Elektr uzatish liniyalarining vector diagrammalari. Reja

Elektr uzatish liniyalarining vector diagrammalari.
Reja :
1 EUL vector diagrammasi .
2 Ko‘p miqdordagi yuklamalarni hisobga olish
3 Transformatorlar uchun iqtisodiy intervallar nomogrammasi.

Tokning iqtisodiy zichligi simlarning ko‘ndalang kesim yuzasi tanlanayotganda liniyani quriSh uchun sarflanayotgan kapital xarajatlardan taShqari, elektr energiya isrofi narxini ham hisobga oliSh imkonini beradi. Ko‘rsatilgan afzalliklarga qaramasdan HL ning ko‘ndalang kesim yuzasini bo‘yicha tanlaSh xatoliklarga olib keladi, chunki bir necha tahlillarga asoslangan:
Birinchidan, uchun ifoda liniyaning kapital mablag‘lari uning uzunligiga chiziqli bog‘langan degan taxmin asosida olingan. CHiziqli bog‘laniSh, HL larni tayanchlarda quriShga o‘tilganda, buziladi.
Sanoat korxonalari tayanchlarning cheklangan sonini iShlab chiqaradi. Ularning har biri faqat bir nechta standart ko‘ndalang kesim yuzalarini osiSh uchun mo‘ljallangan.
Ikkinchidan, uchun ifoda keltirib chiqarilganda, keltirilgan xarajatlar ifodasida ko‘ndalang kesim yuzasi uzluksiz o‘zgaradi degan faraz asoslanmagan taxmin hisoblanadi.
Uchinchidan, taxmin, xarajat ifodasidagi I_kb o‘zgarmas, deb olingandir. Bu unday emas, chunki turli liniya uchun I_kb har xil. Bu holatda, kam iqtisodiy kesim yuzasi (F_E) = Shartidan aniqlaniShi kerak.
YUqorida ko‘rsatilgan kamchiliklardan holi bo‘lgan simning ko‘ndalang kesim yuzasini tanlaSh usuli “iqtisodiy intervallar usuli” deb ataladi.
Simlarning ko‘ndalang kesim yuzasini tanlaSh uchun tokli yuklamalarning iqtisodiy intervallari quyidagicha aniqlanadi. Turli standart kesim yuzalari uchun liniyaga sarflangan keltirilgan xarajatlarni I_kb tokiga bog‘laniShi ko‘riladi.
Har qaysi ko‘ndalang kesim yuzasi uchun xarajatlar uShbu ifoda bilan aniqlanadi.



Xarajatning o‘zgarmas qismi birinchi tarkibga to‘g‘ri keladi, ikkinchi tarkibga esa – elektr energiya isrofining narxi to‘g‘ri keladi va u tok kvadratiga bog‘liq, Shuning uchun xarajat chiziqlari – parabolalar.
6.5.1-rasmga binoan chiziqlarning kesiShiSh nuqtalari iqtisodiy nuqtai nazardan bir kesim yuzasida ikkinchisiga o‘tiSh (iqtisodiy intervallar) maqsadga muvofiq bo‘lgan tokning qiymatini aniqlaydi. Pastki chiziq (qora) minimal xarajatlar chizig‘i bo‘ladi, ya’ni eng qulay kesim yuzasiga to‘g‘ri keladi. CHiziqlardan ko‘rinib turibdiki, alohida ko‘ndalang kesim yuzalari ma’lum tok oraliqlariga eng qulay hisoblanadi.
Iqtisodiy intervallarni boShqa turdagi uskunalar uchun qo‘llaSh nazariy isbotlangan va taklif qilingan.
Iqtisodiy tokning chiziqlar kesiShiShi joyidagi qiymati I_e quyidagi ifodadan aniqlaniShi mumkin:

bu erda: va - tokga bog‘liq bo‘lgan soliShtirilayotgan yonma-yon simning ko‘ndalang kesim yuzalari uchun xarajatlar.
Ularning qiymati quyidagigi teng:


Unda,

bu erda: - soliShtirilayotgan simning ko‘ndalang kesim yuzalari uchun liniyaning narxi, so‘m/km;

- liniyalarga tanlangan simning ko‘ndalang kesim yuzalari
qarShiliklari, Om.
Ifodadan ko‘rinib turibdiki, iqtisodiy tok kattaligiga proporsional deb belgilab olamiz.


Liniyalar uchun iqtisodiy intervallar nomogrammalari.
YUqorida ko‘rib chiqilgan usul bo‘yicha iqtisodiy intervallar nomogrammalari qurilgan, ular turli kuchlaniShdagi va turli tuziliShdagi tarmoq liniyalari uchun iqtisodiy ko‘ndalang kesim yuzasini to‘g‘ri tanlaSh imkonini beradi. (6.5.26.5.3-rasmlar) [5].

6.5.2-rasmdan ko‘rinib turibdiki, ma’lum tuziliShdagi kuchlaniShi 220 kV li HL uchun AS-300 rusumli ko‘ndalang kesim yuzasi iqtisod tomondan foydali emas va uni qo‘llaSh tavsiya etilmaydi.; CHuqurlikda yotqizilgan 20 kVli kabellar uchun AOAB-95 ko‘ndalang kesim yuzasi iqtisod tomonidan foydali emas. (6.5.2- rasm)

SHunday qilib, turlicha bajarilgan va turli kuchlaniShlardagi tarmoqlar uchun boShqa ko‘ndalang kesim yuzalari ham foydali emas ekan.

Iqtisodiy intervallar nomogrammalari bo‘yicha simlarning ko‘ndalang kesim yuzasi tanlanayotganda liniyaning maksimal tokini I va ning qiymatini aniqlaSh kerak bo‘ladi. Koordinatalari , I bo‘lgan nuqta tuShgan zona iqtisodiy kesim yuzasini aniqlaydi. [ 5].

YUklama o‘siShini hisobga oliSh.
YUklamani yil davomida o‘zgariShi hisobga olinganda hisobiy tokni o‘rtacha qiymati olinadi. Masalan, agar yuklama o‘siShi bir hil bo‘lsa (,%), unda hisobiy tok aniqlanadi:

bu erda: I₁ – liniyaning 1 – yil iShlaShidagi maksimal toki.
- hisobli yuklamani nisbiy o‘siShi.
Iqtisodiy intervallar nomogrammalari bo‘yicha va koordinatalari bilan iqtisodiy ko‘ndalang kesim yuzasi tanlanadi. ₎ bog‘laniShi 6.5.3-rasmda ko‘rsatilgan. [2]

Ko‘p miqdordagi yuklamalarni hisobga oliSh.
Liniyalar bo‘yicha ko‘p miqdorda yuklamalar taminlanayotganda hisobli tok sifatida Shunday tok qabul qilinadiki, u liniyada haqiqiy yuklama toki hosil qilgan isrofni hosil qilsin:

bu erda: m – uchastka tartibi;

n – uchastkalar soni.
SHunday qilib, iqtisodiy intervallar usuli quyidagicha bo‘ladi:

1. 
   ning haqiqiy, ya’ni nochiziqli bog‘laniShini hisobga oladi, tokning zichligi esa chiziqli bog‘laniShda hisoblangan;
   
2. 
   ning haqiqiy qiymatlarini hisobga oladi;
   
3. 
   esa ning diskvit o‘zgariShi uchun hisoblanadi, buning ustiga ning keng oraliqlari uchun (1000-3000, 3000-5000 va 5000-8760);
   
4. 
   Kesim yuzalarni pog‘onaliligini hisobga oladi;
   
5. 
   Nomogrammalar yordamida larning haqiqiy qiymatlarini va ularning o‘zgariShini hisobga oladi;
   
6. 
   Normal rejimdagi o‘yicha cheklaShni hisobga oladi, bu nomogrammalarning gorizontal qismi bilan bog‘liq bo‘lgan cheklaShni kam hisobga oladi, buning uchun mumkin bo‘lmagan ko‘ndalang kesim yuzalar nomogrammalarda ko‘rsatilmaydi;
   
7. 
   YUklamalarning ko‘p miqdorli sonini va ularni o‘siSh dinamikasini hisobga oliSh imkonini beradi;
   
8. 
   Minimal xarajatlar bermaydigan ko‘ndalang kesim yuzalarin ko‘rsatadi;
   
9. 
   Kabellarning katta ko‘ndalang kesim yuzalarini kichik bo‘lgan qo‘Shaloq ko‘ndalang kesim yuzalar o‘rniga iShlatiSh doimo tejamli. Bir vaqtning o‘zida issiqlikka bardoShliligi nuqtai nazaridan bu foydalidir. Qo‘Shaloq ko‘ndalang kesim yuzalarni iShlatiSh faqat katta yuklamalarda, ya’ni yakka ko‘ndalang kesim yuzalari iShonchlilik Sharti bo‘yicha etarli bo‘lmasa, tavsiya etiladi;
   
10. 
    Kesim yuzasini bo‘yicha tanlaSh optimal ko‘ndalang kesim yuzasini 1,5-2 barobar kamaytiriShini ko‘rsatadi, bu esa elektr energiya isrofini oShirib, xarajatlarni ko‘paytiradi.
    

Masalan. 6.5.5 – rasmdan, bo‘yicha tanlangan kesim yuzasi m – nuqtaga to‘g‘ri keladi, iqtisodiy intervallar bo‘yicha tanlangan - n nuqtaga. Bu holatda, iqtisodiy intervallar bo‘yicha tanlangan simning ko‘ndalang kesim yuzasiga to‘g‘ri keladigan xarajatlar 3_ek.i, bo‘yicha tanlangan kesim yuzasi xarajatlaridan ancha kam.

Transformatorlar uchun iqtisodiy intervallar nomogrammasi.
Iqtisodiy intervallar usulining barcha mazmuni transformatorlarning optimal quvvatini tanlaSh uchun ham to‘g‘ri.
6.5.5 – rasmda xarajatlari 3ta transformatorlarning quvvatiga 3 ta bog‘liqligi ko‘rsatilgan.
Transformatorlar uchun amaliyotda qo‘llaSh qulay bo‘lgan nomogrammalari quriSh liniyalarga nisbatan murakkab, chunki ularda ikki hil isrof mavjud: .
Bir vaqtning o‘zida transformatorlarning optimal quvvatini tanlaSh, yuklama grafigiga va atrof muhit haroratiga bog‘liq bo‘lgan transformatorning ortiqcha yuklaniSh qobiliyatini hisobga olib, amal oShiriliShi kerak.
6.5.5-6.5.6 – rasmlarda ikki va uch cho‘lg‘amli transformator va avtotransformatorlarning optimal quvvatini tanlaSh uchun ma’qul taxminlarni hisobga olib qurilgan iqtisodiy intervallar nomogrammalari keltirilgan.
U erda gorizontal chiziqlar bilan transformatorning ortiqcha yuklaniSh qobiliyati zonalari ham ko‘rsatilgan.
Liniyalardan farqli o‘laroq, ularning simlari ortiqcha yuklanganda o‘zining o‘rnatilgan haroratiga tez eriShiShi sababli, transformatorlarning o‘lchamlari katta bo‘lgani uchun uning harorati ancha sekin ko‘tariladi. SHuning uchun transformatorlarning ruxsat etilgan qo‘Shimcha yuklaniShi qo‘Shimcha yuklaniSh vaqtiga bog‘liq bo‘ladi. SHunga ko‘ra, nomogrammalarda bitta gorizontal chiziq emas, ikkita to‘g‘ri chiziq orasidagi zanjir ko‘rsatilgan. Uzoq muddatli qo‘Shimcha yuklaniShda pastki to‘g‘ri chiziqni, qisqa muddatlida esa – yuqoridagi to‘g‘ri chiziqni (1,5 S_nom) iShlatiSh kerak.
Transformatorlarning optimal quvvatini tanlaSh uchun nomogrammalar, transformatorning haqiqiy masimal quvvatini S_R , koeffitsientiga bog‘laniShi hisoblanadi.
Bu erda:


Bunda, S_K – qisqa tutaShuv isrofi narxi, [sum/kVt.s]
Salt yuriSh isrofining narxi S_si T=8760 s uchun o‘zgarmas qabul qilingan.
Iqtisodiy zichlikka asoslanib tanlangan 110 kV va undan yuqori kuchlaniShli HL larining simlari tojlaniSh paydo bo‘liSh Sharoitlari va radio aloqa uskunalariga xalaqit darajasi bo‘yicha tekShiriliShi Shart.
TojlaniShga bo‘lgan isrof elektr maydonining kuchlanganligiga bog‘liqdir. Simning diametri oShiShi bilan maydonning iSh paytidagi kuchlanganligiga teskari bog‘langan holda kamayadi. SHunday qilib, tojlaniShga bo‘lgan isrofni kamaytiriSh uchun simning kesim yuzasini oShiriSh (yoki fazani bo‘liSh) kerak.