«elektronika va avtomatika» fakulteti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI


«ELEKTRONIKA VA AVTOMATIKA» FAKULTETI


«ISHLAB CHIQARISH JARAYONLARINI AVTOMATLASHTIRISH» KAFEDRASI

«Sohaning texnologik o‘lchashlari va asboblari» fanidan

«Qalqovichli zichlik o’lchagichlarning turlari va ularning tekshirish usullari» mavzusida

KURS ISHI

Bajardi: 12s-20tja guruh talabasi
Hamrayev Mirzohid
Rahbar: ass. Ortiqov E.E.

MUNDAREJA
Kirish
I.BOB Nazariy qism
1. Qalqovichli zichlik o’lchagichlarning turlari.
II BOB Suyuqliklarning zichligini o‘lchash asboblari va usullari bilan tanishish
2.1 Qalqovichli zichlik o‘lchash asboblari ish prinsipini o‘rganish
2.2 Ishni o‘tkazish uslubi.
3.Xulosa
4.Foydalanilgan adabyoshtlar.


Kirish
Bizga miqdor emas, sifat kerak. Bunga erishish
uchun esa xorij tajribasini yaxshilab о 'rganish
zarur, Qaysi davlat kadrlar tayyorlashga alohida
e ’tibor qaratsa, o'sha yutadi. Umiy asoslangan
tajriba asosida kadrlar tayyorlash tiziminiyo ‘Iga
qo ‘yish eng muhim vazifamizdir.
Sh.M. Mirziyoyev.
Barchaga ma’lumki, o‘lchashlaming umumiy nazariyasi
metrologiyaning asosiy muammolari bo‘lib hisoblanadi.
“O'lchash” tushunchasi ham falsafiy (anglash nazariyasida), ham
maishiy (bir litr suvga qancha tuz zarur), ham tijoriy (o'lchangan
miqdorga to‘lov qilish, masalan, elektr energiyasi uchun), ham texnik
(mahsulot tayyorlashda kerak bo‘lgan komponentlaming o'lchami,
vazni, parametrlari), ham ilmiy nuqtayi nazardan talqin qilinishi
mumkin. Qaysi talqinda bo'lishidan qat’iy nazar, o'lchash natijasining
aniqlik bilan hamohang bo'lishligi zarur talablardan biridir. Bu esa o‘z
navbatida, olingan o'lchash natijalariga tayangan holda, qaror qabul
qilishda yo'l qo'yilishi mumkin bo'lgan tavakkalchilikni (risk)
ta’minlash uchun zurur hisoblanadi. Qaror qabul qilish esa o'z
navbatida turli subyektlarning o'zaro kesishuvida amalga oshiriladi.
O'lchash birliligini ta’minlash inson oldida asrlar osha o'ta muhim
masala bo'lib kelgan, u hozir ham aktual, kelajakda ham shunday bo'lib
qoladi, zero, vaqtga bog'liq tarzda talablar ham ortib bormoqda.
Umuman olganda, o'lchash orqali haqiqiylikdan abstraksiyaga
o'tish amalga oshiriladi, ya’ni, obyektlaming haqiqiy xossalari va
holatlaridan ulaming xossalarini baholovchi kattaliklar va bu
kattaliklaming qiymatlariga o'tish. Boshqacha qilib aytganda, borliqni
anglash nuqtayi nazarida o'lchash - inson (yoki mashina) ongi
tomonidan haqiqiylikni aks ettirish va qayta tiklash deb qaralishi
mumkin.
Metrologiya uchun (uning fundamental qismi bo'lgan o'lchash
nazariyasi uchun) muntazam rivojlanib borayotgan tushunchalar
tizimini tartiblashtirish asosiy gnoseologik aspekt bo'lib hisoblanadi.
Shu sababdan atamalar bo'yicha yangi xorijiy yoki milliy normativ
6
hujjatlar ishlab chiqilganda “oichash” atamasiga odatda qandaydir
aniqlovchi qoidalar kiritiladi.
Eslatib o‘tamiz, falsafiy ma’nosi bo'yicha: oichash - material
obyektlaming tavsiflarini tegishli oichash asboblari yordamida
aniqlashni maqsad qilib qo'ygan anglash jarayonidir. Bu jarayon
empirik darajada amalga oshiriladi.
Boiajak metrologlar hamda sifat bo‘yicha mutaxassislar uchun
oichash protseduralarini tahlil qila olish ko'nikmalari ulaming
kompetentligini tasdiqlovchi asosiy omil hisoblanadi.
Joriy yilda respublikamizda energetika, neft-gaz, mashinasozlik,
geologiya, transport, yo‘1 qurilishi, qishloq va suv xo'jaligi, ichimlik
suvi va issiqlik ta’minoti hamda boshqa qator tarmoqlarda chuqur
tarkibiy islohotlar boshlandi. Sanoatning 12 ta yetakchi tarmog'ida
modernizatsiyalash va raqobatdoshlikni kuchaytirish dasturlari jadal
amalga oshirilmoqda. Natijada o'tgan yili iqtisodiy o‘sish 5,6 foizni
tashkil etdi. Sanoat mahsuloti ishlab chiqarish hajmi 6,6 foizga, eksport
- 28 foizga ko‘paydi. Oltin-valyuta zaxiralarimiz 2019-yil davomida
2,2 milliard dollarga ortib, 28,6 milliard dollarga yetdi.3
Sanoatning barcha sohalarida manfaatdorlikni oshirish borasidagi
o‘rganish va izlanishlarimiz davom etmoqda. Sohaga ilg'or
texnologiyalar joriy etilmoqda. Bu esa o‘z navbatida oliy ta’limdagi
mayjud holatni tanqidiy qayta ko‘rib chiqish hamda modemizatsiya
qilishni talab etadi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 0 ‘zbekiston Respublikasi
Oliy Majlisiga Murojaatnomasida “0 ‘zbekistonni rivojlangan
mamlakatga aylantirishni maqsad qilib qo‘ygan ekanmiz, bunga faqat
jadal islohotlar, ilm-ma’rifat va innovatsiya bilan erisha olamiz. Biming
uchun, awalambor, tashabbuskor islohotchi boiib maydonga
chiqadigan, strategik fikr yuritadigan, bilimli va malakali yangi avlod
kadrlarini tarbiyalashimiz zarur. Shuning uchun ham bog‘chadan
boshlab oliy o'quv yurtigacha - ta’limning barcha bo‘g‘inlarini isloh
qilishni boshladik.
Nafaqat yoshlar, balki butun jamiyatimiz a’zolarining bilimi,
saviyasini oshirish uchun, awalo, ilm-ma’rifat, yuksak ma’naviyat
kerak, Ilm yo‘q joyda qoloqlik, jaholat va, albatta, to‘g‘ri yoidan
3 O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat MiromonovichMirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi,
25.01.2020 y.
7
adashish bo'ladi”4 degan fikrlami ilgari surib, bu borada o'z
tavsiyalarini berdi.
Oliy ma’lumot olaman, o‘z ustimda ishlab, ilmli bo‘laman, degan,
yuragida o‘ti bor, jo‘shqin yoshlarimizning tahsil olishi uchun hamma
qulayliklami yaratish bilan birga, maktab bitiruvchilarini oliy ta’lim
bilan qamrab olish darajasini 2020 yilda kamida 25 foizga va kelgusida
50-60 foizga etkazish vazifasi ustuvor qilib belgilandi.
0 ‘zbekistonda islohotlar, shu jumladan, oliy ta’lim tizimida jadal
amalga oshirilmoqda, zero mutaxassislar tayyorlash sifatini oshirish
uchun oliy ta’lim muassasalarida ham muayyan o‘zgarishlar qilishni
talab etadi.
Mazkur o‘quv qo‘llanmada ko‘rib chiqilayotgan yettita asosiy
bo‘limlar “O'lchash usullari va vositalari” fanining dasturida o‘z aksini
topgan hamda kelgusida o‘tiladigan ixtisoslik fanlarini o‘zlashtirish
jarayonida keng qo'llaniladi.
Birinchi bo'lim mavzusi (metrologiyaning fundamental
tushunchalari) original hisoblanib, ko'plab adabiyotlarda va
monografiyalarda yoritilgan o'lchash nazariyasi haqidagi
ma’lumotlami to'ldirib borishda yordam beradi