Electr xa'm magnetizm lat

17-§. İnduktivlik 
Solenoidtın’ induktivligi. O’zlik induktsiya na’tiyjesinde shınjırdag’ı toqtın’ jog’alıwı ha’m 
tikleniwi. Magnit maydanının’ energiyası. O’z-ara induktsiya 
Meyli 
tog’ı o’tip turg’an jin’ishke tuyıq o’tkizgish berilgen bolsın (60-su’wret). Usı toqtın’ 
magnit maydanı 
bolsın. O’tkizgishtin’ ishinde onın’ ko’sherine parallel etip ıqtıyarlı tu’rde
matematikalıq konturın ju’rgizemiz ha’m onın’ on’ bag’ıtın belgileymiz. Meyli 
vektorı 
ta’repinen 
konturı arqalı jiberiletug’ın magnit ag’ısı bolsın. Eger biz qarap atırg’an 
ken’islikte ferromagnetikler bolmasa, onda 
ha’m shamaları toqtın’ mug’darına 
proportsional boladı. Sonlıqtan ten’lik belgisine o’tkende 
proportsionallıq koeffitsientin qabıl 
etip mınaday an’latpalardı jaza alamız: 
=
( )
=
. 
(161) 
Bul an’latpalarda 
arqalı Gauss birlikler sistemasındag’ı toq ku’shi, al
( )
arqalı SGSM 
sistemasındag’ı sol toq ku’shi belgilengen. 
koeffitsienti toqtın’ ku’shinen g’a’rezli emes. Bul 
kojeffitsienttin’ ma’nisi o’tkizgishtin’ konfiguratsiyasına ha’m o’lshemlerine baylanıslı bolıp bul 
o’tkizgishtin’ induktivligi dep ataladı. Bul koeffitsenti o’tkizgishtin’ o’zlik induktsiya 
koeffitsienti yamasa a’piwayı tu’rde o’zlik induktsiya dep te ataydı. 
60-su’wret. 
tog’ı o’tip turg’an jin’ishke tuyıq o’tkizgish. 
Mısal retinde solenoidtın’ induktivligin esaplaymız (solenoidtın’ shetlerindegi effektlerdi esapqa 
almaymız). Meyli 
arqalı solenoidtın’ uzınlıg’ı, arqalı oramlar sanı, al arqalı bir oramnın’ 
maydanı belgilengen bolsın. Solenoidtın’ magnit maydanının’ induktsiyası mınag’an ten’: 
=
. 
(162) 
Bir oram arqalı o’tetug’ın magnit ag’ısı 
ke ten’, al oram arqalı o’tiwshi magnit ag’ısı
shamasına ten’, yag’nıy 
=
. 
(163) 
Bul formulanı (161)-formula menen salıstırıp mınag’an iye bolamız: 
= 
. 
(164) 
Birliklerdin’ Gauss ha’m SGSM sistemalarında magnit ag’ısının’ birligi retinde maksvell (Mks) 
qabıl etilgen. Maksvell dep bir Gauss magnit ag’ısı ta’repinen usı ag’ısqa perpendikulyar 

---

100