Duniyadaǵı tariyxıy processlerdiń, onıń ayrıqsha táreplerin yamasa basqıshların derektanıwsız úyreniw múmkin emes: dereklerdi toplaw, tańlaw hám sın pikir bıdırdıw tariyxıy bilimlerdiń tiykarı bolıp esaplanadı

V-Bap. AMOREY HÁM KASSIT VAVILONI
§ 1. Ádebiy tekstler
§ 2. Arxeologiyalıq derekler
§ 1. Ulıwma maǵliwmatlar
III Ur dinastiyasınıń "byurokratiyalıq imperiyası" qulaǵannan keyin, Mesopotamiya bir neshe regionlarǵa bolınıp ketti, olardıń hár biri zárúrli materiallıq, tariyxıy hám etnik ayirmashalıǵı menen ajralıp turar edı. Eramızǵa shekemgi 2-mıń jıllıq baslarında mámleket qubla-batısınan kelgen amoriy qáwimleriniń tolqını basıp aldı. Amoriy knyazlarınan biri sol waqıtqa shekem áhmiyetsiz bolǵan Bobil qalasında jaylasıp, qısqa waqıt ishinde pútkil Mesopotamiyani birlestirgen I Bobil dinastiyasınıń ata tegi boldı. Eramızǵa shekemgi shama menen XVIII ásirdiń ortalarınnan baslap shıǵıstan taw qáwimleri, kassitlerdiń Mesopotamiyaǵa kirip keliwi baslanadı. Eramızǵa shekemgi 1595-1157 jıllar Mesopotamiyaning qubla bóleginde - Bobilda - Kassitlar dinastiyası húkimranlıq etedi. Sol dáwirde mámlekettiń Bobil hám Ossuriyaga bóliniwi júz bergen hám Mesopotamiya xalqınıń sanasında bekkemlengen. Kassitlar dinastiyasınıń aqırı shıǵıstan elamlardıń shabıwılları hám Frottıń arǵı tárepindegi demiylardıń shabıwılları menen juwmaqlandı.
Eramızǵa shekemgi 2-mıń jıllıqta Bobildagı real lingvistik jaǵday júdá quramalı edi, lekin jergilikli jazba tekstler sanınıń basqıshpa-basqısh artıp barıwın atap kórsetiw múmkin. Tuwrı, dástúrge kóre, bir qatar túrdegi tekstlerdi dúziwde bobillikler tiykarınan shummer tilinen paydalanıwdı dawam ettirdi; mısalı, akkad tilindegi patshalıq qurılısı hám baǵıshlaw jazıwları eramızdan aldınǵı 2-mıń jıllıqtıń aqırlarına shummerlardan kóp bile baslaǵan.
Ideografiya jazıwlarında tastıyıqlanǵan túrli lingvistik faktlar boyınsha baqlawlar bir qatar qızıqlı tariyxıy juwmaqlarǵa alıp keldi. Onomastik hám toponimika maǵlıwmatları tiykarında geyde Mesopotamiya aymaǵında jasaǵan yamasa bastırıp kirgen hám ornalasıp qalǵan ayırım xalıq toparları (amoritlar, xurriylar hám basqalar) dıń qaysı milletke tiyisliligin anıqlaw múmkin. Kassitlar dáwiri tekstleriniń onomastikasın úyrener ekenbiz, ayırım izertlewshilerdiń Mesopotamiyaǵa bastırıp kirgen kassitlar massasında hind-evropa elementi bar ekenligin shamalaydı.
Eramızǵa shekemgi 2-mıń jıllıqta Bobilda júz bergen tariyxıy processti úyreniw ushın kóplegen shet el derekler, birinshi náwbette, ossuriya, sonıń menen birge, elam hám xet derekleri; Egipetdegi Amarna arxivlarında Bobil hám Ossuriya patshalrınıń bir qansha zárúrli xatları saqlanıp qalǵan. Bunnan tısqarı, keyingi Bobil hám Ossuriya dereklerinde kórip shıǵılıp atırǵan dáwirdegi Bobil tariyxına tiyisli qımbatlı maǵlıwmatlar bar.