ҚƏнигелик шеберлик

 

 

 

2-Maruza. Traversa va ushlagich moslamalari. Blok va polispastlar, domkratlar va domkratli 

kwtargichlar, chig’irlar, minorali, wziyurar strelali-statsionar va maxsus kranlarni qwllash 

soh’alari h’aqida malumotlar. 

    

Tayanch iboralar: traversa, polispast, domkrat, chig’ir va maxsus kranlar.   

Maruza rejasi: 

1. Montaj ishlarida foydalaniladigan traversa, ushlagich moslamalar, blok va polispastlar.     

2.  Domkratlar, domkratli kwtargichlar va chig’irlar. 

3. Minorali, wziyurar strelali-statsionar va maxsus kranlarni qwllash soh’alari.     

Maruza mazmuni: 

       Traversalar-uzun va h’ajmiy konstruktsiyalarni kwtaradigan moslama. Ular ilmoq   

osilgan twsin va fermalardan tashkil topgan.         

       Traversalar tuzilishi jih’atdan quyidagicha bwladi:  

     isirg’a kwrinishidagi traversa teshikli pwlat plastinkasi bor, montaj kranining yuk 

osiladigan  ilmog’i shu teshikka wrnatiladi; isirg’aning uchlariga osilma deb ataladigan 

arqonlar taqilgan, ulardan ustunlarni montaj qilishda foydalaniladi;  

     twsin  shaklidagi  traversa  bloklari  bwlgan suriluvchi osmalar bilan taminlangan; undan 

yirik panelli  pardevorlarni kwtarishda foydalaniladi;  

     universal traversa ikki blokli uchburchak shaklidagi osmalardan iborat bwlib, bloklarning  

ikki tarmoqli tenglashtiradigan ilmoqlari bor; bu traversadan 2-4 montaj h’alqali h’ar xil 

konstruktsiyalarni kwtarishda foydalaniladi;  

    “wrgimchak”simon  traversa (“pauk”)  uchlariga stropalar osilgan chorchwpdan iborat 

bwlib, lift shaxtalari, santexnika kabinalari va boshqa xil h’ajmiy elementlarni  kwtarishga 

mwljallangan;  

    romli  traversa  burchaklarida  osma  arqonlar bwlib h’ajmiy elementlarni montaj qilishda 

ishlatiladi;    

    Konstruktsiyalar  qamragich(zaxvat)lar ёrdamida wrnatiladi:  

    yarim avtomatik qamragich konsolli ustunni kwtarishga ёrdam beradi;  

    friktsion  qamragich konsolsiz ustunlarni kwtarish uchun xizmat qiladi;  

    surilma zanjirli chorchwpli qamragich konsolli ustunlarni kwtarishga  mwljallangan;  

     qoziqchali    qamragich,  qamragich  qoziqchasi konstruktsiyaning teshigiga kirib turadi;  

konstruktsiyalar muayyan masofaga kwtarib olib borilgach, u avtomatik ravishda ochiladi, 

yani  masofadan boshqariladi; 

    yarim avtomatik qulfli qamragich konstruktsiyani  arqon bilan wrab bog’laydi  va muayyan  

masofaga kwtarib olib borgach, wz-wzidan ochiladi;  

    yarimavtomatik  qulfli  P-simon  qamragich muayyan masofaga borgach, qulfi avtomatik 

ravishda ochiladi; 

    sirtmoqli, yani h’alqali qamragich: 

     a) aylanadigan planka - shovunli konstruktsiyaning teshigiga  kiritib mah’kamlanadi:  

     b)  ayrisimon    qamragich  ushlagich  shaklida yasalgan bwlib, zina marshlarini kwtarish 

uchun mwljallangan.  

     Yirik panellar, parda devorlar va boshqa konstruktsiyalar montaj h’alqalariga mah’kamlab 

kwtariladi.  

Konstruktsiyalarni tekshirish va vaqtincha  mah’kamlab qwyish maqsadida ishlatiladigan 

moslamalar. Ular montajchilarning meh’nat unumdorligini oshirishga ёrdam beradi.  

 

 

 

 

 

3-rasm. Temir-beton ustunni kwtarish uchun traversa: 

 

1 – kwtarish oldidan ustun h’olati;  2 – loyih’a h’olatiga wrnatishda ustun h’olati; 3 – 

osilmalar; 4 – chorchwpcha; 5 – tortqi; 6 – qoziq(shtir); 7 - qamragich  

 

 

4-rasm. Temir-beton fermalarni ilmoqqa ilish: 

1 – tom fermasi; 2 – traversa; 3 – yarim avtomatik mexanik qamragich; 4 – barmoq; 5 – 

fermaning ustki belbog’i 

 

 

 

 

5-rasm. Temir-beton ferma montaji uchun yarim avtomatik qamragichli qurilma: 

1 – qamragichlar; 2 – bikir traversa; 3 - kabel 

 

          

         Blok va polispastlar. Blok yuk kwtarish uchun zarur bwlgan kuchni kamaytirishga ёki 

bu kuchning ywnalishini wzgartirishga imkon beradi.                        Bloklar ishlash sharoiti 

va wrnatilishiga qarab qwzg’almas va qwzg’aluvchan bwladi. İshlaёtganda wqi 

qwzg’almaydigan bloklar qwzg’almas bloklar deb ataladi.                               

     Wqi  yuk  bilan  birga  tushadigan  ёki kwtariladigan bloklar qwzg’aluvchan bloklar deb 

ataladi. Bu bloklar qwzg’almas bloklarga qaraganda kam qwllaniladi.  

    Polispast  deb,  yukdan  arqon  tarmog’iga tushadigan kuchni kamaytirish ёki yukning 

kwtarilish tezligini oshirish uchun xizmat qiladigan, qwzg’aluvchan va qwzg’almas bloklar 

sistemasiga aytiladi.   

    Domkratlar konstruktsiyalarni kwtarishga va ozgina balandlikka siljitishga ёrdam 

beradigan kwchma, ixcham mexanizmlardir.   

    Montaj  ishlarida  domkratning  quyidagi  turlari qwllaniladi: reykali domkratlar, vintli 

domkratlar va gidravlik domkratlar.   

    Chig’irlar yukni kwtaradi va suradi. Dastaki va elektr yuritmali chig’irlr mavjud. Montaj 

ishlarida 3t yuk kwtaradigan richagli dastaki chig’irlardan foydalaniladi. Yuk biriktirilgandan 

keyin chig’irning dastasi tebratilib, yuk osilgan kanat barabanga wraladi.  

    Elektr  yuritmali  chig’irlar  40 tonnagacha yuk kwtaradi. Maxsus tayёrgarligi bwlgan 

ishchilargina elektr chig’irda ishlashga qwyiladi.  

Montaj kranlari 

       Minorali kranlar – yuk kwtaradigan mashinalar bwlib, rels ywlda h’arakatlanadigan 

minorasida yuk kwtaradigan strelasi bor. Ular asosan qurilish ashёlari, detallari va 

konstruktsiyalarini yuklash, tushirish va wrnatish ishlarida qwllaniladi.  

     Minorali kranlar yuradigan aravacha, minora asosi, strela, kabina h’amda yuk kwtaradigan, 

strelani buradigan, kranni yurgizadigan va boshqa xil mexanizmlardan tashkil topgan.  

    Wziyurar strelali kranlar qurilish maydonlarida yaxshi h’arakatlanish va 

manevrchanlikka ega bwlgan kranlardan h’isoblanadi. Wziyurar strelali kranlarga: 

avtomobilga wrnatilgan, gusenitsali, pnevmog’ildirakli va shuningdek maxsus ramaga 

wrnatilgan kranlar kiradi. Ularning boshqa kranlardan farqi shundaki, ular mustaqil 

h’arakatlanish uchun maxsus yuritma bilan jih’ozlangan. Shu tufayli ular quyidagi 

afzalliklarga ega:   

     1. İsh maydoni chegarasida tezkorlik bilan va mustaqil h’arakatlana oladi.   

     2.  Kranlarni  montaj  va  demontaj  qilish, ular ishlatiladigan h’amda h’arakatlanadigan 

maydonchani tayёrlash, kranni obektdan-obektga kwchirish ishlari oddiy, tez va arzon 

bajariladi.  

     Montaj kranlarining muh’im texnik xarakteristikasi:  

     Yuk kwtaruvchanligi- ilmog’i kwtaradigan yukning eng katta massasi (tonna h’isoblanadi); 

     yuk  momenti- yuk og’irligi (t) ning strela qulochi (m) ga  kwpaytmasi;  

     ilmoqning qulochi-kranning aylanish wqidan yuk osiladigan ilmoqning  vertikal kwtarilish 

wqigacha bwlgan masofa, m; 

    strela uzunligi-strela asosidan blok wqigacha bwlgan  masofa, m; 

    kwtarish balandligi-ilmoqning eng yuqori qwtarilish balandligi, m.  

    Avtomobilga wrnatilgan kranlar yuk avtomobilining shassisi, kwtarish mexanizmi  

wrnatilgan buriladigan platforma h’amda boshqarish kabinasidan tashkil topgan. Bunday 

kranlar h’arakatchan, tez va katta tezlikda yura oladi. Qishloq joylarda tarqoq joylashgan 

obektlarni qurishda, obektlar qoshidagi omborlarda yuk kwtarish-tushirish ishlarini bajarishda 

h’amda binoning er osti qismlarini barpo etishda shunday kranlardan foydalaniladi. Tanlash 

uchun h’isob-kitob va formulalar amaliy mashg’ulotda wtiladi. 

 

 

3-Maruza: Konstruktsiyalarni vaqtinchalik mah’kamlash va twg’rilash moslamalari bilan 

tanishtirish, suyab qwyiladigan va kwchma narvonlar, swrilar va kajava (lyulka) lar. 

 

Tayanch iboralar: yakka va guruh’li konduktorlar, qiya tirgaklar, strubtsinalar, kwchma va 

suyama narvonlar, swri va kajavalar. 

Maruza rejasi: 

     1. Konstruktsiyalarni vaqtinchalik mah’kamlash moslamalari. 

     2. Montaj vaqtida ishlatiladigan narvonlar. 

     3. Havoza va swrilar.  

Maruza mazmuni: 

     Konstruktsiyalarni tekshirish va vaqtincha  mah’kamlab qwyish maqsadida ishlatiladigan 

moslamalar. Ular montajchilarning meh’nat unumdorligini oshirishga ёrdam beradi.  

    Sanoat binolarini qurishda quyidagilardan foydalaniladi:  

    Doimiy tortqilar (raschalki):  

    Konstruktsiyalarning  bikirligi  juda  kam tekislikda mah’kamlab qwyish uchun 

mwljallangan.  

      Farkopf  (tortuvchi  mufta)lar    tortqilarni taranglash  va konstruktsiyalarni tekshirib 

twg’rilash uchun xizmat qiladi;  

   Vintli ponalar ustunlarni devor chuqurchasiga  wrnatib qwyish uchun mwljallangan:  

   Universal  strubtsinadan  poydevor  twsinlari va devor panellarini vaqtincha mah’kamlab 

qwyish maqsadida foydalaniladi;  

    Konduktor twsin va fermalarni ustunlar kallaligiga vaqtincha wrnatib mah’kamlash uchun 

xizmat qiladi; 

   Kergilar ferma ёki twsinlarni vaqtincha mah’kamlab qwyishda ishlatiladi.  

   Fuqaro binolarini  barpo etishda foydalaniladigan moslamalar;  

   Tirgovichlar-sinchsiz  binolarda  devor  panellarni  vaqtincha mah’kamlash  va tekshirib 

twg’rilash uchun ishlatiladi;  

   Montaj  kashaklari  qamragich,  tortuvchi  mufta va strubtsinadan tuzilgan bwlib, tashqi va 

ichki devorlar panellarini vaqtincha  wzaro mah’kamlab qwyish uchun ishlatiladi; 

  Montaj tayanchlari payvandlab yasalgan uchburchak shaklidagi chorchwpdan iborat bwlib, 

ikkita vinti  bor, devor panelini chetidan mah’kamlash uchun qwllaniladi.  

  Qwsh strubtsina  uchlariga  P-simon strubtsinalar sharnirli panellarni sinch ustunlariga 

shunday moslama ёrdamida vaqtincha mah’kamlab qwyiladi;  

  Uchlarida strubtsinasi  bwlgan gorizontal kashak ichki devorlar panellarini mah’kamlab 

qwyish uchun ishlatiladi;  

  Wq fiksatorli shtangalar bu naysimon kashak bwlib, bir uchida vintli qisqichi va ikkinchi 

uchida shtangaga ulaydigan qulfi bor;  bu xildagi moslamalar yirik panelli binolarda 

kwndalang ichki devorlarni  reja wqlarga mos ravishda  wrnatishga h’amda vaqtincha 

mah’kamlab qwyishga imkon beradi;  

   Pardevorlarni  mah’kamlaydigan  moslama  shvellerdan payvandlab yasalgan ushlagich  

kwrinishida bwlib, xariga biriktiriladigan vintli tortqisi bor;       

   Belbog’dan xarining ustunning konsollariga vaqtincha biriktirib qwyish maqsadida 

foydalaniladi;  

   Juft strubtsinali belbog’ tashqi panellarni vaqtincha biriktirib qwyish maqsadida ishlatiladi;  

   Ustunlardan balkon plitalari va soyabonlarini mah’kamlab qwyish uchun foydalaniladi.  

Montaj jih’ozlari konstruktsiyalarni vaqtincha mah’kamlab qwyishga va tekshirib 

twg’rilashga ёrdam beradi. Ularning xillari:  

     yakka konduktorlar kwp qavatli binolarning ustunlarini twg’rilash uchun mwljallangan; 

     guruh’li    konduktor  bir  ywla  4-6 ustunni wrnatish uchun qwllaniladi. Bunday 

konduktorlarning fazoviy metall konstruktsiyasi kolonnalarni xomutlar bor;  

     konduktor - andaza wrnatilgan kolonnalarning yuqorigi tomonini aniq tekshirib twg’rilash 

uchun xizmat qiladi. U konsolli ywnaltirgichlari bwlgan chorchwpdan  iborat 

ywnaltirgichlarning ustunlarini twg’rilash uchun mwljallangan qisuvchi vintli xalqasi bor; 

rom sharnirli indikatordan ikki qavatli binoning twrtta ustunini va sakkizta  xarisini tekshirib 

twg’rilash maqsadida foydalaniladi.  

    Bu  indikator  fazoviy  swrilar  buriladigan  kajavalarning belbog’li “erkin” chorchwpidan 

tashkil topgan.  

 

 

 

 

4.27-rasm. Ponasimon qistirma-mah’kamlagich: 

1 – korpus; 2 – ustun qirralari; 3 – vint; 4 – dasta; 5 – stakan devori; 6 – pona; 7 – ostqwyma; 

8 – kallakcha; 9 – ponasimon qistirma-mah’kamlagichni sug’urish uchun tayanch; 10 – 

gayka; 11 – kalit-tartarak  

 

 

 

4.28-rasm. Aloh’ida konduktor ёrdamida poydevor stakanida 

 ustunlarni vaqtincha mah’kamlash: 

1-ustun; 2-poydevor stakani; 3-tayanch yuzasiga qorishma quyish;  

4-twg’rilash-mah’kamlash moslama 

 

 

     Qurilish  konstruktsiyalarini  montaj  qilish h’amisha balandda ishlash bilan bog’langan. 

Normal ish sharoitlarini taminlash uchun montaj h’avozalari va narvonlar xizmat qiladi. 

Hamma h’avoza va narvonlar zavodda yuqori sortli metalldan tayёrlanib, shu erning wzida 

sinab kwriladi.   

     Havozalarning  bir  necha  turi – osma  kajavalar, osma  supalar,  g’ildiraydigan  va  

kwchirib  qwyiladigan  h’avozalar, mexanizatsiyalashgan kwtargichlar, vishkalar mavjud.    

     Bir tomonlama  kajava  twsinlarning  ustunlarga  tutashish joyiga ishlov beruvchi  bitta  

ishchiga mwljallangan. Kajavani ikki ishchi bir joydan ikkinchi joyga osongina kwchirib 

qwyishlari mumkin, chunki pwlat kajavaning og’irligi 36 kg, alyuminiy qotishmalaridan 

qilingani esa 16 kg.  

     Balka  va  twsinlar  ancha  baland  bwlsa,  ishchilarning kajavaga kwtarilishi xavflidir. Bu 

h’olda narvonga mah’kamlangan kajavadan foydalaniladi, bunda kajava narvonning istalgan 

joyiga mah’kamlanishi mumkin.  

    Avtomobillarga  va  traktorlarga  montaj  qilingan  mexanizatsiyalashgan  montaj 

kwtargichlaridan, shuningdek kwchma narvon – vishkalardan keng foydalaniladi.  

    Balandda bajariladigan ishlarga 18 dan ёsh bwlmagan, tibbiy kwrikdan wtgan, shuningdek 

ishga kiraёtganda h’amda bevosita ish joyida wtkaziladigan xavfsizlik texnikasi bwyicha 

ywriqnoma olgan kishilar qwyiladi. 

 

4-maruza: Ustun, ferma, twsin,  ёpma plitalar va devor panellari va boshqalarni maxsus 

transportlarda tashish 

 

Tayanch iboralar: bortli avtomobillar, avtopoezdlar, pritseplar, omborlar.  

Maruza rejasi: 

1. Konstruktsiyalar tashiladigan maxsus transportlar. 

2.  Qurilish obektida omborlar tashkil etish. 

     3.  Konstruktsiyalarni qabul qilib olish. 

Maruza mazmuni: 

     Yig’ma temir beton konstruktsiyalar ikki usulda montaj qilinadi: 

1.   Transportdan olish, yani mashinadan bevosita ish joyga olish. 

Bunda montaj qilinuvchi elementlar montaj grafigiga muvofiq soat grafigi bwyicha keltiriladi. 

Ularni bevosita transport vositalaridan olib kranlar ёrdamida tegishli erga wrnatiladi. 

     Transportdan  olish  usuli  malum  afzalliklarga ega bwlgani uchun kelajakda keng tarqalishi 

kerak. 

      2.Obekt omboridan olib montaj qilish.   

Konstruktsiyalarning zavodda tayёrlangan detallari qurilish maydonchasiga keltiriladi  va 

montaj kranlari ishlaydigan zonada qurilishning bosh planida tartibda joylashtiriladi.  

    Mustaqil Wzbekistonimizda qurilish uchun h’ar yili kwp miqdorda turli xil yuklar tashiladi. 

Qurilishda faqat avtomobil transportiga ketadigan sarf umumiy qurilish-montaj ishlarining 

sarfini 15-18% ini tashkil etadi.  

     Qurilishda  eng  kwp  ishlatiladigan  universal transport turi – avtomobillardir. Yuk tashish 

mashinalari asosan yuklarni gorizontal ywnalishda tashish uchun mwljallangan.  

     Bortli avtomobillar(ZİL-150, MAZ-200 va boshqalar) dan devorbop mayda materiallar, 

yirik panellar va kichik gabaritli yig’ma konstruktsiyalarni gorizontal h’olatda tashish uchun 

foydalaniladi.  

     Uzaytiriladigan pritsep tirkalgan bortli avtomobillar ( ZİL-150 va 1-APR-3; MAZ-200 va 

APR-5)da juda uzun yig’ma konstruktsiyalar, prolёti 6-18 metrli twsinlar h’amda prolёti 18 m 

li fermalar tashiladi.  

     Tyagach (MAZ-200V, MAz-504, KrAZ-258 va boshqalar) h’amda yarimpritseplardan 

iborat avtopoezdlarda uzunligi 6 m gacha bwlgan yig’ma konstruktsiyalar tashiladi.  

     Avtopoezdlar tyagachlar va ixtisoslashtirilgan pritseplar, yani panel, ferma, twsin tashigich 

h’amda og’ir yuklar tashiladigan pritseplardan tuziladi.   

     Og’ir yuklar tashiladigan pritseplar – avtomobil transportining eng tejamli turi, platforma 

va yarim pritseplar esa eng kwp ishlatiladigan transport vositasi h’isoblanadi.  

 

 

Obektlardagi omborlar 

     Omborlar tuprog’i shibbalab tekislangan, er usti va er osti suvlaridan h’imoyalangan, qor 

va muzlardan tozalangan maydonchalarda tashkil etiladi. Bu omborlarda yig’ma 

konstruktsiya va materiallar montaj texnologiyasiga muvofiq ravishda joylanadi. 

Konstruktsiya taxlamlari orasida bwylama va kwndalang ywnalishda kengligi  kamida 1 m 

keladigan ywllar qoldirilishi, qwshni taxlar oralig’i 0,5 m dan kam bwlmasligi lozim; 

    bwylama ywl ombor maydonchasining qoq wrtasida, kwndalang ywllar esa h’ar 25-30 m 

oralatib qoldirilishi lozim. Tax qatorlari orasidagi ywllarning kengligi yuk ortish-tushirish 

mexanizmlarining gabaritlariga qarab belgilanadi. Omborning chegarasi ywl chetidan kamida 

bir metr narida bwlishi lozim.  

Konstruktsiyalarni qabul qilish.  

     Transport  vositalarida  tashilganida konstruktsiya va yuklarning sinmasdan va 

shikastlanmasdan tegishli joyga butun h’olda etkazib berilishi uchun transport tashkiloti 

javobgar h’isoblanadi. Obekt qoshidagi omborga tashib keltirilgan yuklarni qabul qilib olish 

vaqtidagi muh’im vazifa ularning shikastlanmagan h’olda, kam-kwstsiz, twliq ravishda 

etkazib berilganligini wz vaqtida aniqlashdan iborat.  

     Konstruktsiyalar 

kwzdan 

kechirilib, 

ularning 

ёriqlari, singan-sinmaganligi, 

qiyshaymaganligi, teshiklar va quyma detallarning twg’ri joylashganligi, sirtining sifati 

loyih’adagi talablarga mosligi, buyumning markalanganligi, texnik nazorat shtampi va 

h’okazolar borligi aniqlanadi. 

     Temir-beton  konstruktsiyalarga beriladigan pasportda GOST ёkitexnik shart bwyicha 

buyumning nomi h’amda shartli belgisi kwrsatiladi. Buyumlarni zavoddan pasportsiz 

chiqarish va qurilishda qabul qilib olish taqiqlanadi. 

 

 

 

4.1-rasm. Tirkamali avtomashinada gorizontal h’olatda tom fermasini tashish:  

1-avtomashina; 2-aylanish qurilmasi; 3-ёg’och ostqwymalar; 4-avtotirkama;  

5-kwndalang twsinlarga ega rama; 6-tortqi twsin; 7-avtotirkamaning simarqonli tortqisi. 

 

 

 

4.2-rasm. Avtomobil ywli bwyicha tom fermasi blokini tashish sxemasi:  

1-avtotortgich; 2-trayler; 3-yuk kwtaruvchi twsin; 4-simarqon; 5-tom fermasi bloki; 6-trayler 

ramasiga tom fermasi blokini mustah’kamlash uchun simarqon. 

 

3.3-rasm. Fermatashigich sxemasi: a-fermatashigichning twg’ri ywldagi h’olati; b-

fermatashigichning burilishdagi egri h’olati. 

 

 

5-Maruza: Qurilish maydonida yig’ma temir-beton konstruktsiyalar – poydevor bloklari, 

ustun, twsin, ferma, devor panellari va boshqalarni taxlashni wrgatish. 

     Tayanch iboralar: shtabel, taglik, qistirma, poydevor bloklari. 

Maruza rejasi: 

       1. Devorbop materiallarni omborga joylash. 

       2. Yig’ma temir-beton konstruktsiyalarni omborlarga taxlash qoidalari. 

       3. Qish mavsumida konstruktsiyalarni asrash.  

Maruza mazmuni: 

Devorbop materiallarni omborlarga joylash.   

   Omborlarda konstruktsiyalar ёg’och inventar tagliklar va qistirmalarga wrnatiladi, ular ish 

chizmalarida kwzda tutilgan va elementlarda belgilangan joylarga qwyiladi. Taxlab 

qwyiladigan buyumlar orasidagi qistirmalar vertikal bwyicha bir-birining ustiga 

joylashtiriladi. Qistirmalarning qalinligi kamida 25 mm bwlishi va yuqoridagi elementlar 

pastdagi elementlarning ilgaklari ёki chiqiqlariga tegib qolmaydigan qilib tanlanishi kerak. 

Odatda, tagliklarning kesimi kamida 100x100 mm bwladi. 

     Omborlarda  shtabellar  taxlanadigan  er  yaxshilab tekislanib, tagliklar chwkmaydigan 

darajada shibbalab chiqiladi, aks h’olda buyum taglikka emas, gruntga tegib, kuch notwg’ri 

tushishi natijasida sinishi mumkin.  

     G’ishtlar va sopol bloklar qurilish maydonchasiga, qoidalarga kwra, tagliklarga taxlangan 

h’olda etkazib beriladi. 

     Tagliklar – kwndalang tayanch bruslar, chetlarida esa ilmoqlari bwlgan taxta shchitlardan 

iborat.   

     G’ishtlar taglikka ichkari tomonga qiyalantirib, “archasimon” taxlanadi. Bu maqsadda 

taglikning ёnlariga uchburchak taxtachalar mixlangan bwladi. 

     Sopol bloklar, shuningdek, g’ishtlar tagliklarga bir-biriga nisbatan kwndalang ywnalishda 

terib taxlanadi, bunda qatorlar wzaro bog’lanishi kerak. G’ishtlar va sopol bloklar joylangan 

tagliklar bir qatorga bir qavat wrnatiladi; qatorlar orasida 0,5 m ywl qoldiriladi. Joy kam 

bwlgan h’ollarda tagliklar orasida 0,8 m ywl qoldirilib, 2 qavat qilib taxlash mumkin.  

      Mayda tosh bloklar(suniy, tabiiy tosh) taxlangan tagliklarni wrnatganda qatorlar orasida 

0,2 m masofa qoldiriladi. 

Yig’ma temir-beton konstruktsiyalarni omborlarga joylash. 

Yig’ma konstruktsiyalarni taxlaganda, eng ostki qator tagiga qirqimi 150x1500 mm, 150x100 

mm  ёki 100x100 mm bwlgan ёg’och taglik qwyish lozim; bundan keyingi h’ar bir qator 

ostiga qirqimi 80x80 mm li ёg’ochlar  ёtqiziladi; qatorlar qalinligi montaj h’alqalari 

balandligidan kam bwlmasligi uchun shunday qilinadi. Qistirma va tagliklar bir-biriga 

nisbatan tik h’olatda joylanadi, ularning uchlari buyum chetidan 50 mm chiqib turishi kerak. 

     Konstruktsiyalarni omborga joylash tartibi:  

     stakan tipidagi poydevor bir qatorga joylanadi; 

     poydevor plitalari va ertwla devoriga ishlatiladigan bloklar – qatorlar tarzida taxlanadi; 

qatorlar soni twrtdan va balandligi 2,6 m dan oshmasligi lozim, ular orasiga qwyiladigan 

ёg’och qistirma va tagliklar buyum chetidan 0,5 m nari joylanadi; 

     serkovak oraёpma panellari – balandligi 2,5 m keladigan gorizontal taxlar h’osil qilib 

ёtqiziladi.  ёg’och qistirma va tagliklar plitaning chetidan 0,35 m nari qilib, kovaklarga 

nisbatan perpendikulyar joylanadi,  

     yaxlit oraёpma panellari – balandligi 2,5 m dan oshmaydigan taxlar h’osil qilib joylanadi. 

Ёg’och qistirma va tagliklar plitalarning uzun ёn chetlari bwylab ёtqiziladi, 

     zina sah’nlari – balandligi 1 m dan va qatorlar soni twrtdan oshmaydigan qilib, ёtiq h’olda 

taxlanadi. Ёg’och qistirma va tagliklar buyum chetidan 0.3 m nari qilib joylanadi; 

     zina marshlari – bosqichlarini tepaga qaratib taxlanadi, taxning balandligi 1,2 m dan, 

qatorlar soni 5-6 dan oshmasligi kerak. Ёg’och qistirma  va tagliklar buyumning chetidan 0,15 

m nariroq qilib ёtqiziladi; yarim sah’nli zina marshlari – qirrasi bilan wrnatiladi va oralariga 

brusoklar joylanadi; 

     devorbop panellar – kasseta ёki piramida qilib wrnatiladi;  

     ustun va twsinlar – 2m dan oshmaydigan balandlikda taxlr h’osil qilib, ustunlar-montaj 

vaqtida navbat bilan olish uchun moslashtirilgan h’olatda, twsinlar esa ёtiq h’olatda joylanadi. 

Ёg’och qistirma va tagliklar buyum chetidan 0,25 m nari qilib ёtqiziladi;  

     kranosti twsinlari – prolёti 6 m bwlgan twsinlar ustma-ust taxlanadi; uzunligi 12 m 

keladigan twsinlar – ularning wrnatiladigan elementlari tagiga qwyilgan metall tagliklar 

ustiga bir qavat joylanadi; 

     fermalar inventar tayanchlar ustiga tik h’olatda wrnatiladi;  

     ёpma plitalari – balandligi 2,5 m dan oshmaydigan qilib taxlanadi. Ёg’och qistirma va 

tagliklar plita uchidan 5 sm nari qilib ёtqiziladi.  

     Taxlab  qwyilgan  yig’ma  buyumlar  markalanadi. Har bir taxga detallarning soni va tipi 

ёzilgan ёrliq osiladi. 

      Qishda  konstruktsiya  va  detallarni  muz qoplagan taglik va qistirmalar ustiga taxlash 

taqiqlanadi. Konstruktsiyalar ustiga suv yig’ilib qolmasligi uchun ular bir oz qiya qilib 

taxlanadi. Beton buyumlarning ochiq teshiklari qor kirishi va muzlashdan asrash uchun 

berkitib qwyiladi. Temir-beton buyumlarning usti qordan tozalanib turilishi, muzlashga ywl 

qwyilmasligi kerak.