Elementar bolekshelerdiń payda bolıwı Fermionlar ham Bazonlar

Ápiwayı materiyadan quram tapqan atomlar
Bir payıtlar elementar bólekler dep shama etilgen -atom grek tilinde " kesiwge ılayıq emes" degen mánisti ańlatadı - eger atomning bar ekenligi shama menen 1905 jılǵa shekem tartıslı bolıp kelgen bolsa -da, sebebi bazi bir jetekshi fiziklar molekulalardı matematikalıq illyuziya hám materiyani aqir-aqıbet quram tapqan dep esaplaǵan.
0 'zaro tásir túrleri hám elementar bólekler
klassifikatsiyasi
Elementar bólek dep, házirgi waqıtta málim bolǵan materiyaning eń mayda bólekshesine aytıladı. Elementar bólek basqa hesh qanday mayda bólekten tashkil tapmaǵan bolıwı kerek.Elementar sózi latınsha “baslanǵısh, ápiwayı, tiykarǵı” degen ma'nisti ańlatadı. Elementar bóleklaming ayriqsha ózgesheliklerinenbiri olardıń óz-ara aylanıwı bolıp tabıladı.Házirgi kúnde antizarralar menen birgelikte 350 lar átirapında elementar bólekler bizge málim. Elementar bólekler arasında 4o lzaro tásir kórinisi ámeldegi: kúshli, elektromagnit, kúshsiz hámgravitatsion (bul jerde olardıń intensivligi azayıp barıw tártibinde sanap ótilgen). 0 'zaro tásir intensivligin, óz-ara tásir konstantasi(turaqlısı ) arqalı xarakterlew (ańlatıw ) qabıl etilgen. Ol 4 chamsiz shama bolıp, berilgen túrdegi óz-ara tásir nátiyjesinde júz beretuǵın process itimallıǵın ańlatadı. Konstantanin bahalar qatnası, salıstırmalı itimallıqtı beredi.
Kúshli óz-ara tásir. Bul túrdegi óz-ara tásir yadro daǵı nuklonlar baylanısın támiyinleydi. Kúshli oz ara tásir konstantasi ma`nisi 10 ǵa teń. Bul óz-ara tásir payda bolatugin aralıq shama menen 10" 15 m.
Elektromagnit óz-ara tásir. Óz-ara tásir konstantasi1/137-10'2. Tásir radiusı shegaralanbaǵan, yaǵnıy r = ∞.
Kúshsiz óz-ara tásir. Bul óz-ara tásir hámme túrdegi shashirawlar, (e-qamtıp alıw ), kóp elementar bólekler bólekleniwlerin, sonıń menen birge neytrinonin element penen bolatugin óz-ara tásirlesiwlerin óz ishine aladı. O’zara tásir konstantasi 10 14 shama tártibinde. Kúshsiz óz-ara tásir qısqa tásir etiwshi bolıp tabıladı, yaǵnıy tásir aralıǵı sheklengen.