Ecologiya MurodovSh lot doc

Muxitning ekologik omillarini tavsiflanishi 
 
Omillar guruhi 
Omillarning xususiyatlari 
I. Abiotik turkumlar 
Iqlimiy 
Edafogen 
(“edafos” 
- 
tuproq) 
Orografik 
Kimyoviy 
Yorug’lik, harorat, namlik, havo harakati, 
bosim 
Mexanik tarkibi, namligi, sig’imi, havo 
o’tkazuvchanligi, zichligi 
Relef, dengiz sathidan balandligi. Qiyalik 
ekspozitsiyasi. 
Havoning gazli tarkibi, suvning tuz tarkibi, 
tuproq eritmalarining tarkibi va kislotaligi. 
II. Biotik turkumlar 
Fitogen 
Zoogen 
Mikrobogen 
Antropogen 
O’simlikka mansub organizmlar 
Hayvonlar 
Viruslar, eng oddiy bakteriyalar, rikket-
siyalar (kasallik paydo qiluvchi bakteriyalar) 
Inson faoliyati 
Omillarning boshqa tasniflari ham mavjud. Masalan, 
davriylik belgisiga ko’ra omillar davriy va nodavriy, paydo 
bo’lishiga ko’ra-kosmik, geologik, biologik, tavsifiga ko’ra – 
axborot, energetik, moddiy va boshqalardan iborat bo’ladi.
3.3 Abiotik omillar. Muhitning muhim (asosiy) abiotik 
omillari iqlim (harorat, yorug’lik, havo, bosim), tuproq, muhitning 
kimyoviy 
tarkibi 
va 
tabiiy, 
oziq-ovqat 
resurslarining 
mavjudligidir. Lekin aslida epitet g’oyatda shartli ravishda 
«muhim» hisoblanadi, shunday qilib, qayd etilgan abiotik omillar 
shu ma‘noda teng huquqligi, hattoki ulardan birontasi bo’lmasa 
tirik organizmlar uchun halokat hisoblanadi (istisno tariqasida: 
masalan, geterotrof - o’simliklar yorug’lik bo’lmasa ham 
rivojlanadi). 
G.V.Voytkevich 
va 
V.V.Zakrutkin 
(1976) 
Ye.D.Xollendning erkin kislorod va uning butun Yer tarixi 
bo’yicha sarfi haqidagi quyidagi ma‘lumotlarini keltiradi (5.1 -
jadval). 
Shunday qilib, suvning umumlashgan ko’rinishi tirik 
organizmlar modeli hisoblanadi, kislorod atomining bir qismini 
esa boshqa biogen elementlar egallaydi. 
5.1 jadval