Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini
Xususiy yarimo‘tkazgichlarning
Download 4.26 Mb. Pdf ko'rish
|
Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini
2.2. Xususiy yarimo‘tkazgichlarning
elektr o‘tkazuvchanligi Xususiy yarimo‘tkazgichlarda, noldan farqli temperaturada elektronlarning bir qismi valent zonadan yuqoriroq sathlarga — o‘tkazuvchanlik zonasiga o‘tadi. Bunday o‘tishga yetarli bo‘ladigan energiya taqiqlangan zona kengligi bilan aniqlanadi. O‘tkazuv- chanlik zonasining biror energetik sathiga mos energiyaga ega elektronlar, erkin elektronlar deb ataladi. Chunki ular elektr maydon ta’sirida kristall ichida harakatlanishlari mumkin. O‘tka- zuvchanlik zonasiga o‘tgan elektronlar valent zonada to‘lmagan 26 energetik sathlarni — kovaklarni qoldiradilar. Bu sathlar valent zonaning boshqa elektronlari bilan to‘ldirilishi mumkin. Bu kovaklarning harakatini bildiradi. Kovaklar elektronlarga teng musbat zaryadga egadir. Elektronni valent zonadan o‘tkazuv- chanlik zonasiga o‘tish jarayoni elektron-kovak juftligining genera- tsiyasi deb ataladi. Elektronlarning o‘tkazuvchanlik zonasidan valent zonasiga qaytishi — elektron va kovak rekombinatsiyasi (yo‘qo- lishi)ga olib keladi. Termogeneratsiya natijasida xususiy yarimo‘tkazgichda yuzaga keladigan erkin elektronlar konsentratsiyasi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: - 2 exp i C W KT n N , bu yerda, W — taqiqlangan zona kengligi; N C — o‘tkazuvchanlik zonasidagi effektiv zichlik holati (germaniy uchun N C =5·10 19 sm -3 , kremniy uchun N C =2·10 20 sm -3 ). Kovaklar soni erkin elektronlar soniga teng: i i p n . Elektron va kovaklarning konsentratsiyasidagi i indeksi (intrinsic — «xususiy» so‘zidan olingan) xususiy zaryad tashuvchilar eka- nini bildiradi. Elektr o‘tkazuvchanlik son jihatidan solishtirma elektr o‘tka- zuvchanlik kattaligi bilan xarakterlanadi. Xususiy yarimo‘tkaz- gichlar uchun i n i p qn qp , bu yerda, n , ð — mos ravishda elektron va kovaklarning hara- katchanligi. Elektron — kovak juftlarining generatsiyasi yarimo‘tkazgich yorug‘lik nuri bilan yoritilganda ham sodir bo‘ladi. Agar yorug‘lik 27 nuri fotonlari energiyasi 23 , 1 h taqiqlangan zona kengligidan ortib ketsa, u holda foton valent elektronni qo‘zg‘atishi mumkin. Natijada elektron valent zonadan o‘tkazuvchanlik zonasiga o‘tadi. Bu hodisa ichki fotoeffekt deb ataladi. Demak, yarimo‘tkazgichga yorug‘lik nuri tushirilganda uning zaryad tashuvchilar konsen- ratsiyasi va solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi ortadi: / n i p i q n n q p p , bu yerda, n i = p i — berilgan temperaturadagi xususiy konsen- tratsiya. Shunday qilib, yorug‘lik signallari elektr signaliga aylantiriladi. Bu turdagi sodda yarimo‘tkazgich asbob — fotorezistor deb ataladi. Fotorezistor uchun dastlabki material bo‘lib turli element- larning sulfidlari, selenidlari va telluridlari hamda PbS, PbSe, PbTe, InSb, CdS lar xizmat qiladi. Download 4.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling