Millat uchun umumiy bo'lgan til milliy til deb hisoblanadi. Hozirgi o'zbek milliy tili o'zbek millati uchun umumiy va yagona tildir. Tarixdan ma'lumki o'zbek xalqi Markaziy Osiyoning qadimgi xalqlaridan biri bo'lib, uning tili XI-XII asrlarda turli tarixiy sabablarga ko'ra xalq tili sifatida shakllana boshladi. Jamiyatning muayyan bir bosqichida urag', qabila, elat tillari xalq tiliga, xalq tillari esa milliy tillarga aylanadi. Demak, milliy til millatning paydo bo'lishi bilan uyzaga keladi, u shu timing adabiy til shaklini va uning barcha mahalliy ko'rinishlarini o'zida aks ettiradi.
Adabiy til deb qoidalashtirilgan ma'lum qonunlarga bo'ysundirilgan til ko'rinishiga aytiladi. Adabiy tilning ikki shakli bor; 1) og'zaki; 2)_yozma. Adabiy timing og'zaki shakli nisbatan ancha qadimiydir. U nutqtovushlari, ohang, urg'u kabi vositalarga asoslanadi va uni to'g'ri talafruz qoidalari belgilab beradi.
Adabiy tilning yozuv shakli harfiy vositalarga asoslanadi va uning qoidalarini orfografiya (itnlo) belgilab beradi. O'zbek milliy adabiy tili O'zbekiston Respublikasining Davlat (rasmiy ) tili hisoblanadi.
0' z b e k milliy tili uch lahjani o'z ichiga oladi:
1) qorluq lahjasi; 2) qipchoq lahjasi; 3) o'que lahjasi. Ularning har qaysisi o'nlab shevalami o'z ichiga oladi va o'ziga xos fonetik, leksik-grammatik xususiyatlarga ega. Hozirgi o'zbek adabiy tili, asosan Toshkent, Farg'ona kabi tayanch shahar shevalariga asoslanadi.
Takrorlash uchun savol va topshiriqlar
1. O'zbekiston Respublikasining "Davlat tili haqida"gi Qonuni qachon qabul qilindi va uning mohiyati nimadan iborat?
Tilshunoslik fani nimani o'rganadi va qanday sohalargabo'linadi?
Til ijtimoiy, o'zgarib turuvchi hodisa ekanligini qandayizohlaysiz?
Hozirgi o'zbek adabiy tili qanday tuziladi?
Milliy va adabiy til tushunchalarini izohlang.
Do'stlaringiz bilan baham: |
