E nuritdinov
Download 0.91 Mb. Pdf ko'rish
|
3-y-Odam-fiziologiyasi-darslik-E.Nuritdinov-T.-2005 (1)
Reflektor reaksiyalar Odamda reaksiyalarning maxsus tipi-reflekslar rivojlangan. Sezuvchi asab oxirlari-retseptorlarning ta'sirlanishga javoban albatta asab tizimining ishtiroki bilan organizmda ro'y beradigan reaksiyalar reflekslar deb ataladi.Asab hujayrasi neyron deb,a-taladi.Neyronlar quyidagicha bo'linadi: 1) sezuvchi yoki retseptor neyronlar, 2) ijrochi yoki effektor neyronlar va 3) kontakt neyronlar. Turli retseptorlar o'zlari uchun adekvat bo'lgan ta'sirlovchi-larni sezishga 7 moslashgan. Retseptorlarning quyidagi turlari bor: 1) mexanoretseptorlar: a) tegishni sezadigan-turlari - taktil retseptorlar; b) cho'zilish va bosilishni sezadigani-pressoretseptorlar va ba-roretseptorlar; v) tovush tebranishlarini sezadigan -fonoretseptorlar: 2) tezlanishni sezadigani-akselleretseptorlar,yoki vestibulo-retseptorlar; 3) xemoretseptorlar muayyan kimyoviy moddalarning ta'si-rini sezadi; 4) termoretseptorlar harorat o'zgarishini sezadi; 5) osmoretseptorlar osmotik bosimining o'zgarishini sezadi. Tashqi muhitdan keluvchi ta'sirotlarni sezadigan retseptor-lar: tovush tebranishlarini, yorug'lik ta'sirini sezadigan retseptor-lar, hid bilish, ta'm bilish retseptorlari,harorat o'zgarishini seza-digan va taktil retseptorlar tana sirtiga yaqin joylashgan bo'lib, eksteroretseptorlar deb ataladi.Organizrn ichki muhiti, a'zolar holati va faoliyatining o'zgarishiga aloqador o'zgarishlarni seza-digan retseptorlar interoretseptorlar deb ataladi.Skelet mushak-laridagi retseptorlar -proprioretseptorlar ham interoretseptorlarga kiradi. Asab hujayralarining periferiyadan (tanani turli qismlari-dan) markaziy asab tizimiga qo'zg'alish o'tkazadigan shu o'siq-lari markazga intiluvchi,yoki afferent tolalar deb ataladi. Effektor neyronlar periferiyaga boradigan o'siqlari – mar-kazdan qochuvchi yoki efferent tolalar orqali impulslar o'tkaza-di.Bular esa turli a'zolar holati va faoliyatini o'zgartiradi. Skelet mushaklarining qisqarishiga sabab bo'ladigan hara-katlantiruvchi (motor) neyronlarining bir qismi efferent tolalari markaziy asab tizimida -bosh miyada va orqa miyada bo'lib, bar bir neyrondan periferiyaga faqat bitta o'siq ketadi. Kontakt neyronlar markaziy asab tizimida bo'lib,turli ney-ronlarni bir-biriga bog'lash funksiyasini o'taydi.Kontakt neyron-lar asab impulslarini bir xil neyronlardan ikkinchi xil neyronlar-ga o'tkazib beruvchi rele stansiyalari desa bo'ladi. Download 0.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling