Elektron teodolitlarda ishlash tartibi. Reja

Vertikal burchak o‘lchash va qiyalikni xisoblash;
Vertikal burchak teodolitning vertikal doirasi yordamida o‘lchanadi. Teodolitning gorizontal doirasida bo‘lgan qismlar vertikal doirasida xam mavjud. Vertikal doiraning gorizontal doiradan farqi shuki, qarash trubasini gorizontal o‘qi atrofida aylantirganda limb doira bilan birgalikda aylanadi, alidada esa joyidan qimirlamaydi. Vertikal doiradan qiyalik burchagining kattaligini topish uchun vertikal doiraning “no‘l” o‘rnini (NO‘) aniqlash lozim. “No‘l” o‘rni deb, ko‘rish trubasining vizirlash nuri gorizontal holatida bo‘lganda, vertikal doiradagi limbdan olingan sanoqqa aytiladi. “No‘l o‘rni” odatda no‘lga yaqin bo‘ladi (NO‘ 0^o). Teodolitlarda ko‘rish trubasining o‘z zenit o‘qi buyicha aylanishini hisobga olib, vertikal doradagi sanoqlar doira chap holatida - DCh va doira o‘ng holatida esa- DO‘ olinib, qiyalik burchagi hisoblash tenglamalari orqali topiladi:
, ,
ifodalarda V-qiyalik burchagi; DCh va DO‘ - vertikal doiraning chap va o‘ng holatida kuzatilgan nuqtalarga qarab, mikroskopdan olingan sanoqlar.
Teodolitlarda vertikal burchaklarni o‘lchashda, qiyalik burchaklarni xisoblashda doira chap (DCh) xolatida o‘lchangan burchak ishorasi e’tiborga olinadi.

Xulosa
Yangi avlod elektron teodolitlarni Rossiya (Ural zavodi) LECIA firmasi (Shvesariya) SORRIA (Yaponiya), TORSON (AQSh) davlatlari ishlab chiqilishi, yo‘l qurilishidagi barcha o‘lchashlarni avtomatlashtirishga va motorlashtirishga olib keldi va shu bilan mexanik – optik asboblardan afzal ekanligini ko‘rsatdi. T – 10E, Topcon DT – 205, Sokkia DT620, LECIA T110, BUILDER T100/T200, BUILDER R100M/R200M, VEGA TEO – 5V va motorlashtirilgan (LECIA TM5005) taxeometrlar shular jumlasidandir (5.5-rasm).
Elektron teodolitlar: raqamli, lazerli markazlashtiruvchi, klaviatura, batarey uchun adapter, treger, tekis prizma, nur qaytaruvchi veshka, konteyner va malumotlarni uzatish uchun kabel bilan jihozlangan.
Teodolitlar o‘lchash aniqligi bo‘yicha: yuqori aniqlikdagi, o‘rtacha kvadrat xatoligi 1 sekundgacha, aniq – 2 dan 15 sekundgacha va texnik 20 sekundan ortiq turlariga ajratiladi. Elektron teodolit optik teodolitdan farqli o‘laroq nuqtaning koordinatalarini hisoblaydi va xotirada saqlash qobilatiga ega.


Foydalanilgan adabbiyotlar.

1. 
   www.wikipedia.org
   
2. 
   www.geografiya.uz