияларни амалда курсатишга имкон берадиган оралик имтихон ёки якуний аттестация шаклидир. Демо- имтихон битирувчиларни тайёрлаш сифатини мустакил бахолаш (сертификатлаш) учун намунадир. Уни амалга ошириш реал хизматлар ва ишлаб чикариш жараёнларини моделлаштириш шароитида билим ва куникмалар даражасини курсатиш ва мустакил эксперт бахолаш тартибини назарда тутади.

Download 288.31 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling