Electr xa'm magnetizm lat

payda etiliwi ta’biyattın’ fundamentallıq qubılıslarının’ biri bolıp tabıladı. 
Maksvell ten’lemeleri sisteması. Joqarıda eksperimentallıq na’tiyjelerdi juwmaqlawdın’ 
saldarınan alıng’an ha’m Maksvell ten’lemeleri sistemasına kiredi dep aytılg’an ten’lemlerdin’ 
tolıq sistemasın qaraymız. Usı ten’lemeler sistemasın du’ziw menen Maksvell elektr ha’m 
magnit qubılıslarının’ birden bir teoriyasın do’retti. Bul teoriya sol waqıtlardag’ı barlıq 
eksperimentallıq faktlerdi tu’sindire aldı ha’m bir katar qubılıslardın’ orın alatug’ınlıg’ın boljap 
ayttı. Bul boljawlar keyinirek eksperimentte tastıyıqlandı. Maksvell teoriyasının’ tiykarg’ı 
na’tiyjesi vakuumde jaqtılıq tezligi menen tarqalatug’ın elektromagnit tolqınlarının’ bar ekenligi 
haqqındag’ı juwmag’ı bolıp tabıladı. Bunday tolqınlardı teoriyalıq izertlewler Maksveldi 
jaqtılıqtın’ elektromagnit teoriyasın do’retiwge alıp keldi.
Maksvell teoriyasının’ tiykarın Maksvell ten’lemeleri quraydı. Biz olardı Gauss sistemasında 
(ratsionallastırılmag’an sistemada) bılayınsha jazamız: 
İntegral formada: 
∮
=
∫ +
, 
(M-1) 
∮
= −
∫
, 
(M-2) 
∮
= 4 ∫ , 
(M-3) 
∮
= 0 . 
(M-4) 
Differentsial formada: 
=
+
, 
(M-5) 
= −
, 
(M-6) 
= 4 . 
(M-7) 
= 0 , 
(M-8) 
Ratsionallastırılg’an esaplaw sistemasında (Sİ sistemasında) joqarıdag’ı ten’lemeler bılayınsha 
jazıladı: 
İntegral formada 
∮
= + ∫
, 
(M-1a) 
∮
= − ∫
, 
(M-2b) 
∮
= , 
(M-3c) 
∮
= 0 . 
(M-4d) 
Differentsial formada: 
= +
, 
(M-5a) 
=
, 
(M-6b) 
= , 
(M-7c) 

---

123 
= 0 . 
(M-8d) 
Maydan ten’lemeleri dep atalatug’ın bul ten’lemelerdi barlıq makroskopiyalıq elektromagnit 
qubılısların ta’riplew ushın qollanıw mu’mkin. Al ayqın situatsiyalardı izertlegende materiallıq 
ortalıqlardın’ elektromagnitlik qa’siyetlerin de esapqa alıw kerek boladı. Ko’pshilik jag’daylarda 
bul 
= ,
= , =
(M-9) 
formulaların qollanıw menen a’melge asırıladı. Bul formulalardı materiallıq ten’lemeler dep 
ataydı. Bul ten’lemelerdegi 
, ha’m shamaları ortalıqtın’ sa’ykes dielektriklik ha’m