Epidemiologiyadan

 
 

---

21 
Axborot uchun ma’lumot 
Epidemiologik usulning tuzilishi, tarkibiy qismlari va bu usulning ahamiyati. 
Yuqumli kasalliklarga qarshi kurashda va ularning oldini olishda, 
epidemiyaga qarshi kurashish choralarini tashkil etishda asosiy qonun-qoidalardan 
biri, epidemiyaga qarshi kurashish chora-tadbirlarining boshlang’ich yoki asosiy 
yo’nalishini aniqlashdir. Bu asosiy yo’nalishni aniqlash epidemiologik tekshirish 
usullarini qo’llash tufayli amalga oshiriladi. 
Klinika sharoitida kasal kishidagi kasallik belgilarini o’rganib shu belgilar 
asosida kasallikni aniqlashga klinik diagnoz deb ataladi. Xuddi shu singari 
yuqumli kasalliklarning kelib chiqish sabablarini, ularning tarqalish yo’llarini, 
kasallik paydo bo’lgan va tarqalayotgan muhitning shart-sharoitlarini o’rganib shu 
asosda epidemik jarayonning rivojlanishini ochiq-oydin qilib aniqlashga 
epidemiologik diagnoz deyiladi (1-jadval).
1-jadval 
Yuqumli kasalliklarni o’rganishda har xil fanlarning maqsadi va 
tekshirish aspektlari 
Fanlar 
Tekshirilishi lozim 
bo’lgan belgilar 
Yaqin orada 
amalga 
oshiriladigan 
maqsadlari 
Kelajakdagi 
maqsadi 
Yuqumli 
kasalliklar 
klinikasi 
Kasal kishida 
kuzatiladigan 
kasallikning ichki va 
tashqi belgilari 
Klinik diagnoz 
qo’yish 
Davolash 
Epidemiologiya 
Yuqumli kasalliklar kelib 
chiqish va tarqalish 
sabablari, infeksiya 
o’chog’idagi shart-
sharoitlar, epidemik 
jarayonning rivojlanish 
belgilari 
Epidemiologik 
diagnoz qo’yish 
Kasallikning 
tarqalib 
ketishiga 
qarshi chora-
tadbirlar 
ko’rish 
Epidemiologik diagnoz qo’yishda epidemik jarayonning ko’pgina belgilari 
(kasallikning tarqalish tezligi, uning har xil hududlarda, aholining har xil guruhlari 
o’rtasida va yilning har xil fasllarida bir me’yorda tarqalmaganligi), xuddi klinik 
diagnoz qo’yishda kasallikning klinik belgilari singari, katta ahamiyatga ega. 
Klinik tekshiruvda kasallikning klinik alomatlarini asosan kasaldan so’rash 
yo’li bilan, kasal kishini tekshirib ko’rish va laboratoriya tekshirish natijalariga 
asoslanib aniqlanadi. Epidemiologik tekshiruv usullari ham epidemik jarayonning 
ob’ektiv va sub’ektiv belgilarini aniqlashga asoslangan. 
Epidemik jarayonning asosiy belgilari, kasallik o’chog’idagi kasallangan va 

---

22 
sog’lom kishilarni savol-javob qilish yo’li bilan, kasallikka chalingan kishilar 
sonini statistik tahlil qilish natijasida, epidemik jarayon rivojlanayotgan joyning 
ijtimoiy va tabiiy sharoitlarini o’rganish va laboratoriya tekshiruv natijalarini 
kuzatish asosida aniqlanadi. Yuqorida ko’rsatilgan tekshiruv natijalarini 
epidemiolog guruhlarga bo’lib o’rganish, ularni o’zaro taqqoslash va 
umumlashtirish natijasida epidemik jarayonning rivojlanishi haqida ma’lum 
xulosaga keladi. 
Epidemiologik tekshiruvning keyingi bosqichi - epidemiologik hodisalarning 
kelib chiqish sababi va oqibatlari orasidagi bog’liqlikni aniqlashdir. Epidemiologik 
hodisalarning sababi va oqibatlari o’rtasidagi bog’liqlikni aniqlash ijodiy ish 
bo’lib, buning natijasi epidemiolog vrachning tajribasiga, bilimiga, zehni 
o’tkirligiga, mulohaza yuritish qobiliyatiga bog’liq bo’ladi. 
Epidemiologik hodisalarning kelib chiqishidaga sababiy bog’lanishlarni, Shu 
sabablar tufayli kelib chiqadigan oqibatlarni aniqlash uchun bir nechta usullar 
mavjud.