“Elektron ta’lim” – “Электронное обучение” – “E-learning” December-2020,Volume 4 issn2-181-1199

“Elektron ta’lim” – “Электронное обучение” – “Electronik edication” December-2021,volume 5,№4 ISSN2-181-1199
http://ej.nspi.uz//
67
 
O‘qitish usullarining aksariyat ta’riflarida ushbu turkumga o‘qituvchining 
ham, o‘quvchining ham faoliyatini o‘z ichiga olishi ta’kidlanadi: "Ta’lim metodi - 
bu o‘qituvchi va o‘quvchi ta’lim mazmunini o‘zlashtirishni ta’minlaydigan ketma-
ket o‘zaro bog’liq harakatlari tizimi" [10]. I.Y. Lerner, M.N. Skatkin ta’lim usullari 
belgilarining uch turini ajratadi: o‘qitish maqsadini belgilash, o‘zlashtirish usulini 
aks ettirish va o‘rganish sub’ektlarining o‘zaro ta’sirining xarakterini ifodalash. 
Aksariyat o‘qituvchilar o‘qitish usuli haqida ta’lim jarayoni sub’ektlarining 
harakatlari, o‘qitish usullari va vositalari bilan chambarchas bog’liq bo‘lgan 
bilimlarni berish, o‘zlashtirish usuli sifatida gapiradilar. Metod ko‘pincha 
muvofiqlashtirilgan, umumlashtirilgan o‘qitish usullari to‘plami bilimlarni 
o‘zlashtirish, o‘quv vazifasini bajarish, ko‘nikmalarni egallashning mantiqiy usuli, 
o‘qituvchilar va o‘quvchilarning birgalikdagi o‘zaro bog’liq faoliyatining o‘ziga 
xos usuli sifatida tushuniladi. O‘zlashtirilgan bilimlar, ayniqsa, yangilari, faqat 
mavjud bo‘lib, ular murakkab, mavhum, intuitivdir. Didaktikaning vazifasi - 
bunday bilimlarni o‘zgartirish, uni o‘quvchi uchun ochiq, tushunarli qilishdir. 
O‘qitish metodi o‘quvchining ilmiy bilimlarni tushunishi yoki harakat usuli bilan 
chambarchas bog’liq bo‘lib, u ushbu tushunchani ta’minlash uchun mo‘ljallangan. 
Tushunishga qanday erishiladi? Bilimning o‘zini yoki ta’lim mazmunini 
o‘zgartirish orqali. Shunday qilib, o‘qitish usuli ta’lim mazmuni bilan chambarchas 
bog’liq. Ta’lim mazmunini o‘qituvchi ishlab chiqaradi, u orqali o‘quvchiga 
ma’lumotlar
tizimini uzatadi. O‘quvchi yangi ma’lumotlarni tushunish uchun 
muayyan aqliy harakatlar, fikrlash jarayonlarini bajarishi kerak. Tushunish mezoni 
bilimlarni to‘g’ri takrorlashdir. Bundan tashqari, o‘qitish usuli ma’lum 
ma’lumotlarni esda saqlashga, tafakkur va shaxsni rivojlantirishga, amaliy 
harakatlarni (ko‘nikmalarni) mashq qilishga qaratilgan. Ushbu vazifalar o‘quv 
materialini qurishning ma’lum usullari (kognitiv ta’sir), uni uzatish usullari va 
vositalari, axborotga munosabatni shakllantirish usullari va vositalari (hissiy ta’sir) 
orqali amalga oshiriladi. Umuman olganda, o‘qitish metodi tizimli hodisa bo‘lib, 
o‘z mazmunida kamida uchta komponentni o‘z ichiga oladi: o‘qituvchining 

---