Ek sper im en ta L

«M uam mo» - bilishni rivojlantirishning obyektiv savoli yoki 
savollar to'plam iki, amaliy hodisalar yoki nazariy qiziqishlar bilan 
ifoda etiladi.

---

Muammolar borliqni tahlil qilishni o ‘rgatadi. Uni isbotlash 
kishining qilgan qarorlari bilan bogMiq.
1.4. F a ra z
F a ra z - bu tasdiqlanmagan va isbotlanmagan, nazariyadan 
chiquvchi ilmiy fikr.
Fan metodologiyasida farazlar nazariy va empirik holatlar kabi 
eksperimental farazlarga ajratiladi. N azariy fa ra z ia r ichki naza- 
riyalar va nazariy bilimlar asosida vujudga keladi. Fan farazlari 
tugallanuvchi, davom ettiriluvchi xarakterga ega boMishi kerak.
Ikkinchi tur farazlar eksperim ental u su lla r bilan muammolami 
hal etuvchi holatlardir. Eksperimental farazlar, albatta, nazariyaga 
asoslanishi shart emas.
Insonning faolligi uning dunyosini muammosiz boMishini 
ta’minlaydi. Muammolar ruhiy faollik bilan ham bogMiq. A trof 
olamga ko‘ra farazlami 3 ta turga ajratish mumkin. Birinchi turi 
nazariyalarga yoki borliq modellariga asoslanadi va ularni ochib 
beradi. Ikkinchi turi taMimiy eksperimental farazlar, ular voqea va 
asoslar orasidagi munosabatni ifoda etadi. Ular Feyerbendning 
«Barchasi tasdiqlanadi» tamoyillari asosida shakllanadi. Uchinchi 
turi empirik farazlardir. Ular qandaydir model yoki nazariyalar 
asosida rivojlanadi va shakllanadi.
Qadimgi variantda bunday farazlar Kozma Prutkovaning qarash- 
larida ifoda etiladi: «Buminga e ’tibor ber, u tuklar bilan qoplangan», 
eksperimentdan keyin bunday faraz isbotlangan.
Isbotlangan farazlarni natijalariga ko‘ra ajratish mumkin:
a) hodisa;
b) hodisalar orasidagi aloqa;
d) hodisalar orasidagi aloqaning sabablari.
Farazning A turini ko‘rib chiqamiz bunda bitta odamda qancha 
ramziylik borligi ifoda etiladi. Farazning В turi bunda bola intellekti 
va ota-onalam ing bunga boMgan munosabati tushuntiriladi. Faraz­
ning d turida sabablar tushuntiriladi.
Gottsdanker farazlaming quyidagi eksperimental turlarini ajratadi:
• K on tr fa ra z - asosiy betaraflik avtomatik tarzda.
• K on tr eksperim ental farazlar faqat laboratoriya eksperi- 
mentidan iborat.

---