«elеktrotеxnika» fakultеti «elеktr mеxanikasi elеktr tеxnikasi va elеktr tеxnologiyalar» kafеdrasi

Φ_2s ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanishning induktiv pasayuvi U_Ls=I₂∙χ_L bilan kompensatsiya qilinadi.
Qisqa tutashuv rejimi. Bu rejimda ikkilamchi chulg‘am uchlari o‘zaro tutashib, tashqi qarshilik z_2nom=0 bo‘ladi. Transformator uchun bunday rkjim nomaqbul hisoblanadi. Bunda ikkilamchi, shuningdek birlamchi tok nominalidan 18 ─ 20 baravar ortib ketadi. Bu hodisaga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. SHuning uchun real sharoitlarda transformatorni qisqa tutashuv tokidan saqlash maqsadida avtomatik ajratkichlar o‘rnatiladi. Transformatorlarni laboratoriya sharoitida tekshirish uchun «qisqa tutashuv» pasaytirilgan kuchlanishlarda amalga oshiriladi (3-rasm).


3-rasm
Salt ishlash tajribasini o‘tkazishdan maqsad transformatorning po‘lat o‘zagida magnit maydoni hosil qilish uchun sarf bo‘ladigan quvvat isrofi P_p ni va transformatorning transformatsiya koeffitsiyenti k ni aniqlashdir. Transformatorning salt ishlash tajribasini o‘tkazish sxemasi 3-rasmda ko‘rsatilgan. Birlamchi chulg‘amga ulangan o‘lchash asboblari yordamida
transformatorning salt ishlash vaqtidagi toki I₀ va quvvati P₀ hamda kuchlanish U₀ aniqlanadi. Tajriba vaqtida U₁₀ = U_1nom bo‘lishi kerak. Ikkilamchi chulg‘am uchlariga ulangan voltmetr yordamida kuchlanish U₂ = U₂₀ aniqlanadi. Tok I₂ = 0. Salt ishlash vaqtidagi quvvat isrofi: (vattmetr ko‘rsatgan). Mis chulg‘amlarining qizishi salt ishlash tokining =(0,05I_1nom)²∙ R₁ qiymati bilan cheklangani uchun undagi quvvat isrofini deyish mumkin. U holda bo‘ladi.
Transformator nominal yuklama bilan ishlaganda uning chulg‘amlaridan nominal tok o‘tib, chulg‘amlar qiziydi. Keltirilgan quvvat bir qismining issiqlik tarzida atrof muhitga tarqalishi mis chulg‘amlaridagi quvvat isrofi P_M deyiladi, uni transformatorning qisqa tutashuv rejimida ishlash tajribasidan aniqlanadi. Sxemadan ko‘rinadiki, transformatorning ikkilamchi chulg‘ami ampermetr A₂ orqali qisqa tutashtirilgan.
Birlamchi chulg‘am kuchlanishi U₁ va quvvat koeffitsiyenti cos φ₂ o‘zgarmas bo‘lganida ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanish U₂ ning yuklama toki I₂ ga bog‘liqligini ifodalovchi egri chiziq U₂ = f (I₂) transformatorning tashqi xarakteristikasi deyiladi.
Liniyadagi kuchlanishlarning pasayuvini hisobga olib iste’molchiga o‘rnatiladigan kata quvvatli transformatorlarning chiqish tomonidagi kuchlanishi, odatda nominaldan 5 foiz ortiq qilib belglanadi.