Dunyoqarashning tarixiyligi yana shundaki, u ma’lum bir jarayonda

Oilaning psixologik, ijtimoiy-ma’naviy muhitining farzand tarbiyasiga

ta’siri. Oila nomusi va sha’nini saqlashda ota-ona va

farzandlar mas’uliyati. Har bir insonning shakllanishi, voyaga

yetishi, o‘zini shaxs sifatida namoyon etishida u tarbiya topgan

oiladagi tarbiyaning, ma’naviy-ruhiy muhitning o‘rni kattadir.

Shuning uchun ham ajdodlarimiz qurilajak oilaning mustahkamligini

ta’minlaydigan jihatlarga alohida e’tibor qaratganlar. Yetti

pushtini surishtirishdan tortib, oilaviy tutumini, mahalladoshlarining

bo‘lajak qudalar, kuyov yoki kelin haqidagi fikrlarini, kasbu

korini batafsil o‘rganishgan. Yosh oila asoschilarining oila qurishga

tayyorgarligini hisobga olish esa eng muhim omil sanalgan.

Haqiqatan ham, yoshlarning jismonan yetuklikka erishgani

hali ularni oila qurishga tayyorligini bildirmaydi. Qachonki, ikki

yosh ham kichik jamiyat, ya’ni oilani barpo etishga ruhan tayyor

bo‘lsalar, shundagina to‘kis oila bunyod bo‘lishi mumkin. Mutaxassislarning

fikrlariga qaraganda, bugungi kunda ayrim otaonalar

orzu-istaklarini tezroq ro‘yobga chiqarish maqsadida yoki

farzandi oldidagi mas’uliyatdan qochish uchunmi, farzandlarini

erta turmush qurishga undashmoqda. Ming afsuski, bu ko‘pincha

ajralishlar bilan tugamoqda.

Oilada er-xotin bir-biri bilan nafaqat sevgi-muhabbat rishtalari

orqali bog‘langan, balki iqtisodiy-ijtimoiy, ma’naviy-tarbiyaviy,

eng muhimi avlodlarni dunyoga keltirish, tarbiyalash va jamiyatga

yetkazib berishdek o‘ta mas’uliyatli vazifa bilan ham o‘zaro

bog‘liqdirlar. Chunki «oila hayotning, avlodlarning davomiyligini

ta’minlaydigan, muqaddas urf-odatlarni saqlaydigan, kelajak nasllar

qanday inson bo‘lib yetishishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadigan

tarbiya 0‘chog‘idir»1. Bunda ularning maqsad-muddaolari uyg‘un,

intilishlari mushtarak bo‘lishi katta ahamiyat kasb etadi.

Oila insonning o‘z imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarishga sharoit

tug‘diradigan, ruhan orom oladigan makoni bo‘lishi bilan

birga «asosiy ishxonasi» desak, mubolag‘a bo‘lmaydi. Bu yerda

er ham, xotin ham o‘z vazifasini og‘ishmay bajarsagina farzandlari

qobil, dasturxoni to‘kin, el-yurt o‘rtasidagi obro‘si yuksak

bo‘ladi. Har tomonlama yetuk, barkamol avlod sog‘lom muhitda,

ma’rifatli, mehnatkash, uzoqni ko‘ra oladigan ota-onalarning qo‘l

ostida voyaga yetadi.

Milliy tarbiya tizimida oila ma’naviyati, undagi ota-onaning

o‘rniga ajdodlarimiz alohida e’tibor berishganlar. Chunonchi, milliy

ma’naviyatning shakllanishiga beqiyos hissa qo‘shgan, o‘zbek

oilalarida azaldan sog‘lom turmush tarzi, muomala madaniyati

mavjudki, bu, o‘z navbatida ota-ona va farzandlar o‘ziga xos axloqiy

qadriyatlarga munosabatlarida, ro‘zg‘orni saranjom tutish,

o‘ziga-o‘zi xizmat ko‘rsatish tamoyillarida o‘z ifodasini topgan.

Milliy an’analarimiz ichida bola tarbiyasiga doir urf-odatlar

ayniqsa, muhim o‘rin tutadi. Tadqiqotchilarning fikriga ko‘ra,

xalqning sof holda ko‘rinishi bolalarda namoyon bo‘ladi. Qachonki

bolalarda milliylik o‘lar ekan, bu millat o‘limining boshlanishini

bildiradi. Tarbiyada milliylik qancha ko‘p saqlanib qolgan

bo‘lsa, shu millat shuncha kuchli madaniyatga ega, ma’naviy

boy hisoblanadi1.

Oiladagi to‘g‘ri tarbiya dastlab ota-onaning namunali, ularning

o‘zaro iliq va samimiy munosabatlari orqali amalga oshiriladi.

Oiladagi ota-ona va boshqa oila a’zolarining gazeta va jurnallar,

badiiy asarlarni o‘qishi, ma’naviy-ma’rifiy ko‘rsatuvlarni

ko‘rishi hamda ularga oilaviy munosabatlarini bildirishi yoshlar

tarbiyasiga ijobiy ta’sir etadi. Oila o‘rnini bosuvchi boshqa ijtimoiy

institut hali kashf etilgani yo‘q. Oila shaxs, davlat, jamiyat

va boshqa ijtimoiy institutlar o‘rtasidagi munosabatlarda vositachi

o'rnini o‘taydi. Oilaning o‘z vazifalarini bajarishi avlodlar tarixiy

izchilligining saqlanishi, shaxs va jamiyat rivojlanishi jamiyat

taraqqiyotining muhim sharti hisoblanadi. Oilaviy tarbiya — bu,

avvalo ota-onaning o‘zini tarbiyalash demakdir. Ota va ona oila

deb atalmish muqaddas qo‘rg‘onning ustunlari. Ular qanchalik

pishiq va puxta bo‘lsa, bu qo‘rg‘on ham shunchalik mustahkamlanib

boraveradi.