Electr xa'm magnetizm lat

induktivlik 
koeffitsientleri 
dep 
ataladı. 
Bul 
koeffitsentler 
de 
o’zlik 
induktsiya 
koeffitsinetlerindey o’lshem birliklerge iye boladı. 
Toqlardın’ magnit energiyası. Biz salıstırıw maqsetinde da’slep pu’tkilley basqa ma’seleni 
qaraymız ha’m Jerdin’ payda etken gravitatsiya maydanının’ energiyasın esaplaymız. Jerdin’ 
massası 
= 5,977 ∙ 10
gramm, ekvatordag’ı radiusı 
= 6,37 ∙ 10
sm. Olay bolsa meхanika 
kursı boyınsha lektsiyalar tekstlerindegi (24.27)-formulanı paydalansaq (
= −
) , onda 
= 2,24 ∙ 10
erg shamasın alamız. 
Endi radiusı Jerdin’ radiusınday bolg’an sferanı elektr zaryadları menen zaryadlasaq, onda usı 
zaryadlar payda etken elektr maydanının’ energiyasın esaplaymız. Bul energiya 
=
formulası menen esaplanadı (Gauss sistemasında 
= 
). Bunnan 
= 2,24 ∙ 10
erg 
energiyag’a iye bolıwshı zaryadtın’ mug’darı 
= 1,2 ∙ 10
SGSE-zaryad birligine ten’. Bul 
2,49 ∙ 10
dana protonnın’ zaryadı. Bul protonlardın’ massası 
= 4,16 ∙ 10
gramm = 
416 000 tonna. 
13
Orısshası «vremya ustanovleniya toka». 
14
Ferromagnetiklerdin’ magnitlik qa’siyetlerinin’ magnit maydanına g’a’rezli ekenligin eske tu’siremiz. 
Sonlıqtan «ferromagnetikler bolmasa» degen so’z ortalıqtın’ magnitlik qa’siyetinin’ magnit maydanının’ payda 
bolıwınan g’a’rezsiz o’zgerissiz qaladı degendi bildiredi. 

---

103 
Solay etip massası 
= 5,977 ∙ 10
gramm bolg’an Jer payda etken gravitatsiyalıq maydannın’ 
energiyasınday energiyag’a radiusı Jerdin’ radiusınday bolg’an sferanın’ betine bir tekli etip 
otırg’ızılg’an massası 
4,16 ∙ 10
gramm bolg’an protonlar payda etken elektr maydanı iye eken. 
Bul mag’lıwmatlar gravitatsiya maydanının’ energiyasının’ elektr maydanının’ energiyasına 
salıstırg’anda og’ada kishi ekenliginen derek beredi. Endi biz magnit maydanının’ energiyası 
haqqında ga’p etkenimizde bul shamalardı na’zerde tutıwımız kerek boladı. 
Elektr tog’ın magnit maydanın payda etedi, al magnit maydanı sa’ykes energiyag’a iye boladı. 
Sonlıqtan elektr tog’ı magnit energiyasına da iye boladı eken degen juwmaq shıg’aramız. Biz 
magnit energiyasın esaplag’anımızda o’tkizgishlerdin’ qarsılıg’ın esapqa almaymız (yag’nıy 
karsılıq nolge ten’ ha’m energiya jıllılıqqa aylanbaydı dep esaplanadı). Bul na’tiyjelerdin’ 
ulıwmalıq хarakterge iye bolıwına ta’sir jasamaydı. Sebebi magnit energiyası toqtın’ shaması