Transformatorlarni tuzilishi va ishlash prinsipi. Elektr energiyasi manbaadan kelib kiradigan chulg’am – birlamchi chulg’am deb, energiya iste’molchisi ulanadigan boshqa chulg’am ikkilamchi chulg’am deb ataladi. Birlamchi chulg’amga berilgan o’zgaruvchi U1 kuchlanishdan I1 tok va po’lat o’zak orqali yopiluvchi F magnit oqimi xosil bo’ladi. Elektromagnit induksiya qonuniga asosan o’zgaruvchan F magnit oqimi ta’sirida birlamchi chulg’amda o’zinduksiya EYUK i E1 ni, ikkilamchi chulg’amda esa o’zaroinduksiya EYUK i E2 ni yuzaga keltiriladi. Agar ikkilamchi chulg’amga yuklama ulansa I2 yuklama toki xosil bo’ladi va ikkilamchi kuchlanish U2 ni kamayayishiga sabab bo’ladi. YUqori kuchlanishli chulg’amdagi EYUK kiymatining past kuchlanishli chulg’amdagiga nisbati transformatorlarning transformatsiya koeffitsenti deyiladi va K bilan belgilanadi.
Transformatsiya koeffitsentiga bog’lik ravishda transformatorlar kuchaytiruvchiyoki pasaytiruvchi guruxlarga bo’linadi.
A
V
W110.2-rasm. Bir va uch fazali transformatorning prinsipial sxemasi.
Transformatorlarning ish rejimlari.
Transformatorlardan foydalanish jarayonida asosan uch xil ko’rinishga ega bo’lgan ish rejimlari kuzatiladi.
1. Salt ishlash rejimi. Transformatorning birlamchi chulg’amiga naminal kuchlanish berilib, ikkilamchi chulg’am yuklamasiz bo’lgan rejim uning salt ishlash rejimi deyiladi.
2. Qisqa tutashuv rejimi. Nominal yuklama bilan ishlayotgan transformatorning ikkilamchi chulg’ami tasodifan qiska tutashib qolsa, unda bu rejim qisqa tutashuv rejimi deyiladi. Unday xolatda chulg’amdan no minalga nisbatan 10-20 marta katta tok o’tishi mumkin.
10.3-rasm. Transformatorning prinsipial sxemasi va vektor diogrammasi.
Bunda releli ximoyalagichlar ishga tushib, uni bir onda elektr tarmogida ajratadi, aks xolda transformator da katta nosozliklar yuzaga kelishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
