Elektronika va asbobsozlik yo’nalishi 421-21 e va a guruh talabasi

Tajriba 
1. Termorezistor qarshiligini temperaturaga bog‘liqligini o‘lchash. 
Lampali voltmetr yordamida xona temperaturasida termorezistor qarshiligini o‘lchang. 
So‘ngra, termorezistorni pechga joylashtiring va 60 
0
S gacha har besh gradus oralig‘ida uning 
qarshiligini o‘lchab boring. Oxirgi o‘lchashdan so‘ngra pechni o‘chiring va eshigini ochib 
qo‘ying. 
2. Fotorezistor qarshiligini yoritilganlikka bog‘liqligini o‘lchash. 
4.2 - rasmda keltirilgan sxemani yig‘ing va qorong‘ulikda fotorezistor qarshiligini o‘lchab 
oling ((LATR) avtotransformator jilgichi nol xolatda bo‘ladi). So‘ngra, lampa (L) ga kuchlanish 
berib borib, fotorezistor (FR) qarshiligi va cho‘lg‘am tokini o‘lchab boring. Kuchlanish 
qiymatini 0 dan 220 V gacha har 20 V oraliqda berib boring. 

---

4.2. - rasm. Fotorezistor qarshiligini yoritilganlikka 
bog‘liqligini o‘lchash. 
Ish hisoboti quyidagilardan iborat bo‘lishi kerak: 
1. O‘quvchining familiyasi va initsiallari, o‘quv guruhi indeksi va ish bajarilgan sana.
2. Qurilma sxemasi va ish usulining qisqacha bayoni.
3. Tajriba va hisoblash natijasida olingan ma’lumotlar jadvali va grafiklari: a) termorezistor 
qarshiligini temperaturaga bog‘liqlik grafigi. Abssisssa o‘qiga absolyut temperaturaning teskari 
qiymatini qo‘yib boring, ordinata o‘qiga esa qarshilikning logarifm qiymatini qo‘ying; b) 
cho‘lg‘am lampasi hisobiga berilayotgan yoritilganlikni cho‘lg‘am tokiga proporsional deb 
hisoblab, fotorezistor qarshiligini cho‘lg‘am tokiga bog‘liqlik grafigini ifodalang. 
4-tajriba: YArim utkazgichli diodlarning volt-amper tasnifini
O’lchash. 
I sh n i n g m a k s a d i–yarim utkazgich diod bilantanishish, uning xususiyatlarini tekshirish, 
volt-amper tavsifini olish va uni taxlil kilish. 
 
NAZARIY MA’LUMOTLAR 
Kattik jism uzlarining elektr utkazuvchanlik xususiyatiga kura utkazgichlar, dielektriklar 
va yarim utkazgichlarga ajratiladi. 
Utkazgichlar guruxiga metallar va elektr utkazuvchanligi 10
5 
– 10
6
Om
-1
sm
-1
bulgan 
materiallar kiradi. 
Elektr utkazuvchanligi 10
-10
-10
-15
Om
-1
sm
-1
tarkibda bulgan jismlar dielektriklar yoki 
izolyatorlar guruxini tashkil etadi. YArim utkazgichlar guruxiga esa, elektr utkazuvchanligi 10
5
-
10
-10
Om
-1
sm
-1
bulgan barcha materiallar kiradi. 
YArim utkazgichlarning elektr utkazuvchanlik xususiyati metallarnikidan sifat jixatdan 
fark kiladi. Ular kuyidagilar: 

Oz mikdordagi aralashmaning utkazuvchanlikka kuchli ta’sir etishi; 

O‘tkazuvchanlik xarakteri va darajasining temperaturaga boglikligi; 

O‘tkazuvchanlikning tashki kuchlanishga kuchli boglikligi; 

---

Demak, yarim utkazgichlar elektr utkazuvchanligi kiymat jixatdan metallar bilan 
dielektrik elektr utkazuvchanligining oraligiga tugri keladigan moddalar ekan. 
YArim o‘tkazgich materiallarga kimyoviy elementlarga germaniy, kremniy, kimyoviy 
birikmalar –metall oksidlari, (oksidlar), oltingugurt birikmalari (sulfidlar), selen birikmalari 
(selenidlar) va boshkalar misol bula oladi. Biz shulardan sof yarim utkazgich material – 
germaniy (yoki kremniy)ning ayrim xususiyatlari bilan tanishib chikamiz. Germaniy sirtki 
elektron kobigida 4 ta valent eleketron bor. Bu elektronlar kushni atomlarning xar biri bir-biriga