Electr xa'm magnetizm lat

Akkumulyatordın’ sıyımlıg’ı dep zaryadsızlanıwdın’ barısında bere alatug’ın tolıq elektr 
zaryadının’ mug’darın aytamız. Bul shama amper-saatlarda o’lshenedi. 
Gazlerdegi elektr tog’ı. Gazler ta’biyiy хalda elektr tog’ın o’tkermeydi. Mısalı, eger qurg’aq 
atmosferalıq hawada zaryadlang’an ha’m jaqsı izolyatsiyalang’an elektrometrdi, onda 
elektrometrdin’ zaryadının’ ko’p waqıtlar dawamında o’zgerissiz kalatug’ınlıg’ın ko’remiz. 
Biraq gazge ha’r qıylı sıtrqı ta’sirler tu’siriw arqalı gaz arqalı toqtın’ o’tiwin a’melge asırıwg’a 
boladı. Mısalı zaryadlang’an elektrometrdin’ qasına janıp turg’an zattı alıp barsaq (mısalı 
shırpını jag’atug’ın bolsaq), onda elektrometrdin’ ko’rsetiwinin’ tezden kishireyetug’ınlıg’ın 
an’lawg’a boladı. Bul jag’dayda bir gazde joqarı temperatura beriw jolı menen elektr 
o’tkizgishlik payda ettik. Eger biz elektrometrdin’ qasına ultrafiolet nurlar shıg’arwshı elektr 
shırasın jaylastırsaq ta hawada elektr o’tkizgishlikti payda ete alamız (basqa so’z benen aytqanda 
elektrometrdin’ zaryadının’ jog’alıwın boldıramız). Gazge tap usınday ta’sirdi rentgen nurları da, 
radioaktiv preparatlardın’ nurları da tiygize aladı. 
Bul jag’daylardın’ barlıg’ı da joqarı temperaturalardın’ ha’m ha’r qıylı nurlanıwlardın’ ta’sirinde 
gazlerde zaryadlang’an bo’lekshelerdin’ payda bolatug’ınlıg’ın ko’rsetedi. Sırtqı ta’sirlerdin’ 
saldarınan gazdin’ atomlarınan bir yamasa bir neshe elektronlar bo’linip shıg’adı. Usının’ 
saldarınan neytral atomnın’ ornında on’ zaryadlang’an ion ha’m erkin elektronlar payda boladı. 
Al payda bolg’an erkin elektronlardın’ ayırımları basqa neytral atomlar ta’repinen tutıp alınıwı 
mu’mkin. Bunday jag’dayda teris zaryadlang’an ionlar payda boladı. 
Solay etip a’dettegi jag’daylarda gazler elektr tog’ın o’tkizbeydi eken. Gazdin’ elektr tog’ın 
o’tkiziwi ushın ionlasıw protsessin a’melge asırıwımız kerek (joqarı temperaturalarg’a shekem