Ecologiya MurodovSh lot doc

2NH
3
 + 3O
2
 → 2HNO
2
 + 2H
2
O + Q
1
 
Oksidlanish azot kislotasi hosil bo’lguncha davom etadi: 
2HNO
2
 + O
2 
→ 2HNO
3
 + Q
2 
Bakteriyalar (Q
1
+Q
2
) kimyoviy energiyadan uglevod CO
2
hosil qilish uchun foydalanadi. Lekin xemosintezlovchi 
bakteriyalarning ahamiyati biosferaning energetik muvozanatida 
uncha katta emas. Har yili quyosh energiyasini to’plovchi 150 
milliard tonna organik moddalar fotosintez tufayli hosil bo’ladi. 
Umuman o’simliklarning yashil to’qimalarida parallel 
oqimda ikkita qarama-qarshi jarayon fotosintez va nafas olish ruy 
Biosferaning energetik ko’rsatkichlari 
(A.A. Krasnovskiyning kiritgan aniqligi bo’yicha) 
Energiya 
 
Joul/yil 
 
% 
 
Yer yuzasiga tushadigan 
quyosh energiyasi 
Fotosintez jarayonida 
to’planadigan energiya 
Oziq sifatida 
foydalaniladigan 
energiya 
Insoniyatning energetik 
xarajatlari (2000 y.) 
3·10
24 
3·10
21 
1,5·10
19 
6·10
20 
100 
0,1 
0,001 
0,02 
Masalan, o’t-zararkunanda – qurbaqa – ilon-yirtqich qushlar. 
Agar trofik zanjir umumiy qismga ega bo’lsa, trofik tarmoq deb 
ataluvchi qiyin tizim hosil bo’ladi.
Trofik tarmoq qismi va tarmog’i trofik sath degan nom olgan. 
Birinchi trofik sath protsudentlar (avtotroflar) – ikkinchi trofik sath – 
birlamchi konsumentlar (o’txur organizmlar) – uchinchi trofik sath – 
ikkilamchi konsumentlar (yirtqichlar, birinchi konsument qo’shiladi) 
va hokazo. 
Alohida turuvchi organizmlar – retsudentlar, CO
2
va organik 
moddani mineral holatigacha parchalovchilardir. Parchalangan 
mahsulot yana produtsentlarga qaytib, yopiq doimiy quyosh 
energiyasidan to’yinuvchi trofik tsiklni tashkil etadi. 
Bunda har bir sathda potentsial energiyaning katta qismi (90%) 
issiqlikka aylanib tarqaladi. 
Trofik zanjir ikki asosiy turga bo’linadi: yaylov va detritit. 
Yaylov zanjiri yashil o’simlikdan konsumentlargacha keladi. Detrit 
zanjiri detrifoglar yemiruvi o’lik organik moddadan boshlanib 
redutsentlar ishi bilan tugaydi.