Elektrotexnika materiallari

Materialning namligi. Muayyan namlik va haroratga ega bo’lgan muhitga 
elektr izolyatsion material namunasi kiritilsa, ma’lum vaqtdan so’ng jismning 
namligi muvozanat holatga ega bo’ladi. Agar nisbatan quruq dielektrik nam 
havoga kiritilsa, namlik jism hajmi bo’yicha uning ichiga singib boradi. 
Materialdagi namlik ma’lum vaqt davomida o’zining to’yingan qiymatiga erishadi 
yoki, aksincha, nisbatan quruq saqlangan havoda nam material vaqt o’tishi bilan 
o’zidagi namlikni yo’qota boradi (2.37-rasm). 
2.37-rasm. Dielektrik namligining vaqtga bog’liqligi: a-materialni 
namlantirish; b-materialni quritish 
Elektr izolyatsion materialdagi namlik uning elektr xossalarini o’rganishda 
qo’l keladi, chunki Har xil materiallarning havoning nisbiy namligi o’zgarmas 
bo’lgandagi namlik muvozanati turlicha bo’lishi mumkin. Gigroskopik 
materialning namligini to’g’ri aniqlash uni massa orqali qabul qilish yoki 
79
T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 2009. 66-bet 

---

101 
topshirish ishlarida katta ahamiyatga ega. To’qimachilik materiallari uchun 
konditsion namlik tushunchasi kiritiladi. Konditsion namlik deganda, material 
namligining normal sharoit havosidagi muvozanat holatdagi qiymati tushuniladi. 
Masalan, kabel qog’ozi uchun konditsion namlik 8% deb olinadi. Zich tuzilishga 
ega materiallar g’ovak yoki tolali materiallarga nisbatan namlikni o’ziga kam 
singdiradi. 
Turli dielektrik materiallarda uchraydigan bo’shliqlarning taxminiy 
o’lchamlarini (nm- nanometrlarda) keltirib o’tamiz: 
Sopoldagi mikrobo’shliqlar……………………………....10
2
-10
5
Sellyuloza tolasi ichidagi mikrobo’shliqlar……………. .10
2
Tola atrofidagi bo’shliqlar ……………………………….1-10 
Turli material molekulalari orasidagi bo’shliqlar……… 1-5 
Molekulalar ichidagi bo’shliqlar …………………………1 
Suv molekulasining diametri 0,27 nm bo’lgani sababli u ko’p materiallarning 
hatto molekulalari ichidagi bo’shliqlarigacha singib borishi yuqoridagi misoldan 
ko’rinib turibdi. 
Agar namlik tola yoki parda yuzasiga bir tekis o’tirsa, u holda materialning 
dielektriklik xususiyati keskin yomonlashadi. Namlik materialda hajm bo’yicha 
notekis va uzluksiz tarqalsa, dielektrikning elektr xususiyati juda kam o’zgaradi. 
G’ovak, suvda eruvchan jismlar namlik ta’sirida qisman elektrolit hosil qiladi. 
Bu esa materialning solishtirma hajm qarshiligini pasaytirib yuboradi.