Dzyu-do, sambo umumiy qoidalari. Kirish

III. Maydon buyumlari gugurt qutisi, o ‘chirgich, koptokcha
bilan
1. Raqibiga yuzm a-yuz turish, buyum uning kaftida. Kurashchilardan
biri buyum ni egallab olishga, boshqasi esa bermaslikka
harakat qiladi. Mashq navbati bilan 3-5 marta bajariladi.
2. Ikkala kurashchi ham ch o ‘qqayib olgan, ulardan birining
tizzasida mayda buyum, u o kng qo‘lini buyumning ustida muallaq
tutib turadi, ikkinchisining q o ii tizzasida. U q o ilarin i harakatlantirib,
buyum ni olishi kerak, birinchi raqib esa bunga y o i
qo‘ymasligi kerak.
3. Kurashchilardan biri mayda buyumni u q o iid a n bu q o iiga
tashlaydi, ikkinchisi esa buyum ni ushlab olish yoki uni urib
pastga tushirib yuborishga harakat qiladi.
4. Ikkala kurashchi pastga o iirib , qoilarini bosh orqasiga oiadilar,
ulaming o ‘rtasida mayda buyum turadi. Signalga binoan ularning
har biri buyumni birinchi b o iib egallashga harakat qiladi.
5. T o id irm a to ‘pdan bir m etr pastda yotgan holatda, signalga
binoan turib, to ‘pni egallab olish.
6. K urashchilarning ikkalasi ham koptokchani yoki o ‘chirgichni
ushlashib oiadilar va uni raqibidan tortib olishga harakat
qilib, o ‘ziga tortadi. M ashq aw al chap, keyin o ‘ng q o ii bilan
3-5 m arta takrorlanadi.
MILLIY KURASH ELEMENTLARI
BO ‘LGAN MASHQLAR
1. Kurashchilarning tik turish holatida hiyla ishlatish, yuqori,
o ‘rtacha, past tik turish, chap yoki o ‘ng oyoq oldinda, sherigi
bilan salom lashish, kom anda, topshiriq b o ‘yicha mustaqil ra-
44
vishda, signalga binoan oldinga, orqaga va yon tom onlarga
yengil, ohista va tez siljish.
2. Yiqilish m ashqlari, o ‘tirgan holatdan orqaga va yon to m
onga dum alash o ‘z -o ‘zini ehtiyotlab boshi bilan um baloq
oshish, tik turgan holatdan orqasiga-yonboshiga dum alash va
sherigi tutib turganda um baloq oshish, to^rt oyoqlab turgan
sherigining ustidan um baloq oshish, to ‘rt oyoqlab turgan sherigining
ustidan um baloq oshib o ‘tish.
3. Tik turganda juft-juft bo‘lib siljish, sherigini va uzoq ham da
yaqin masofani his qilib oldinga, orqaga, yon tom onlarga
siljish. Vazifa — sheriklardan biri masofani buzadi, ikkinchisi
masofani buzm ay, sherigini yaqinlashtirm aydi, uni uzoq q o ‘yib
yuborm ay masofa saqlaydi, qo‘l ushlashib, navbati bilan tashabbusni
o ‘zgartirib, bir-biri bilan kelishib oldinga, orqaga
yoki yon tom onlarga hiyla ishlatib siljish.
4. Hiyla ishlatish va qo‘lidan ushlab olish, sherigi bilan oldinga,
orqaga yoki yon tom onga siljib yurish, payt poylab ikkala
qoTi bilan sherigini qoMidan ushlab olish.
5. Hiyla ishlatish va belbog‘dan ushlab olish, sherigi bilan
oldinga, orqaga yoki yon tom onga siljish. Signalga binoan sherigini
old tom ondan, q o ‘li ostidan belboghdan ushlab olish.
6. Hiyla ishlatish va sherigini belidan ushlab olish. Sheriklardan
biri diam etri 1 m bo‘lgan aylana ichida turadi, ikkinchisi
uning oldida siljib yurib, unga yaqinlashadi va uzoqlashadi, o rqasi
bilan o ‘girilib, atrofida aylanadi, q o ‘llarini ko‘taradi va
hokazo. Aylanada turgan sherikning vazifasi -hiyla ishlatayotgan
raqibni old yoki orqa tom ondan belidan ushlab olish. Bunda
faqat bir o y o g i bilan aylanadan chiqarishga ruxsat etiladi.
7. Xuddi shunday, kurashchilardan biri aylana ichida b o iad i,
boshqasi hiyla ishlatib yuradi, am m o bunda sherikni q o iid a n
ushlash zarur.
8. Aylanadan tashqarida hiyla ishlatish, signalga binoan sherikni
istalgan usul bilan ushlab olish va uni yerdan k o iarish .
Yuqorida keltirilgan mashqlar kompleksida kurashda q o ila -
niladigan usul elem entlari bor. H ar bir mashq m a iu m bir
harakat malakalarini shakllantiradi. U m um an, butun kompleks
kuchlilik, chidam lilik, chaqqonlikning rivojlanishiga yordam
beradi, yosh polvonlarni kurash texnikasini egallab olishga tayyorlaydi.
Bu m ashqlar trenirovka vazifasini bajaradi.
45
Kurash tushish oilaviy a n ’anaga aylangan oilalarda bolalarda
kurashchi bo‘lish istagi ilk yoshlik davridan paydo bo‘ladi. Bu
yoshda bolalar kurashni o ‘rganish ishtiyoqlari borligini aytadilar.
Shunda oila boshlig‘i yoki kurash san’atini biladigan katta yoshli
kishilardan biri mashgbulotlarni boshlab yuborishi m um kin.
Buning uchun u aw al o ‘smirlarning salomatligi haqidagi m a’-
lum otlam i oladi. U laresa, o ‘z navbatida, tibbiy ko‘rikdan o ‘tib,
shifokorlardan kurash m ashg‘ulotlariga borish m um kinligi
haqida ruxsatnom a oiadilar.
Shundan so‘ng oilada kurashning qaysi turi bilan shug‘ullanish
— buxorocham i yoki farg‘onacha -masalasi hal qilinadi.
0 ‘rganish uchun tanlangan sport turiga muvofiq yaktak tikiladi.
O datda, bolalarni milliy kurashga o ‘rgatish uchun tanlab
olayotganda trenerlar ham , ota-onalar ham ular gavdasining
tuzilish xususiyatlariga, jism oniy sifatlariga asoslanadilar. 0 ‘sm
irning u yoki bu sport turiga loyiq yoki noloyiqligini ko‘z
bilan cham alab belgilaydilar. Т о ^ ‘п, zuvalasi pishiq, yaxshi
rivojlangan o ‘sm irdan kurashchi sportchilar yetishtirish oson.
Sport uchun shu tarzda bola tanlashni tushunish m um kin, lekin
buni m a’qullamaslik kerak.
Oila bolalarni milliy kurash mashg‘ulotlariga jalb qilar ekan,
oila ularning sog‘lig‘ini m ustahkam lash, jism oniy rivojlantirish,
chiniqtirish, b a ’zi bir shaxsiy va axloqiy sifatlarni tarkib
toptirishni nazarda tutadi.
Bolalarni oilada kurash tushishga o ‘rgatishda ulam ing yuksak
sport natijalariga erishishi maqsad qilib q o ‘yilmaydi. Am m o
oilada kurash bilan shug‘ullanib, keyinchalik sportga ko‘ngil
qo‘yganlar orasida jiddiy muvaffaqiyatlarga erishgan sportchilar
juda ko‘p.
Oiladagi kurash mashgbulotlari yuqorida keltirilgan maxsus
trenirovka mashqlaridan boshlanadi. Kurashga o ‘rgatishning birinchi
bosqichida mashg‘ulotlar 45 daqiqadan oshmasligi kerak.
Bu m ashg‘ulotda tavsiya qilinayotgan ham m a maxsus m ashqlarni
bajarish m um kin emasligi o ‘z -o ‘zidan ravshan. M ashg‘
ulotda 7-8 ta mashq bajarish kifoya.
Kurash tushishga o ‘rgatishning ikkinchi bosqichi uchun 10
ta m ashg‘ulot kerak. Ikkinchi bosqich m ateriallarini quyidagicha
taqsimlash mumkin:
46