Elmi redaktor: Rəvcilər: dos. E. N. Kərimo v prof. I. A. Kərimli dos. T.Ş.Şükürov
Download 4.84 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Cədvəl 8.1 Rəqabət qabiliyyətli reytinq
- Cədvəl 8.2 Qlobal rəqabət reytinqi ilə mikro rəqabət qabiliyyəti indeksinin müqayisəsi
- Yoxlama sualları
|
2. Ölkənin beynəlxalq rəqabət reytinqi Xarici bazarların mənimsənilməsi və öyrənilməsində müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən ölkələrin rəqabət qabiliyyəti reytinqini illik nəşrlərinin öyrənilməsinə diqqət etmək lazımdır. Xüsusilə beynəlxalq rəqabət sorğu kitabından istifadə etmək əlverişlidir. Bu sorğu kitabını Lozannadakı «İnkişaf və idarəetmə» Beynəlxalq Universitetindo(İMD) aparılan tədqiqatlar əsasında nəşr edilir. İllik nəşrdə xarakterizə olunan ölkələrin sayı daim artır. Belə ki, 1998-ci ildə ora 46 dövlət, 1999-cu ildə 47 dövlət ,2003-cü ildə isə 49 dövlət əlavə olunmuşdur. Lozanna Universitetinin tədqiqatları nəticəsində yaranan reytinq İMD-nin tərtib etdiyi reytinq 293 kriteriyaya əsasən tərtib edilir və 4 bölməyə ayrılır: hökumətin effektivliyi, təhsilin keyfiyyəti, infrastrukturun və idarəetmənin səmərəliliyi. Göstəricilərin 2/3-ni TMD beynəlxalq, o cümlədən region və milli statistikadan götürür. Öz növbəsində 1/3-ni isə reytinqi müəyyənləşdirilən ölkənin iqtisadçı və menecerlərindən sorğu keçirməklə alırlar. İMD tərəfindən hazırlanmış anket sorğu soru- şulanlardan ölkənin rəqabət qabiliyyətini bu və digər aspektdən 6 balhq şkala ilə qiymətləndirməyi tələb edirlər. Yerlərdə anketləşdirməklə İMD-nin partnyorları məşğul olurlar. 2004-cü ildə 38 belə partnyor mövcuddur. Dünya ölkələrinin 2004-cü ildə nəşr olunmuş rəqabət qabiliyyəti reytinqi aşağıdakı kimidir. 93
Cədvəl 8.1 Rəqabət qabiliyyətli reytinq Ölkələr
2003-cü ildə yeri
2004-cü ilə görə yer dəyişməsi 1. ABŞ
1.
0
2. Sinqapur 2.
0
3. Finlandiya 3.
+1
4. Lüksenbıırq 4.
+2
5. Niderland 5.
+2
6. Honkonq 6.
+6
7. İrlandiya 7.
+2
8. İsveçrə 8.
+6
9. Kanada 9.
-1
10. İsveç 10.
+3
11. Avstraliya
11. -1
12. Almaniya
12. + 1
13. İslandiya
13.
-4
14. Avstriya
14. + 1
15. Danimarka
15.
-2
16. İzrail
16. +5
17. Belgiya
17. +2
18. Tayvan
18. +2
19. Böyük Britaniya
19. -3
20. Norveç
20. -3
21. Yeni Zelandiya
21. -3
22. Estoniya
22. -
23. İspaniya
23. 0
24. Çili
24. + 1
25. Fransa
25.
-3
26. Yaponiya
26. -2
27. Macarıstan
27. -1
28. Cənubi Koreya
28. 0
29. Malayziya
29. -2
30. Yunanıstan
30. + 1
31. Braziliya
31.
0
32. İtaliya
32. 0
33. Çin
33. -3
34. Portuqaliya
34. -4
35. Çexiya
35. +5
36. Meksika
36. -3
37. Slovakiya
37. -
38. Tayland
38. -
39. Slovakiya
39. -3
40. Filippin
40. -3
41. Hindistan
41. -2
42. CAR
42. + 1
43. Argentina
43.
-1
44. Türkiyə
44. -2
45. Rusiya
45. +2
46. Kolumbiya
46. -1
47. Polşa
47. -9
48. Venesuela
48. -2
49. İndoneziya
49 -5
Öz növbəsində Ümumdünya İqtisadi Forum (ÜİF), Harvard Universiteti (HU) 1986-cı ildən dünya ölkələrinin illik rəqabət qabiliyyəti reytinqini tuturlar. Reytinq- ləşdirilən ölkələrin tərkibi İMD-nin reytinqi kimi daim əlavə olunur. Məsələn, 2003- 94
cü üdə «Dünya rəqabət qabüiyyəti haqqında» məruzədə 95 ölkə təqdim olunmuşdur. 2000-ci ildə bu 58 idi. ÜİF-n və HU-nin metodikası əsasında hər bir ölkə üçün 8 kompleks rəqabət qabiliyyətü amil müəyyənləşdirilib: açıqlıq, dövlət, maliyyə, infrastruktur, texnologiya, idarəetmə, əmək, institutlar. Hər bir kompleks faktor bir sıra işçi göstəricilərdən seçilərək əldə olunur. Bu işçi göstəricüərin sayı 16-dan 24-ə qədər dəyişir. Növbəti cədvəldə ÜİF-un 54 ölkənin qiymətləndirilməsindən seçilmiş 11 dövlətin qlobal RQ-i (reqabet qabiliyyəti) ilə mikro raqəbat qabiliyyəti indeksinin müqayisəsi verilmişdir.
Ölkələr
Mikro RQ-də yeri
Qlobal RQ-də yeri ABŞ
2
1
Böyük Britaniya 8
9
İsyeçrə 7
13
Almaniya 3
15
Noryeç 20
16
Yaponiya 14
21
Koreya 27
29
İtaliya 24
30
Kitay 44
41
Rusiya 52
55
ÜİF (ümumdünya iqtisadi forum) rəqabət qabiliyyətli indekslərini tərtib edərkən 4600 kampaniya rəhbərləri ilə sorğu keçirmişlər. Tədqiqatçılar sahibkarların ölkədəki mikrosabitlik, tənzimləyici normaların, qanunçuluğun keyfiyyəti, texnologiyanın inkişaf səviyyəsi haqqında fikirləri maraqlandıran sorğuların nəticəsində iki indeks hazırlanır. Cari rəqabət qabiliyyəti indeksi (Current Competitiverues Index-CCI) və perspektiv rəqabət qabiliyyəti indeksi (Grows Compc titivenes Index - GCI). CCI indeksi ilə ölkənin rəqabət qabiliyyətini hazırki vəziyyətdə, GCI indeksi ilə 5 illik perspektivdə rəqabət qabiliyyəti qiymətləndirirlər. «Məruzənin» müəlliflərinin fikrinə görə onların tədqiqatlarının nəticələri, hər bir ölkənin zəif və güclü tərəflərini aşkara çıxarmağa imkan verir.
formalaşır və inkişaf edir (Y.Vayner, V.Keybl, L.Anyel və b). Bu konsepsiyanın elementləri ABŞ-m qanunçuluğunda 70-ci illərdən ortaya çıxır. ABŞ hələ indiyədək başqa ölkələr tərəfindən ciddi etirazlara baxmayaraq, ticarət siyasətində əsas istiqamət kimi ədalətli ticarət ideyasında qalır. «Ədalətli ticarət» prinsipləri, idxalçı ölkələri ixracatçı ölkələrin daxili iqtisadi siyasətindən asılı olaraq, ticarət məhdudİ
Ayətləri qəbul etməyə sövq edir. Belə bir yanaşmanın əsasında belə bir fərziyyə durur ki, haqlı rəqabət ancaq bu və ya digər dərəcədə eyni şəraitdə fəaliyyət göstərən müəssisələr arasında mövcuddur. Müəssisələrin rəqabət qabiliyyəti bu və ya digər dərəcədə onun yüksəldilməsinə təsir edir. Dövlətin siyasəti, istehsal vasitələrindən istifadə qaydaları nöqteyi-nəzərindən gərək bərabər əhəmiyyətli olsun. Dövlətin qeyri-bərabər siyasəti nəticəsində bu və ya digər malın rəqabət qabiliyyə- tindəki xüsusi üstünlüyünə səbəb olan tipik faktorlar aşağıdakılardır; 95
-
məcburi və uşaq əməyindən istifadə; -
minimum əmək haqqına münasibətdə standartların iş vaxtının, əməyin təhlükəsizliyinin, işçilərin sağlamlığının qorunmasının pozulması; -
əməyin ödənilməsində qadınların diskriminasiyası; -
işçilərin hüquqlarının həmkarlar ittifaqının yaradılmasında və kollektiv müqavilələrin bağlanmasında pozulması; Ədalətli ticarət konsepsiyasının xeyirinə aşağıdakı əsas arqumentlər gətirilir; a)
Onun tərəfdarları idxal məhdudiyyətlərinə ticarət partnyorlarına öz idxal məhdudiyyətlərini zəiflətməyə məcburetmə vasitəsi kimi baxırlar; b)
baxmaq. Bu ölkələrdən siyasət və iqtisadiyyat və hüquq sahəsində müəyyən standartların yerinə yetirilməsini tələb edir. Qeyd etmək lazımdır ki, ÜTT/TTBR-mn qaydalarına əsasən idxal məhdudiyyətləri, «ədalətli ticarət»ə uyğun olaraq yolverilməzdir. Konsepsiya əlehdarlarınm ən sambal- h arqumenti odur ki, yeni ticarət maneələri «ədalət ticarət» tərəfdarları tərəfindən tətbiq olunması beynəlxalq iqtisadi cəmiyyətin ümumi tendensiyası onların kənarlaş- dırılmasına yönəldilir. BMT-nin baş katibi Kofi Ananın dediyinə görə AİB ölkələri, öz lİMM-nin 6-7%-ni bütün mümkün himayəçilik tədbirlərinə sərf edir. TTBR (Ticarət və Tariflər üzrə Ali razılıq) Beynəlxalq Ticarət praktikasında və müasir nəzəriyyədə «sosial dempinq», «iqtisadi dempinq» anlayışlarından istifadə olunur. Bu çox vaxt ixracatçı ölkənin sosial və iqtisadi ekoloji fəaliyyətində aşağı standartlardan istifadə olunarkən baş verir. Əksər hallarda göstərilən sferalar dempinq anlayışı ilə bağlı ola bilməzlər, çünki dempinqin əsasını təşkil edən daxili və xarici bazar arasındakı asimmetriya elementləri bu halda yoxdur. «Ədalətli ticarət»in doğma konsepsiyası «İdarə olunan ticarət» və ya «Ticarətin strateji nəzəriyyəsi»dir (L.Turou). Onun fikrinə görə, Yaponiyadan, Qərbi Avropadan, inkişaf etməkdə olan ölkələrdən malların amerikan bazarına daxilolmasının artan sürəti ABŞ-ı milli sənayeni qorumaq strategiyasını işləyib hazırlanmağa vadar edir. L.Turou hesab edir ki, bir çox sahələrin xarici rəqabətdən qorunmağa ehtiyacı var. Başqa sahələr isə xarici kampaniyalar ilə effektiv rəqabət perspektivində və mo- dernləşdirmədə dəstəklənməsini tələb edirlər. Yeni yaradılmış sahələrin də dəstəyə ehtiyacı olur. Bir sıra dövlətlər firmalara münasibətdə aktiv proteksionist ölçülər götürürlər. L.Turouya görə ABŞ-m bir sıra rəqibləri idarə olunan ticarət siyasətini artıq çox illər ərzində həyata keçirirlər. 2003-cü ildə dünya ixracının 54% ABŞ-a AİB-də (AİB-in öz daxilindəki ticarət nəzərə alınmadan) Yaponiyaya, Kanadaya istiqamətlənir. Bununla belə, dünya bankının göstəricilərinə görə kasıb ölkənin taciri inkişaf etmiş ölkənin orta tacirinə nisbətən 2 dəfə artıq ticarət təhlükələrini dəf etməli olur. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdən idxal gömrük rüsumu, iqtisadiyyatı inkişaf etmiş ölkələrə nisbətən təqribən 4 dəfə yüksəkdir. İlk növbədə bu, kənd təsərrüfatı mallarına (xüsusən AİB və Yaponiya), tikili mallara, geyimə, ayaqqabıya aiddir. ABŞ son 5 ildə 3 dəfə ucuz işçi qüvvəsi olan ölkələrdən toxuculuq mallarının gətirilməsinə məhdudiyyət qoymuşdu (Kosta-Rika, Hindistan, Pakistan). Bu halda ÜTT- u(Ümümdünya Ticarət Təşkilatı) ABŞ-dan toxuculuq mallarına qoyulan kvotaların götürülməsini tələb edir. 96
4. Haqsız rəqabətin xarakterik cəhətləri və onlarla mübarizə metodları Haqsız rəqabət anlayışı altında adətən elə rəqabət nəzərdə tutulur ki, onun nəticələri bazarda qəbul edilmiş, qoyulmuş norma və qaydaları pozur. Haqsız rəqabət formalarına daxildir: -
-
bazarda üstünlük təşkil edən qaydaların bilərəkdən pozulması; -
kommersiya şərtlərində qiymətin diskriminasiyasmdan istilu,də etmək; -
torqlarda gizli razılaşmalar; -
alıcını çaşdırmaq məqsədi ilə yalan məlumat və reklamdan istifadə; -
rəqibin mallarının qeyri-qanuni surətini çıxarmaq. Bu sıradan olan rəqabət mübarizəsinə vəzifəli şəxsin rüşvətlə alınması məqsədi ilə korrupsiya da aiddir. Bununla guya onlar öz rəqabət mövqelərini möhkəmləndirirlər. Saydığımız rəqabət mübarizəsi metodları beynəlxalq iqtisadi birliklər tərəfindən, bazar münasibətlərinin tənzimlənməsi üzrə, qiymətli kağızlar ilə əməliyyatlar üzrə, monotoliyalara nəzarət üzrə qanunlara görə qadağan olunurlar. Məhdud İşgüzar Praktika (MİP) dedikdə, (Restrictive Business Praktice - RBP) müəssisənin, hər şeydən əvvəl TMK-nın davranışı və ya fəaliyyəti başa düşülür ki, onların bazarda ağalıq etməsinə və bu hala bilərəkdən ziyan vuranların əmələ gəlməsinə gətirib çıxarır. BMT-nin 1980-ci ildə Ali Assambleyası 35/63 dərkənarh - çoxtərəfli razılaşdırılmış ədalətli prinsiplər və MİP-ə nəzarət üzrə qaydaların külliyyatını qəbul etdi. BMT-nin rezalyusiyası MİP-i müəssisənin davranışı və fəaliyyəti kimi kvalifikasiya edir. MİP-ya nəzarət üzrə qaydalar və prinsiplərin külliyyatı müəssisənin MİP-ə aid olan konkret fəaliyyətini xarakterizə edir. -
rəqibin sıxışdıniması məqsədi ilə aşağı qiymətlə satış; -
qiymətin diferensial təyinatı ilə müəyyən alıcılar və mal göndərənlərin çıxılmaz vəziyyətə salınması; -
renqlamerata daxil edilməsi üzrə nəzarət edilməsi; -
mal nişanı prinsipi üzrə süni surətdə yüksək qiymət yaratmaq məqsədi ilə idxalı məhdudlaşdırmaq. Bir neçə konkret olaraq ABŞ-m haqsız rəqabətin aradan qaldırılması üçün apardığı siyasətdən misallara diqqət edək. Bu siyasətdə əsas rolu antidempinq qanunçuluğu tutur. Bunun əsas məqsədi yerli sahibkarları ölkəyə xaricdən gətirilən malların maya dəyərindən aşağı qiymətlə satılmasından qorumaqdır. Belə hal ABŞ-m sənayesinə itki gətirir. Belə hal aşkar olunanda idxal olunan mala antidempinq rüsumu əlavə olunur ki, onun da miqdarı, ixracatı ölkənin bazar qiyməti ilə maya dəyər arasındakı fərq qədər müəyyən olunur. Antidempinq qanunçuluğundan başqa «vicdansız» rəqabəti aradan qaldırmaq üçün xarici ixracatçılar tərəfindən «Tarif haqqında qanuna kompleksasiya rüsumu haqqında» maddədən istifadə olunur. ABŞ bu maddəyə uyğun olaraq xarici dövlət tərəfindən ölkəyə subsidiya olunmuş idxal mallarına alınmış subsidiya miqdarında kompensasiya rüsumu əlavə edir. Roma müqaviləsinin 85-86 maddələri beynəlxalq müqavilələrdə vacib əhəmiyyətə malikdir. 85(1) maddəsi bütünlükdə özü ilə və yaxın rəqiblə rəqabətin qarşısının alınması, məhdudlaşdırılması, azaldılması məqsədilə razılaşmanın qəbuledilməz olmasına əsaslanır. 97
86-cı maddə, öz növbəsində üstün mövqeyi olan müəssisələrə öz əhəmiyyətləri ilə rəqiblərinə və istehlakçılarına ziyan vurmaq üçün sui istifadənin qadağan olunmasına əsas verir. 85-86-cı maddələrə AİB komissiyası tərəfindən nəzarət edilir. 85(1) maddəsi geniş tətbiq sahəsinə malikdirlər. Bu maddə aşağıdakı birgə təcrübəni və razılaşmaları qadağan edir ki,bunlar -
eqnp; -
istehsal, bazar, texniki inkişaf və ya investisiya üzərinə nəzarət müəyyən olunur və ya məhdudlaşdırır; -
Maddə 86 aşağıdakı hallardan sui istifadənin əksinə yönəlmişdir: -
birbaşa və bilavasitə ədalətsiz alış və salış qiymətlərinin və ya digər ədalətsiz ticarət şərtlərinin qoyulmasının; -
dırılmasının; -
başqa ticarət partnyorları ilə bərabərəhəmiyyətli saziş üçün onların rəqabət qabiliyyətinə ziyan gətirən qeyri-bərabər şərtlərin qoyulmasının;. 85-86-cı maddələri qəbul etməyən sahibkarları ciddi sanksiyalar gözləyir. 85(2) maddəsini pozan işgüzar razılaşmalar ləğv olunur. AİB komissiyası yalan və çaşdırıcı məlumata görə cərimə təyin etmək hüququna malikdir. Məsələn, Yaponiyanın elektrotexnika kampaniyası «Matsusita»nın fransız Belqiya filialı, AİB komissiyası tərəfindən onun, yəni «Matsusita»nm məhsulunun qiyməti haqqında yalan informasiya verilməsinə görə cərimə olunmuşdur. 2ü01-ci ilin noyabrında Avropa komissiyası İsveçrə kampaniyası Rocheni və alman firması BASF-ı və bunlarla birlikdə 6 kampaniyanı rekord miqdarda, yəni 855 mln.avro dəyərində, vitamin bazarında qiymətin fiksirovkasına görə cərimə etdiyini elan etdi. 1984-cü ildən ABŞ-da Xarici Ticarət Korporasiyası (XTK) qanunu fəaliyyət göstərir (Foreign Sales Corporation - FSC). XTK-sı mexanizmi aşağıdakı tərzdə fəaliyyət göstərir. ABŞ-ın ixracının 50%-ə qə- dəri yerli istehsaldan olan istənilən kampaniyanın xaricdə mal satışı üzrə korporasiya yaratmaq hüququ var. Faktiki olaraq XTK-sı özündə ofşor zonada qeydiyyatdan keçmiş poçt qutusu rolunu əks etdirir. XTK-nın 90%-i Virciniya Barbados və Siam adalarında qeydiyyatdan keçib. Qeyd etmək lazımdır ki, onlarla iri Avropa TMŞ-ri vergilərin miqdarını azaltmaq üçün (ABŞ-dan çıxarılan) xüsusi özünün olan XTK-rı yaradırlar. Belə kampaniyalara ICl, Daimler-Benz ,Simens və s. göstərmək olar. Yoxlama sualları 1.
Beynəlxalq rəqabət qabiliyyəti nədir? 2.
Rəqabətin hansı növləri var? 3.
Beynəlxalq rəqabət reytinqi nədir və necə müəyyən edilir? 4.
Azərbaycanın beynəlxalq rəqabət reytinqi haqqında nə deyə bilərsiz? 5.
’’Haqsız rəqabət” nədir və onun xarakterik cəhətləri hansılardır? 98
m BOLMə BEYNƏLXALQ MARKETİNQDƏ ƏMTƏƏ SİYASƏTİ Mövzu 9. Beynəlxalq marketinqdə əmtəə siyasətinin xüsusiyyətləri Mövzunun planı 1.
Əmtəə siyasətinin xüsusiyyətləri. 2.
Əmtəənin qablaşdırılması. 3.
Beynəlxalq əmtəə nişanı praktikasının xüsusiyyətləri. 4.
Əmtəə nişanının beynəlxalq qorunması. 5.
Əmtəə markasının hazırlanmasının metodoloji prinsipləri. 6.
Kiqanm əmtəə strategiyası. 7.
Azərbaycan Respublikasında əmtəə nişanlarının qeydiyyatı və hüquqi qorunması. 8.
Əmtəənin beynəlxalq həyat dövrü. 1. Əmtəə siyasətinin xüsusiyyətləri Marketinq mühitinin tədqiqatı - standartlaşma və uyğunlaşma strategiyası seçimində, eləcə də əmtəə siyasəti hazırlığı məsələlərinin həllində lazımi informasiya mənbəyidir. Standartlaşdırma strategiyası 1983-cü ildə T.Levett tərəfindən formalaşdırılmışdır və aşağıdakı fərziyələrə əsaslanır: •
bir-birinə tədricən yaxınlaşmaları; •
Spesifik tələbatının ödənilməsindənsə, istehlakçılar üçün ucuz qiymətə yüksək keyfiyyət vacibdir; •
•
Standartlaşdırmanm əleyhidarları hesab edirlər ki, beynəlxalq tələbatın homog- enizasiyası ancaq ayrı-ayrı bazar seqmentinə xarakterikdir, onunla bərabər isə milli, mədəni və region fərqliliyi gücündə alıcı üstünlüyünün personifıkasiyası da fəaliyyət göstərir. 1)
xarakterik olmayan qiymətinə görə elastik tələbat üçün aktualdır. 2)
Sıx texnoloji xətlər standartlaşmanın üstünlüyündən istifadə etməyə imkan verərək əmtəəni onun differensiallaşmasma əsasən uyğunlaşmasına imkan verir. 3)
ölkənin milli normalarına uyğun gəlmir, beynəlxalq standartlara uyğun istehsal olunan məhsullardan başqa. Ancaq heç də bütün istehsalçıların istehsal səviyyəsi beynəlxalq standartın mənimsənilməsini təmin edə bilməz. Dünyada elektrotexnika və elektrik alətləri sahələrində MEK beynəlxalq standartlarından geniş istifadə olunur. Milli standartlar tələblərindəki müxtəlifliyə görə bəzi ölkələr də proteksionist məqsədlərdə istifadə olunurlar. 99
Uyğunlaşma - standartlaşmaya əks strategiyadır. Əmtəənin məqsədyönlü xarici bazarın tələblərinə görə uyğunlaşması üçün onların oxşarlığını deyil, birini digərindən fərqləndirən həqiqi fərqlərinin olmasım bilmək lazımdır. Dünya bazarına bütövlükdə hemogen kimi deyil, heterogen mühit kimi baxılır. Əmtəənin özünəməxsus xüsusiyyətlərinin uyğunlaşması və firmanın təklifi bütövlükdə bütün marketinq kompleksi: alıcıların milli, mədəni, davranış ənənələrinə və onun adətlərinə, bazarın infrastruktiv xarakteristikasına (əmtəə satış şəbəkəsi, informasiya daxil olması, ticarət qaydaları, nəqliyyatın inkişafı) iqlim şəraitinə: iqtisadi inkişafın səviyyəsinə və rəqabət mühitinə (rəqabət dərəcəsinə milli rəqabətin mövcudluğu, rəqabət aparan firmaların iş praktikası, rəqabət növü) əsaslanır. Bazarın hemogenizasiya və qloballaşma dərəcəsi necə olursa-olsun, onlar arasındakı fərq gələcəkdə də saxlanılır. Bununla bağlı əmtəə strategiyası seçimini həll edərkən üstünlükləri və çatışmamazhğı, əsas məqsəd nəzərə alınmaqla hər birinin məq- sədyönlülüyünü, kampaniyanın tapşırıq və imkanlarını, eləcə də bütöv bazarın kompleks tədqiqatlarını götür-qoy etmək lazımdır. Əmtəə siyasəti üçün standartlaşma və uyğunlaşma seçərkən aşağıdakı vacib meyarları nəzərə almaq lazımdır: •
Əmtəənin texniki və funksional xarakteristikasını. •
Məqsədli bazarda əmtəənin qəbulolunma xüsusiyyətini. •
Uyğunlaşma xərcləri və gözlənilən səmərəli effekt. •
Bazarın həcmi və alıcılıq qabiliyyətini. •
İstehsalçının texniki inkişafının səviyyəsini. Əmtəənin uyğunlaşmasını iki növə ayırırlar: məcburi və lazımi. Məcburi uyğunlaşma ixracatçıların hamısı üçün mütləq olan tələbat və normaların əmtəənin istehsalında nəzərə alınması vacibliyi ilə bağlıdır. Belə tələblərə təhlükəsizlik normaları, gigiyena (onların uyğunluğunu sertifikat yolu ilə təsdiqləmək lazımdır), texniki normalar (cərəyanın gərginliyi və tezliyi) və s. aiddirlər. Hər hansı sahədə istehsalçı ölkənin aftoriteti, onların standartlaşma üzrə beynəlxalq təşkilatlarda iştirakına nail olmağa, onların milli normalarının, beynəlxalq norma qismində qəbul olunmasına imkan yaradır. Amerkan Petrollum Insitute (Amerikən Petrolium İnstitut - Amerika Neft İnstitutu) - APİ standartı, neft istehsalı avadanlığına tələbatlar belə olmuşdur. Download 4.84 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|