Ekskursiya va ekskursiya xizmatlari tushunchalarining mohiyati va ahamiyati mundarija: kirish

Ekskursiyalar tacnifining yangi yunalishlari
Biz xammamiz xordik, dam olishni yaxshi kuramiz, dam olishning keng tarkalgan turlaridan biri – turizm va ekskursiyadir. Ular xar bir odam istagan narsasini topishi mumkinligi bilan juda zur va kulaydir. Kimgadir toglar yokadi, kimgadir daryolar, kimdir suv xavzasida chumilishni istaydi, boshkalar esa – uz kuchining chidamliligini sinamokchi buladi. Tarang tortilgan asablar xam, kizik bulsa xam, charchokni olishda, xordik chikarishda yordam berishi mumkin. Bunga butun dunyoda, ayniksa Yevropa davlatlari xamda Rossiyada kuch tuplovchi ekstremal turizm xizmat kiladi.
Borgan sari kupchilik suv osti dunyosining chiroyini kurishga, changida uchishga, xatto parashyutdan sakrashga ishtiyokmand. Yevropada, masalan, turizmning bu turi tez suratda rivojlana boshladi, 80-yilarning oxiri 90-yillarning boshlarida maʼlum darajada ommaviy turizmga aylandi, Rossiyada esa 90-yillarning urtasida bunday turizm ommaviylashdi. Suvdan chuchiydiganlar uchun piyoda turlari mos keladi. Bu xam (ekstremal turizm) bir talay kiyinchilik va xavflar bilan boglik ekstremal turizmdir. Piyoda marshrutlar kupincha planetaning inson kadami yetmagan joylarida ochiladi, bunda inson uchun, bir ogiz suz bilan aytganda, tabiat bilan xamoxang bulish imkoniyati tugiladi, shu bilan birga sivilizatsiyalashgan dunyodan bexabar bulib kolish mumkin. Bunday turgruppalarning telefonlari yoki zamonaviy sputnik alokasi vositalari bulgan takdirda xam, ularga yordam yetib kelishi uchun bir necha soat, xatto kunlar (balki oylar xam) kerak buladi. Shuning uchun xar kanday kutilmagan tasodiflar, favkulodda xolatlar jiddiy asoratlarga olib kelishi mumkin. 
Eng ekstremal xordik – alpinizm deb kurmasdan aytish mumkin, bunda nafakat jismoniy, balki insonning ruxiy chidamliligi tekshiriladi. Alpinizmga zid kilib gorlarga bulgan sayoxatlarni aytsa buladi. Bunday sayoxatdan kolgan taassurot anchagacha yetadi.
Birok, shunga karamasdan, turizmning bu turi yildan-yilga borgan sari ommabop bulib kelmokda, turistlar asosan, xar doimgidek ekskursiya, atrof – muxit bilan tanishish, plyaj kabi ommaviy turizm turlarini xush kuradilar (Masalan: Moskva axolisi orasida utkazilgan ijtimoiy statistika shuni kursatadiki surok kilinganlarninng 8%igina ekstremal dam olishni istagan). Buning sababi shundaki, turstlarning katta kismi ekstremal turizm nimadan iborat ekanligi, kayerga borish mumkinligini (uzi yashayotgan shaxarning tashkarisiga chikmasa xam buladi) va buning xammasi kancha turishini bilmaydi.
Lekin, shuni taʼkidlab utish kerak-ki, ekstremal turizm uzining jozibadorligiga karamasdan juda kimmat dam olish turidir. Kosmik turizm esa juda xam kam sonli, fakat goyatda taʼminlangan va puldor turistlar uchun mavjuddir (chunki bu turizm uchun millionlab dollar tulash kerak buladi). Birok ekstremal turizmning fakat ushbu turigina iqtisodiy omillarga karab kimmatdir. Kolgan xamma turlar asosan arzon bulmagan atributlarga karab kimmatdir.
Albatta, endigina urganuvchi ekstremal turistlar asosan xamma kerakli atributlarni ijaraga olishadi, bu esa suzsiz sotib olishga nisbatan ancha arzon.
Birok, odatda, ekstremal turizm tajribasiz yoshlarni shunchalik uziga jalb kiladi-ki, ular kerakli atributikani xammasini sotib olib tez – tez ekstremal xordik chikarishni xoxlaydilar. Buni xamma xam uziga ep kura olmaydi. Umuman esa ekstremal turizm turizmlarning eng perspektiv turlaridan bulib, u uziga borgan sari kup odamlarni jalb kiladi. Aktiv dam olish uchun yangi joylar paydo buladi, masalan tog – changi kurortlari (sunʼiy), shuningdek, inson avval bilmagan tabiat tomonidan yaratilgan gorlar va boshkalar. Turizmning bu turi aktiv rivojlanayotganini uning yangidan – yangi turlari paydo bulayotganidan darakdir.