Elektrotexnika

Tariflarbo‘yichahisobot
“Tariflar bo‘yicha hisobot” ko‘rsatilgan davrda hisobga olingan energiyabo‘yichaturlihisobotlarnituzishgaimkonberadi.
Sozlashlarda“Период суток”(“Sutka davri”)(Tun, yarim maksimum,barchasi yoki jami), “Тип тарифа” (Ishchi, bayram, shanba, yakshanba yokijami),shuningdek,aynanqaysi“Типуэнерги”(“Energiyaturi”)bo‘yicha(Aktiv “+”, Aktiv “-” , Reaktiv I kvadrant, Reaktiv II kvadrant, Reaktiv IIIkvadrant,ReaktivIVkvadrant)hisobotnichiqarishmumkinliginiko‘rsatishmumkin.
Hisobotjadvalidaquyidagilarniko‘rishmumkin:

• 
  tarifbo‘yichahisoblagichlarningjoriyko‘rsatkichlari;
  
• 
  alohidavaqtdavrlaridagienergiyaiste’moli(“Накопительно”(“Yig‘ilgan”)kolonkasi).
  

4.9-rasm.Tariflarbo‘yichako‘rsatkichlarnianiqlash

Nazoratsavollari

1. 
   AltairJrdasturiniishgatushirishqandayamalgaoshiriladi?
   
2. 
   ENHATAltairJrdasturiningqandayishrejimlarimavjud?
   
3. 
   Elektrparametrlarnijoriyo‘lchashqandayamalgaoshiriladi?
   
4. 
   Energiyavayuklama grafiklariqandaychiziladi?
   
5. 
   Iste’mol qilinganenergiyahisobotiningtuzilmasiqandayshakllantiriladi?
   
6. 
   Tariflarbo‘yichahisobotqandaytuziladi?
   

5–LABORATORIYAISHI
Elektrstansiyalarpog‘onasidaenhatnio‘rganish.


Ishdan maqsad: Talabalarni elektr stansiyalar (ES) pog‘onasidagi ENHATbilantanishtirishhamdakeyingipog‘onaiste’molchilarigauzatilayotganquvvatlarqiymatlarini o‘lchashko‘nikmalarinishakllantirish.


Nazariyqism
Istalganmurakkablikdagipog‘onadagiENHAT(“O‘zbekenergo”DAK,MET,ETK,TET,PS, ES)birxil sxemabo‘yichaquriladi.
Farqikonfiguratsiyada,texnikvadasturiyvositalarsonidako‘rinadi.
“O‘zbekenergo”DAKsinfidagikorxonaENHATbirqatoro‘zigaxosxususiyatlargaega.Avvalo,uningyetarlichageografikkengtarqalganligi,chunki“O‘zbekenergo” DAK sub‟yekt hududiga (viloyat, respublika) xizmatko‘rsatadi.Bushunibildiradiki,ENHATo‘zaroaloqakommunikatsiyalariorqalihududiyENHATga(HENHAT)birlashtirilganlokaltizimlardan(LENHAT)tashkil topadi.
“O‘zbekenergo”DAKtarkibigaPS,TET,ETK,METvaESkabibirnechakorxonalarkirishimumkin.
“O‘zbekenergo”DAKuchunENHATmuammolariniquyidagibirnechayo‘nalishlargabo‘lish mumkin:

• 
  tizimlararovadavlatlararooqimlar(peretoki)(FOREMdahisoblashlarniavtomatlashtirish);
  
• 
  ichkitizimlioqimlar(peretoki);
  
• 
  foydalanuvchilar (foydalanuvchilar bilan hisoblashlarniavtomatlashtirish).
  

Taqdim etilgan yo‘nalishlardan har biri o‘ziga xos xususiyatga ega, lekinularni tashkil etishumumiyprinsip asosidaamalgaoshiriladi.
Hisoblagichlarningasosiyqismibirinchipog‘onama’lumotlarniyig‘ishmarkazlari bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqa kanallari orqali doimiy bog‘langan vaENHAT ni tashkil etishning uchinchi usulidagi kabi berilgan so‘rov jadvaligamuvofiqamalgaoshiriladi.Ba‟zihisoblagichlarvabirinchipog‘onama’lumotlarniyig‘ishmarkazlariorasidadoimiyaloqabo‘lmasligimumkin,ularENHATnitashkiletishninguchinchiusulidagikabiko‘chmakompyuteryordamida bajarilishi mumkin. Hisoblagichlardan birlamchi axborotlar birinchipog‘ona ma’lumotlarni yig‘ish markazlari MO ga yoziladi, unda ma’lumotlarniqaytaishlashhamamalgaoshadi.Ikkinchipog‘onama’lumotlarniyig‘ishmarkazlaridaaxborotlarniqo‘shimchabirlashtirishvatizilmalashtirish,ularniikkinchi pog‘ona ma’lumotlarni yig‘ish markazlari MO ga yozish orqali amalgaoshiriladi. ENHAT ni bunday tashkil etish usulida MO sifatida ORACLE8.Xma’lumotlaromboriniboshqarishtizimidan(MOBT)foydalanishtavsiyaqilinadi. Alfa MARKAZ dasturiy kompleksiningasosiy konfiguratsiyasi 4, 8,16, 32 aloqa kanallari bo‘yicha ma’lumotlarni parallel yig‘ishni tashkil etishgaimkon beradi. 16, 32 kanallarda kommunikatsion server sifatida alohida EHM niishlatish zarur.
Aloqa kanallari ajratilgan, kommutatsiyalanadigan, to‘g‘ri ulanishli bo‘lishimumkin.Harbirkanalningparametrlariliniyaningturivauningxarakteristikalariga bog‘liq ravishda individual sozlanishi mumkin. Tizimda birnecha kommunikatsion serverlar parallel ishlashi mumkin. Bunda ma’lumotlarniyig‘ish tizimi barcha parametrlarining tavsifi,obyektlarning barcha elektr vahisoblashsxemalariningtavsifi,shuningdek,barchabirlamchivahisoblashma’lumotlari faqat MO serverida va ma’lumotlarni yig‘ish markazi ilovalaridasaqlanadi.Ma’lumotlarni yig‘ish markazi faqat ma’lumotlarni yig‘ish va qaytaishlashni amalgaoshiradi.
Foydalanuvchilar AIJ lari ularga lokal tarmoq bo‘yicha ulanadi.Obyektdahisoblagichlar soni uncha katta bo‘lmaganidabirinchi pog‘ona ma’lumotlarniyig‘ishmarkaziAIJfunksiyasinibajarishimumkin.Birinchipog‘onama’lumotlarniyig‘ishmarkazlariikkinchipog‘onama’lumotlarniyig‘ishmarkazlari bilan bog‘langan. Aloqa kanallari lokal tarmoq bo‘yicha ajratilgan,kommutatsiyalanadigan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri ulanishli bo‘lishi mumkin. Ikkinchipog‘ona ma’lumotlarni yig‘ish markazi serveri birinchi pog‘ona ma’lumotlarniyig‘ishmarkaziMOdano‘rnatilganjadvalgamuvofiqzaruraxborotlarniavtomatik so‘raydi. Hududiy taqsimlangan o‘rta va yirik quvvatli korxona yokienergetiktizimiuchunko‘ppog‘onaliENHATnitashkiletishquyidagimasalalarniyechishga imkonberadi:

• 
  yetkazish/iste’mol parametrlarinianiqo‘lchash;
  
• 
  korxonavauninginfratuzilmaviyelementlari(turar-joyvaissiqlikobyektlari,sexlar,bo‘linmalar)bo‘yichaenergiyaresurslarinikompleksavtomatlashtirilgantijoratvatexnikhisobga olinishi;
  
• 
  elektrenergiyasigahisoblashniamalgaoshirishuchunshartnomalarniolibborishvato‘lovhujjatlarinishakllantirish;
  
• 
  berilganvaqtintervallarida(5minut,30minut,zonalar,smenalar,sutkalar, dekadalar, oylar, kvartallar va yillar) berilgan limitlar vaquvvatnitexnologik cheklashlarga nisbatan hisobga olish nuqtalari va obyektlari bo‘yichaenergiyaiste’molivaelektrenergiyasiningsifatko‟rsatkichininazoratqilish;
  
• 
  me‟yoriy-ma’lumotlaraxborotlariniolibborish;
  
• 
  elektrenergiyasinihisobgaolishvaelektrenergiyasiningsifatko‟rsatkichininazoratqilishbo‘yichama’lumotlarniqaytaishlashvahisobotlarni shakllantirish;
  
• 
  energiyaresurslariningnazoratqilinadiganparametrlarining
  
• 
  o‘zgarishlariniqaydetish,ularningenergiyaiste’molinihamdaishlabchiqarishjarayonlarinitahlilqilishuchunabsolyutvanisbiybirliklardabaholash;
  
• 
  nazorat qilinadigan kattaliklarni ruxsat etiladigan qiymatlar oraliqlaridano‘zgarishlarihaqidasignalizatsiya (rangbilan,tovushbilan);
  
• 
  ma’lumotlarningto‘liqliginitahlilqilish;
  
• 
  obyektlarningelektrbog‘lanishlarinivaularningxarakteristikalariningtavsifi;
  
• 
  kommunikatsiyavaxarakteristikaso‘rovlariniparametrlashtirish;
  
• 
  tizimnitahlilqilish;
  
• 
  yagonatizimvaqtiniushlabturish.
  

5.1-rasm.ESpog‘onasidagiENHAT