ҚƏнигелик шеберлик

Hajmiy bloklardan bino qurish texnologiyasi.  

 

    Hajmiy  bloklarning  turlari.  Binoning  yaxlit  betondan  bir  ёki bir necha xonaga mwljallab 

tayёrlangan yaxlit konstruktiv elementlari h’ajmiy  bloklar deb ataladi. 

    Yaxlit  h’ajmiy bloklar tayёrlanish usuliga qarab quyidagicha ataladi:  

    “qalpoq”-  bir  turdagi  blok  twntarilgan  qutini eslatadi; unga keyinchalik pol plitalari 

biriktiriladi;  

     “stakan”- bu blokka keyinchalik ship panellari ulanadi;  

      “ёtiq stakan”- bu blokning old devori bwlmaydi; bu devor wrniga keyinchalik tashqi panel 

wrnatiladi.  

       Hajmiy bloklar qanday maqsadga mwljallanganligiga qarab oshxona, sanitariya  bloklari, 

zina bloklari va xona bloklar  kabi turlarga bwlinadi.  

       Bloklarni  tashish.  Tayёr bloklarning massasi  18-25 tonna keladi; ular mah’sus 

jih’ozlanadigan maydonchali  KrAZ-219B va KrAZ-221 avtomobillarida, shuningdek, egar 

nusxa MAZ-504 tortuvchi va yarim tirkamadan tashkil topgan avtopoezdda tashiladi.  

       Hajmiy blokni montaj qilishda kwriladigan tayёrgarlik ishlari. Bloklarni montaj qilishdan 

oldin reja wqlar chiqariladi, bloklar wrnatiladigan joylar belgilanadi va montaj gorizontining 

wrni aniqlanadi.  

     Tayanch  yuzalarni  tayёrlash bloklarning qay tarzda tayanib turishiga h’amda bloklar  

juftlashgan joydagi gorizontal tirqishlarga bog’liq.  

      Perimetri bwyicha bir twg’ri chiziqda tayanib turadigan bloklar uchun qorishma qatlami 

100-120 mm kenglikda  ёtqiziladi. Gorizontal choklarga sintetik wralgan issiqlik izolyatsiyasi 

ashёsi bog’lama joylanadi.  

     Hajmiy bloklarni ilmoqlash, wrnatish va tekshirish.  

     Hajmiy bloklar montaj h’alqasidan traversa bilan kwtariladi; ilmoqning  pishiqligini va 

ilmoqlari  blokni puxta ilib olganligini tekshirib kwrish uchun blok avval erdan faqat 20-30 

sm  balandlikda  kwtariladi. Blokning chayqalishiga ywl qwymaslik uchun  traversaning  

burchagiga bog’langan arqon bilan tarang tortib turiladi.  

      Hajmiy bloklarni wrnatish quyidagi operatsiyalarni wz ichiga oladi;  

      Twg’rilash-bunda blok wrnatiladigan joy tepasidan 20-30 sm balandlikda osilib turadi; 

      Pastda joylashgan blokning tashqi qirrasi ёki wqlardagi chiziqchalarga  qarab orientirlash;  

     Loyih’ada kwrsatilgan vaziyatda wrnatish; bunda blok tayanch maydonlarga tegib turishi 

kerak, lekin ularga tayanmasligi lozim. Ana shu vaqtda  wrnatiladigan elementlar orasidagi 

tirqishning kengligi, blok qirralarning tikligi, blok tashqi yuzasi bilan binoning fasad 

tekisligining  bir-biriga mosligi tekshiriladi.  

   Blok wrnatiladigan joyga tushirilgach, uning vaziyati tekshiriladi, swngra kran ilmoqlari 

blok h’alqalaridan chiqariladi.  

   Hajmiy bloklarni besh kishidan iborat zveno wrnatadi. İsh paytida zveno boshlig’i blok 

wrnatiladigan balandlikda joylashadi; ikkinchi montajchi orqa devorcha tomonda turadi; 

uchinchi montajchi ilgari wrnatilgan blok ustiga chiqib olib, zveno boshlig’i bilan birgalikda 

blokning tashqi  qirrasini tegishli tomonga ywnaltiradi. Zvenoning qolgan azolari ilmoqlarni 

ilintirish va chiqarib olish h’amda quyma  elementlarni payvandlab biriktirish bilan 

shug’ullanadi.  

   Montaj ishlarini bajarish izchilligi. Binoning birinchi qavatida bloklar wrtasidan cheti 

tomon wrnatiladi,  shunday qilganda rejalash ishlarida xato yuz bermaydigan va yig’ma 

elementlar wlchami aniq chiqadi. 

 

Binoning keyingi qavatlari bloklarini wrnatishda ilgari ёtqizilgan bloklarning qirralariga 

qarab mwljal olinadi. Krandan uzoqdagi qatorlarning bloklari birinchi navbatda wrnatiladi. 

Bloklarning birikish joylaridagi tirqishlarni berkitish. Gorizontal choklar (bloklar 

orasidagi oraёpma sath’idagi tirqishlar) montaj jaraёnida berkitiladi. 

Vertikal tirqishlarga ruberoidga wralgan issiqlik izolyatsiyasi paketi tiqiladi; paket ilgari 

wrnatilgan blokning vertikal tekisligiga bitum mastika bilan ёpishtiriladi. 

Choklar tashqi tomondan tsement qorishma bilan suvab bekitiladi; bu vaqtda montajchi 

ilgari wrnatilgan bloklarning montaj h’alqalariga osilgan kajavada turib ishlashi kerak. 

Yirik panellardan sinchsiz binolar qurishda 

bajariladigan montaj ishlari. Binoning er ostidagi 

qismini montaj qilish. 

Poydevor plitalarini montaj qilish. Handaq tubi loyih’alangan belgiga etkazib tozalanadi; 

reja wqlari kwchiriladi; poydevor tashqi cheti bwylab reja ip tortiladi. 

Avval binoning burchaklariga h’amda kwndalang devorlarining wzaro tutashadigan 

joylariga blok-plitalar wrnatiladi. Nishon bloklar bir-biriga nisbatan perpendikulyar tortilgan 

rejalar bwyicha ёtqizilib, ularning vaziyati gorizontal va vertikal ywnalishda tekshiriladi. 

Nishon bloklar ustiga reja ip tortilib, shu ip bwyicha poydevor plitalar ёtqiziladi. Bloklarning 

montaj h’alqalari qirqib tashlanadi, ёtqizilgan bloklarning sirti qorishma twshab tekislanadi. 

Tsokol qavati panellarini montaj qilish. Reja wqlari kwchirilgach, panellarni wrnatish 

joylari belgilanadi, montaj gorizonti aniqlanadi, nishonlar (h’ar panelga ikki qatordan) 

wrnatiladi. 

Ёyilgan qorishma qatlami ustiga avval tashqi devorlarning panellari wrnatiladi. Panellar 

poydevor plitalaridagi chiziqchalarga qarab, mwljallanadi va montaj lomlari ёrdamida 

twg’irlanadi, tirgovichlar qwyiladi va reyka -shovun bilan tekshiriladi. 

        Tashqi  devorlarning  panellari  wrnatilib bwlingach, bwylama va kwndalang ichki 

devorlarning panellari xam shu texnologik izchillikda wrnatiladi. Bu ishlarni twrt kishilik 

zveno bajaradi. Zveno azolaridan ikkitasi panellarni wrnatsa, qolganlari panellarni kran 

ilmoqlariga ilish va navbatdagi panel wrnatiladigan joyni tayёrlash bilan shug’ullanadi. 

Binoning belgilangan qismidagi panellar wrnatilib bwlingach, quyma detallar payvandlab 

biriktiriladi va tirqishlari yaxlit beton quyib berkitiladi. 

Tsokol qavatning panellarini vaqtincha maxkamlab qwyish uchun maxsus montaj 

uskunalaridan foydalaniladi. Bunda tsokol qavatni montaj qilish ishlari kwndalang devor 

panellarini wrnatishdan boshlanadi. Bu panellar poydevor plitalaridagi chuqurchalarga 

moslab wrnatiladi, ayni paytda ularning vertikalligi teodolit ёrdamida tekshiriladi. 

Swngra bwylama devorlar panellari wrnatilib, xar bir panel wq bwyicha qisib turadigan 

qisqichli gorizontal shtangalar bilan maxkamlab qwyiladi. 

Kran ёrdamida uzatilgan panel wrnatiladigan joyidagi qorishma qatlami tepasida 30 — 40 

mm balandlikda osilib turadi, shu payt unga avval ostki shtanga, swngra ustki ikkita shtanga 

biriktiriladi, shundan keyin panel joyiga tushiriladi. Natijada konstruktsiya loyixada 

kwrsatilgan vaziyatda majburan wrnashadi. 

Tashqi devorlarning panellari chiziqchalarga moslab ёki reja ip bwyicha wrnatiladi; ular 

tekshirilgach, ichki devorlarning panellariga surilma skobalar vositasida biriktiriladi. Swngra 

gorizontal choklardagi qorishma zichlanadi. 

Oraёpma panellarini wrnatish. Wrnatilgan konstruktsiyalar doimiy ravishda mah’kamlab 

qwyilgach va kanallar qurish, ventilyatsiya bloklari tagiga tayanchlar wrnatish va pol osti 

twshamasini tayёrlab bwlgach, oraёpma panellarini wrnatishga kirishiladi. 

Tsokol qavatni berkitib turadigan panellar olti tarmoqli ilmoq bilan bog’lagich ёrdamida 

wrnatiladi. Panellar nishonga moslab qorishma qatlamiga ёki qorishmasiz ёtqizilib, choklari 

zichlanadi, panellarning    tayanch     maydonchalarining    wlchamlari tekshiriladi. 

Bu ishlar bilan twrt montajchidan iborat zveno va bir elektr payvandchi shug’ullanadi. 

Binoning er ustki qismlarini montaj qilish. 

Montaj ishlarini boshlashdan ilgari quyidagilar bajariladi: pastki qavat konstruktsiyalari 

elementlari doimiy mah’kamlab qwyiladi; wrnatilgan konstruktsiyalarning ijro sxemalari 

tuziladi; reja wqlar chiqariladi, montaj gorizonti aniqlanadi va nishon (h’ar elementga 

ikkitadan) wrnatiladi; tayanch yuzalar xas-chwpdan, qor va yaxdan, quyma detallar esa 

ёpishib qolgan betondan va zangdan tozalanadi. 

Tashqi devorlar panellarini montaj qilish. Panellarning loyih’adagi vaziyati belgilanib, 

nishonlar wrnatilgach, g’ovakka izol twshaladi va mayaklardan 5-10 mm balandroq qilib 

qorishma qatlami ёtqiziladi. 

Wrnatiladigan panel binoning tashqi tomonidan uzatilib, loyih’ada kwrsatilgan wrni 

tepasida 20 - 30 sm balandlikda osilib turadi. Chet tomonidagi ikki montajchi panelni qabul 

qiladi, uning qirrasini andozaning chiziqchalariga ёki tayanch qirralariga tekkizib qwyib, 

montaj lomlari ёrdamida panelni joyiga wrnatadi. 

Panellar tirgovichlar bilan mah’kamlanadi. Montaj h’alqalari panelning sirtidan baland 

chiqib turgan bwlsa - qisuvchi kallakli tirgovichdan foydalaniladi, montaj h’alqalar chuqur 

joylashgan bwlsa- strubtsinali tirgovich qwllaniladi. 

Panelning montaj h’alqa (quyma detall)lari 1,7-1,8m balandlikda joylashgan bwlsa, panel 

qisqa tirgovich bilan mah’kamlanadi. 

Tirgovichlar oraёpma plitalarining teshiklariga ёki montaj h’alqalariga biriktiriladi. 

Panellarning vertikalligi ularning ёn va chet qirralariga reyka -shovun qwyib kwrib 

tekshiriladi. Montajchilar swriga chiqib, panellarning montaj h’alqalaridan kran ilmoqlarini 

chiqarib olishadi. Qisqa tirgovichlar ishlatilgan h’ollarda ilmoqlarni chiqarish uchun 

montajchilar oraёpmada turgan h’olda distantsion qurilmadan foydalanishadi. 

Tashqi panellarni montaj qilish ishini twrt montajchi va bir elektr payvandchidan iborat 

zveno bajaradi. 

İchki devor panellarini montaj qilish. İsh bikir tugun h’osil qilinadigan negiz panellar 

(ikkita kwndalang va bitta bwylama)li wrnatishdan boshlanadi. Negiz panellarning h’ar biri 

ikkita tirgovich bilan suyab qwyiladi, ularning vertikalligi teodolit ёrdamida   tekshiriladi.    

Swngra   texnologik   xaritaga   muvofiq qolgan panellar xam wrnatiladi. 

Dastlab tirgakli pwlat tasma tortib taranglanadi, montaj gorizonti satxida nishonlar (xar 

panelga ikki uchtadan) wrnatiladi va qorishma qatlami ёtqiziladi. 

Wrnatilaёtgan panel montaj lomlari ёrdamida pwlat tasmaning tirgagiga bosib turiladi 

(tasma kwndalang wqlar chiziqchalariga mos xolda wrnatilgan bwladi). Panellar yuqorigi 

tomonidan gorizontal shtangalar bilan ёki texnologik teshiklardan wtkazilgan shtangalar bilan 

maxkamlanadi. Shtangalarni wrnatilgan xolatida ushlab turuvchi qurilmalar orasidagi wlcham 

wzgarmaydi, shunga kwra panelning yuqorigi tomoni loyixada kwrsatilgan vaziyatni 

egallaydi, shu boisdan panelning vertikalligini tekshirishga xojat qolmaydi. 

Tashqi devor panellari kabi, ichki devor panellarini xam individual montaj uskunalari 

ёrdamida maxkamlab qwyish mumkin. Bunda panelning ostki tomoni chiziqchalarga muvofiq 

wrnatiladi, panelning vertikalligi esa reyka -shovun bilan tekshiriladi. Panellarni maxkamlab 

qwyish uchun tirgovichlar, universal tirgaklar, burchak qisqichlari qwllaniladi. 

Montaj ishlarini bajarish izchilligi tashqi devorlardagi tirqishlarning turiga bog’liq. Agar 

elimlab ёpishtiriladigan izolyatsiya qwllash va germetiklarni tashqi (bino) tomondan qistirish 

kwzda tutilgan bwlsa, u xolda dastlab tashqi panellar wrnatiladi. Boshqa xollarda montaj 

ishlari ichki devorlar panellarini wrganishdan boshlanadi. 

Oraёpma plitalarini montaj qilish. Barcha devor panellari wrnatilib, uzil kesil maxkamlab 

qwyilgach va bino qavatiga zarur ashёlar xamda konstruktsiyalar chiqarilib, taxt qilib 

qwyilgach, oraёpma plitalarini wrnatishga kirishiladi. 

Oraёpma plitalari qurilish maydonchasiga vertikal xolatda keltiriladi. Ularni ёtqizib 

qwyish uchun chorchwp romli statsionar bog’lagichlardan ёki yuk qamragich qurilmasi 

bwlgan avtomatik bog’lagichlardan foydalaniladi. 

Plitalar zina saxnidan boshlab wrnatiladi. Avval tayanch sirtlariga nishonlar wrnatiladi va 

qorishma ёtqiziladi. Bu ish bilan twrt montajchidan tuzilgan zveno shug’ullanadi. 

Kran uzatgan panel wrnatiladigan joyi tepasida 20 - 30 sm balandlikda osilib turadi. 

Montajchilar uni qabul qilib, ayni wrnatiladigan joyiga tushiradilar. Lom ёrdamida panelning 

burchaklari twg’rilanadi. Panelning tayanish chuqurligi loyixadagidan kam bwlmasligini, 

uning yuqorigi qirrasidagi chiqiq 13 mm dan, pastki qirrasida esa 5 mm dan ortib ketmasligini 

kuzatish lozim. Shundan keyin kran ilmoqlari montaj xalqalaridan chiqariladi. 

Sanitariya - texnika kabinalarini wrnatish. Kabinalar oraёpmadagi chiziqchalarga 

muvofiq wrnatiladi. Kanalizatsiya va suv wtkazish quvurlari biriktiriladi. Wrnatilgan 

kabinalarning vertikalligi reyka-shovun bilan tekshiriladi. 

Sinchsiz binolarni montaj qilish uslublari 

Erkin montaj uslubi individual montaj uskunalari (tirgovichlar, qisqich va x.o.)dan 

foydalanishga asoslangan. 

Elementlar chiziqchalar bwyicha wrnatiladi, ularning vertikalligi reyka -shovun bilan 

tekshiriladi. Bu metodda qwl mexnati kwp sarf bwladi, konstruktsiyaning wrnatilish aniqligi 

montajchilarning malakasiga va ishni vijdonan bajarishlariga bog’liq. 

Cheklangan erkin montaj uslubi dorsimon - tinchlantirgich kwrinishidagi guruxli montaj 

uskunalaridan foydalanishga asoslangan; dorsimon-tinchlantirgich wrnatilaёtgan panelning 

ustki tomonini loyixalangan vaziyatda maxkam ushlab turadi; shuning uchun panelning 

vertikalligini tekshirishga va twg’rilashga xojat qolmaydi. 

Panellar shu uslubda wrnatilganda qwl mexnati tejaladi va panellarning joylashish 

aniqligi ortadi. Biroq montaj uskunalari murakkab bwlgani sababli bu uslub qurilishda keng 

tarqalmadi. 

Fazoda wz -wzidan maxkamlab montaj qilish uslubi panellarni joyiga wrnatilganda 

ulardagi quyma detallarning wzaro maxkamlanishiga asoslangan. Bunda wrnatish, vaqtincha 

ma^kamlab qwyish va tekshirish - twg’rilash kabi operatsiyalar qwshilib ketadi, montaj 

uskunasi h’amda wrnatish belgilari qwyish, payvandlab biriktirish talab qilinmaydi. 

Binoning belgilangan joyida panellar wrnata boshlashdan oldin montaj gorizontini 

aniqlash, nishonlar wrnatish, bazi wqlar chiqarish, qoziqcha - belgilagichlarning vaziyatini 

tekshirish zarur. 

Dastlab tirgovuchlar bilan mah’kamlab qwyiladigan negiz panellar wrnatiladi. Swngra bir 

guruedagi konstruktsiyalar va eng oh’irida tashqi panel wrnatiladi. 

Devor panellari ikkita qoziqcha - ulanadi. 

Oraёpma panellarining boshqa elementlari, shamollatish bloklari va boshqalar odatdagi 

tartibda wrnatiladi. 

Swngra ustunlarning tokchalariga birinchi va ikkinchi qavat xarilari ёtqiziladi va 

payvandlanadi, keyingi birinchi va ikkinchi yaruslarning ustunlararo plitalari wrnatiladi. 

Sinch guruxining barcha elementlari wrnatilib bwlgach payvandlangach, rom- sharnirli 

indikator kran ёrdamida yangi pozitsiyaga kwchiriladi. Bwshatilgan gurux avval birinchi 

qavatning, swngra ikkinchi qavatning oraёpma plitalari ёtqiziladi. 

Binoning navbatdagi yarusini montaj qilish twrtta konduktor wrnatishdan boshlanadi; bu 

konduktorlar bwylama va kwndalang tortqilar vositasida wzaro biriktirilgan. Birinchi xolatda 

16 ta ustun wrnatiladi. Ular wrnatilib bwlgach,konduktorlar kwchirilib, navbatdagi turish 

joylariga 8 -tadan ustun wrnatiladi. 

Rom-sharnirli indikatordan foydalanib sinch katagi montaj qilish ustunlarni wrnatishdan 

boshlanadi; xar bir ustun indikatorning burchak tayanchi oddiga kran ёrdamida extiёtlik bilan 

olib kelinib pastdagi ustunning kallagiga sekin-asta wtkaziladi, ustunning ostki tomoni montaj 

lomi 

ёrdamida twg’rilanadi, bunda wrnatilaёtgan elementlarning qirralaridagi 

chiziqchalarning bir-biri twg’risida joylashishiga etibor berish kerak. Ustunning loyixadagi 

vaziyatda joylashtirilgan yuqorigi tomoni qaytarma belbog’ining suyab turuvchi qirrasiga 

mah’sus qurilma ёrdamida siqib mah’kamlanadi. 

 

Kwp qavatli binolarni montaj qilish texnologik izchilligi. 

Wrnatilgan konstruktsiyalarning turg’unligi va barqarorligini taminlash. Kwp qavatli 

sinchli binoning er ustidagi qismi qavatma - qavat ёki yarusma -yarus quriladi. 

Montaj ishlarini boshlashdan ilgari quyidagi tadbirlar bajariladi: pastki qavat 

konstruktsiyalarini yig’ish nih’oyasiga etkaziladi, konstruktsiyalar uzil-kesil maxkamlanadi; 

tirqishlarni bekitish uchun mayda toshli beton ishlatiladi; 

reja wqlar ustunlarning kallaklariga ёki oraёpmalarga kwchiriladi, montaj gorizonti 

aniqlanadi va qurilgan qavat (yarus)ning ijro sxemasi chiziladi. 

Navbatdagi qavat ёki yarusni montaj qilish inshootning fazoviy bikirligini ёki 

turg’unligini taminlaydigan elementlarni wrnatishdan boshlanadi. Dastlab krandan eng 

uzoqdagi elementlar wrnatiladi. Har bir yarus aloxida bloklarga bwlib bir ёki ikki qavat 

balandligida montaj qilinadi. Xar bir blok twrt dona ustun, xari va oraёpma plitadan iborat 

bwladi. Konstruktsiyalarning tegishli joylari payvandlab ulangach va juftlashtirilgan 

joylardagi tirqishlar betonlab bekitilgach, qwshni blokni yig’ishga kirishiladi. 

Binoning turg’unligini oshirish uchun karkas quraёtgan vaqtda kwtarib turuvchi devorlar 

xam qurilishi lozim. Devor qurish sinch qurish ishlaridan faqat bir qavat orqada qolishi 

mumkin. 

Sinchning qurilgan qismi mustaxkamligini taminlash uchun ustunlar orasiga vaqtincha 

montaj kashaklari wrnatiladi. 

Konstruktsiyalarni guruxli montaj uskunalaridan foydalanib wrnatish elementlarni 

vaqtincha maxkamlash ishlarini ularning vaziyatini twg’rilash ishlari bilan qwshib olib 

borishga imkon beradi. 

Rom - sharnirli indikator kwp qavatli kataklardan iborat bwlib, etajerkaning swrilari 

doiraviy shakldadir. İndikatorning ustki tomonidagi erkin rom bwyiga va kwndalangiga 

xarakatlanadigan mexanizmlar bilan jixozlangan; bu mexanizmlarning burchaklarida 

joylashgan qaytarma belbog’lari sinch ustunlarini vaqtincha mah’kamlab qwyish uchun 

xizmat qiladi. Birinchi va ikkinchi qavat sath’ida buriladigan kajavalar xarilar wrnatish 

vaqtida montaj payvandlash ishlarini bajarish uchun mwljallangan. 

 

Aralash sinch elementlarini montaj qilish. 

Kranosti pwlat twsinlarini montaj qilish. Ustunlar tekshirilgach va poydevorlarning 

tirqishlariga quyilgan beton qotib, uning mustah’kamligi loyih’adagi mustah’kamligining 

70% iga etgach, kranosti twsinlari wrnatilib boshlanadi. 

Kranosti twsinlarini wrnatish joyiga uzatishda kranning ilmog’i twsinning ikki joyiga 

biriktirilishi lozim, shu maqsadda yarim avtomatik universal ilmoqdan foydalaniladi ёki twsin 

yuqorigi belbog’ining h’alqasidan ilib kwtariladi. 

Twsinlar reja chiziqlarini bir-biriga twg’ri keltirib ustunlarning tokchalariga ёtqiziladi, 

balandligi tagliklar ёrdamida twg’rilanadi. 

Ёtqizilgan twsinlarning twg’ri joylashganligi (rejadagi kwrinishi), devorlarning 

vertikalligi, ustki sirtlarning nuqtalari, parallel joylashgan twsinlar qatorlari orasidagi masofa, 

qwshni twsinlarning birikkan uchlarining past - balandligi tekshiriladi. 

Twsinlar sinch ustunlariga payvandlab ёki boltlar ёrdamida juda aniq va puxta 

biriktiriladi. 

Pwlat fermalarni montaj qilish. Ustunlar uzil -kesil mah’kamlanib, vertikal kashaklar va 

kranosti twsinlari wrnatilib bwlgandan keyin pwlat fermalar montaj qilina boshlanadi. 

Stropilaosti va stropila fermalarini wrnatiladigan joyiga uzatish vaqtida yuqorigi belbog’ 

birikmalaridan yarim avtomatik ёki avtomatik ilmoqlar ёrdamida kwtarish, bunda traversadan 

foydalanish lozim. 

Fermalarga kwtarish oldidan kajavalar, narvonlar osiladi, pastki belbog’ bwylab kanat 

tortiladi. Kwtarilaёtgan ferma chayqalmasligi uchun uning uchlariga tortqilar bog’lanadi. 

Fermalar kashaklar joylashgan joydan wrnatila boshlanadi, qwshni stropila fermalarining 

yuqorigi va pastki belbog’lari shu erga vertikal va gorizontal kashaklar bilan biriktirib 

qwyilgan bwladi. Dastlab wrnatilgan ferma ustunlarga ёki stropilaosti fermalariga biriktiriladi 

va kamida twrtta tortqi bilan tortib qwyiladi. Tortqilarning bir uchi yuqorigi belbog’ga, 

ikkinchi uchi esa yakorga bog’lanadi. Navbatdagi fermalarning h’ar biri ilgari wrnatilgan 

doimiy ёki muvaqqat kashaklarga biriktiriladi. 

Fermalarni wrnatish vaqtida montajchilar ustunlariga wrnatilgan swrilarga joylashib 

oladi. 

Fermalarni tekshirish quyidagilarni wz ichiga oladi; belbog’larning twg’ri chiziqligini 

kanop ip ёki sim ёrdamida tekshirish; fermalar tekisligining tiklik darajasini shovun ёrdamida 

aniqlash. 1{wshni fermalar orasidagi masofa kashaklar, tirgovuchlar, xarilar (loyih’ada 

kwzda tutilgan bwlsa) qwyish ywli bilan nazorat qilinadi. 

Yig’ib wrnatilgan konstruktsiyalar elektr ёy  ёrdamida payvandlab ёki boltlar ёrdamida 

uzil-kesil maxkamlanadi. 

Ёrdamchi ustunni montaj qilish. Tashqi qatorlardagi kolonnalar orasiga ustun, yani 

ёrdamchi sinch quriladi; ёrdamchi sinch prokat ёki yig’ma elementlardan iborat. 

Ёrdamchi ustun yirik sektsiyalar xolida wrnatiladi, xar sektsiya xarilar, vertikal impostlar 

va deraza romidan tashkil topadi. Chetki devorlarga wrnatiladigan ёrdamchi ustun 

qismlarining tirgaklari tirgovuchlari va kashaklari bwladi. 

Ёrdamchi ustunning yig’ilgan qismi ikki joyidan bog’lab kwtariladi, ularni montajchilar 

qabul qiladi, wrnatiladigan joyiga twg’rilaydi xamda maxkamlaydi; montajchilar kajavalarda 

ёki narvonlarda turib ishlaydilar. 

Wrnatilgan sektsiyalar kwzdan kechirilgach va geodezik asbob ёrdamida tekshirilgach, 

ustunlarga payvandlanadi ёki boltlar ёrdamida biriktiriladi. 

 Shakldor taxtalardan tayёrlangan panellarni wrnatish. Sanoat binolarining tashqi 

devorlariga tashqi qoplama va issiqlik wtkazmaydigan plitadan iborat panellar ishlatiladi. 

Bunday panellarning metall chorchwpi bwladi, chorchwpga tashqi va ichki qoplamalar 

h’amda issiqlik wtkazmaydigan qutilar biriktiriladi. Panellar faxverkning gorizontal 

elementlariga boltlar ёrdamida biriktiriladi. 

Bino tomiga ёpiladigan fazoviy bloklar andozaviy qismlar (quvurlar prokat shakllar) dan 

tayёrlanganligi sababli tom ёpmasi ancha engil bwladi. 

Tuzilmali (strukturali) konstruktsiyalarning barcha elementlari avtomat liniyalarda 

tayёrlanadi; ularni yig’adigan montajchilarning yuqori malakali bwlishi talab qilinmaydi; tom 

ёpmasi yiriklashtirilgan bloklar h’olida ёtqiziladi. Sanoat binolari, sport, savdo obektlari va 

boshqa inshootlar tomi engil bwladi.