Elektrovozlarning elektr qismlari va ularning vazifasi. Elektrovozlarning elektr qismi

Elektrovozlarning elektr qismlari va ularning vazifasi.


Elektrovozlarning elektr qismi tortish dvigatellaridan tashqari tortish dvigatellarini ishga tushirish, teplovozning tezligi va yo'nalishini o'zgartirish, elektr tormozlash, jihozlarni ortiqcha yuklanish, ortiqcha kuchlanish va qisqa tutashuv oqimlaridan himoya qilish uchun mo'ljallangan juda ko'p turli xil qurilmalarni o'z ichiga oladi.
Past kuchlanishli oqim manbai sifatida boshqaruv generatorlari yoki statik konvertorlar ishlatiladi. Ulardan past kuchlanishli qurilmalarga qo'shimcha ravishda yorug'lik moslamalari energiya oladi va batareya zaryadlanadi.
Ish paytida katta miqdorda issiqlik chiqaradigan elektr mashinalari va apparatlarining bir qismi bo'lgan tortish motorlari fanatlar tomonidan yaratilgan havo oqimlari bilan sovutiladi. AC elektrovozlardagi kuchli transformatorlar moy bilan sovutiladi, ularning aylanishi markazdan qochma nasoslar bilan ta'minlanadi.
Fanlar, kompressorlar va nasoslar (yordamchi qurilmalar) alohida elektr motorlar tomonidan boshqariladi. Yordamchi mexanizm va dvigateldan iborat bo'lgan birlik yordamchi mashinadir. Yordamchi mashinalar odatda alohida motorlarga ega bo'lmagan nazorat oqimi generatorlarini o'z ichiga oladi; ular bir xil milga ba'zi bir yordamchi vosita bilan o'rnatiladi (masalan, fan dvigateli bilan).
Elektrovozning elektr sxemasi deb, energiya manbai, tortuvchi dvigatellari va elektrovozni boshqarish uchun zarur bo‘lgan barcha elektr apparatlarini o’zaro ulanishiga aytiladi.
Elektrovozda o‘rnatilgan tortuvchi elektr apparatlar asosan tortuvchi dvigatelni boshqarish uchun xizmat qiladi. Boshqaruv elektrovozi va dumpkarlarga o'rnatilgan DT-9N elektr dvigateli to’rt polyusli, qo’shimcha polyuslaridan tashqari kompensatsion cho’lg’amlarga ega. Polyus cho’lg’amlari izolyatsiyasi F sinfiga, yakor va kompensatsion cho’lga’mlarniki-B sinfiga mansub, elektr dvigatel massasi 4600 kg, sovituvchi havo sarfi 95 m³/daq.
Boshqarish elektrovozida BVP 5A tez ta’sir etuvchi o’chirgich, guruhli elektr tokning yo’nalishini o’zgartirgich (pereklyuchatel), pnevmatik va elektrmagnitli kontaktorlar, mashinist kontrolleri va boshqa apparatlar o’rnatilgan. KME- 5D masinist kontrollerining reversiv tutqichi (rukoyatka) beshta va “0” pozitsiyasi, shuningdek tortish va tormozlash rejimlarida “olg’a” va “orqaga” pozitsiyalariga ega. Asosiy tutqich 37-ta pozitsiyaga ega, va ularning 25 va 36-chisi reostatsiz.
Elektr appaparaturalarning barchasi elektrovoz kuzovida joylashgan. Tortish agregati boshqarish elektrovozidan turib boshqariladi. Tortish agregatining elektr sxemasi, zarur xollarda, boshqarish lokomotivni mustaqil ravishda yoki bitta motorli dumpkar bilan birgalikda ishlashga imkon beradi.
Boshqarish elektrovozida ikkita motorli kompressorlar (TL110 elektr dvigateli va KT6 kompressori) va motor-generator (2GV), tortish agregatida DT-51 (1270 V, 36 kV, 35 A, 1270 ayl/daq) elektr dvigatellari bilan ishlaydigan jami oltita tortish elektr motorini sovutish ventilyatorlari va ETV-20M2 (13,7 kVt, 200 V, 80 A, 2950 ayl/daq) elektrodvigatel tomonidan boshqariladigan ishga tushirish-tormozlash rezistorlarini sovutuvchi oltita ventilyatorlar mavjud. Ishlamayotgan generator mobaynida boshqarish va yoritish zanjirlarini tok bilan ta’minlash uchun 3-ta akkumulyatorlar batareyasi xizmat qiladi.
Tortish agregatida qo’llaniladigan reostatli elektr tormozlash tortish agregati va VS-100 tipli o’nta (oltita) dumpkarlardan iborat yuksiz poyezdni 40 ‰ (60‰) nishablikda pastlikga qarab 30 km/s tezlikda harakatlanishga mo’ljallangan. Agregatning konstruktsion tezligi 65 km/s, 10 km/s tezlik mobaynida burilish uchastkalaridagi minimal o’tish radiusi – 80m. Tortish agregatining tirkalgan xoldagi massasi, boshqarish elektrovozdagi qum zahirasi 2/3 mobaynida 368±11 t, uning 120±3,6 t elektrovozga va 2(124±3,7) t ikkita yuklangan dumpkarga (yuk ko’tarish qobiliyati 45 t) to’g’ri keladi.
PE2U indeksi takomillashtirilgan degan ma’noni anglatadi (1985 y.). PE2M dan farqi: 15 daqiqali va soatlik rejimlarda quvvati va kuchi birmuncha oshirilgan. Tortish agregatida NB-511 elektr dvigateli o’rnatilgan.
Tortuvchi dvigatelning hususiyati uning yakor o‘ramlaridagi tok bilan boshqa qiymatlari o‘rtasidagi bog’lanish, ya’ni elektromexanik tavsifidan aniqlanadi. Bu bog’lanishlar dvigatelning ish rejimi (aylanish tezligi, momenti va FIK) ni tasvirlaydi.
Har bir tortuvchi dvigatel o‘zining shahsiy guvohnomasi (pasportidagi) quvvati, kuchlanishi va aylanish tezligi bilan tavsiflanadi. Tortuvchi dvigatelning quvvati ma’lum vaqt rejimida, ko‘pincha soatli yoki uzoq ishlash rejimida keltiriladi.
1. Kontaktli simda yumalanuvchi (rolikli tok qabul qilgich yoki pantograflar);
2. Kontaktli simda sirpanuvchi (yoysimon tok qabul qilgich yoki pantograflar).
Rolikli tok qabul qilgichlarda tok rolikdan kontrollerga qisqichli tirak (bashmak) ka ulangan egiluvchan kabel orqali o‘tib, keyin dvigatelni boshqaruvchi zanjirga o‘tadi; sirpanuvchi tok qabul qilgichda tok, po‘lat ramasiga mahkamlangan yoy (yoki bugel) orqali o‘tadi. Kontaktli sim va tok qabul qilgich orasida uchqun chiqishni kamaytirish uchun, tok qabul qilgichlar, kontaktli simni moylab turuvchi qattiq to‘rt qirrali moylash moslamasi bilan ta’minlanadi.
Uchqun chiqishni kamaytirishda yana ham ahamiyatlisi, tok qabul qilgichlarni ikki yoki undan ko‘p yoyligini qo‘llashdir, bu shuningdek tok o‘tuvchi yuzani oshiradi va kontaktli simdan ko‘proq tok qabul qilish imkonini yaratadi.
himoya apparatlari va yordamchi zanjirlar - kontaktli elektrovozlarda asosiy zanjirni ortiqcha yukdan himoya qilish uchun xizmat qiladi. Bu bitta qutbli maksimal ulagich yoki AV turidagi avtomatlar orqali amalga oshiriladi.
Kon elektrovozlarda yo‘lni yoritish uchun ikki tomonga bittadan fonarlar o‘rnatilgan. Bu fonarlar odatda kontaktli manbadan keladigan tok bilan ta’minlanadi.
Elektrovozlar yorituvchi fonarlardan tashqari, odatda, rozetka va shtepsel orqali manbaga ulanuvchi ko‘chma fonar bilan ta’minlanadi.
Yordamchi zanjirlarni (yorituvchi zanjirlar, kontaktor g’altaklarining zanjiri va h.k.) ulash va uzish uchun kon elektrovozlarida, odatda, alohida qirqma tipdagi ulagich o‘rnatiladi.

Doimiy tok elektrovozlarida tortish elektr motorlari sifatida asosan ketma-ket qo'zg'aluvchan motorlar qo'llaniladi. Ular kontakt tarmog'idagi kuchlanish tebranishlariga nisbatan kamroq sezgir va boshqa qo'zg'alish tizimlarining elektr motorlariga qaraganda parallel ravishda ulanganda yukning bir xil taqsimlanishini ta'minlaydi. Traktsion motorlar 1500 V nominal kuchlanish uchun mo'ljallangan.
Elektrovoz tezligini tortish dvigatellariga beriladigan kuchlanishni o'zgartirish yoki armatura oqimi va qo'zg'alish oqimining nisbatini o'zgartirish orqali boshqarish mumkin.
Kuchlanish rezistorlarni tortish motorlari bilan ketma-ket ulash va tortish motorlarini o'zlarini turli ulanish guruhlariga almashtirish orqali tartibga solinadi. So'nggi paytlarda impulsli kuchlanishni tartibga solishdan foydalanish bo'yicha ishlar olib borildi.
Reguli-rezistorlar yordamida kuchlanishni tartibga solish rezistorlarda elektr energiyasining yo'qolishi tufayli iqtisodiy bo'lmagan va shuning uchun ular odatda elektrovozning tezlashishi paytida qisqa vaqt ichida yoqiladi. Elektr dvigatellarini almashtirishda ular ketma-ket, ketma-ket parallel va parallel ravishda yoqiladi (10.6-rasm). Agar kontakt tarmog'idagi kuchlanish 3000 V bo'lsa, ko'rsatilgan uchta kommutatsiya davri olti o'qli elektrovozlar uchun elektr motorlarining terminallarida mos ravishda 500, 1000 va 1500 V kuchlanishlarni beradi.
Impuls kuchlanishini tartibga solishda boshqariladigan yarimo'tkazgichli eshiklar-tiristorlar qo'llaniladi.
Traktsion motorlarda armatura va qo'zg'alish oqimlarining nisbatlarini o'zgartirish qo'zg'alish o'rashiga parallel ravishda shunt qarshiligini ulash orqali erishiladi.
Ushbu qarshilik qiymatini o'zgartirib, siz elektrovoz tezligining bir necha qadamlarini olishingiz mumkin.
Elektr lokomotivni boshqaradigan asosiy apparat har bir boshqaruv kabinasida o'rnatilgan haydovchi boshqaruvchisidir. Tekshirish moslamasining asosiy tutqichi tortish motorlarini bir ulanish sxemasidan ikkinchisiga o'tkazish va ishga tushirish qarshiliklarini o'zgartirish uchun ishlatiladi.
Qaytariladigan tutqich yordamida elektrovozning harakat yo'nalishi o'zgartiriladi (tortish dvigatellarining qo'zg'atuvchi o'rashlaridagi oqim yo'nalishini o'zgartiradi).
Haydovchi boshqaruvchisi elektrovozning quvvat zanjiriga bevosita ulanmagan. Quvvat pallasida barcha kommutatsiyalar - past kuchlanishli elektr zanjirlari orqali boshqaruvchiga ulangan elektro-pnevmatik yoki elektromagnit drayvlarga ega qurilmalar tomonidan amalga oshiriladi.
Bunday boshqaruv tizimi yuqori kuchlanishli qurilmalarni izolyatsiya qilish imkonini beradi va ularning boshqaruv sxemalarini parallel ulash orqali bir stantsiyadan bir nechta lokomotivlarni boshqarish imkonini beradi.
ChS200 va ChS6 elektrovozlarida tortish dvigatellari kalit yordamida boshqariladi.
50

10.6-rasm - Olti o'qli elektrovozning tortish motorlarini yoqish sxemalari: