Epidemiologiyadan

Havo bilan sterilizatsiya qilish usuli 
Issiq quruq havo bilan sterilizatsiya usuli namlanishi, zanglashi va boshqa 
sabablarga asosan bug’ bilan sterilizatsiya qilinmaydigan buyumlarga qo’llaniladi. 
Havo bilan sterilizatsiya bug’ sterilizatorlari qo’llaniladigan muassasalarda 
o’rnatilgan havo sterilizatorlarida o’tkaziladi. Havo uslubi shishali ashyolar 
(shpris, idishlar), metall (jarrohlik, ginekologiya va stomatologiya) asboblari, 
kauchukli va boshqa buyumlarda qo’llaniladi. 
Tibbiyot muassasalarida har xil tuzilishli havo sterilizatorlari yumaloq va 
to’g’ri burchakli hamda sterilizatsiya quritish shkaflari ishlatiladi. Havo bilan 
sterilizatsiya quruq issiq havoda 180°S haroratda 60 daqiqa, 160°S da esa 2,5 
soatda amalga oshiriladi, 
Havo yordamida sterilizatsiyalashni tekshirishda bakteriologik usullar 
qo’llaniladi. Biotestlar sifatida 1-1,5 soat mobaynida 160°S haroratni ko’tara 
oladigan kartoshka va beda qalamchalari mikrob sporasi yuqtirilgan probirkalar 
ishlatiladi. 
Issiq havoli sterilizatorlarni haroratini nazorat qilish uchun tiomochevina (180 
°Sda eriydi), yantar kislotasi (180-192°S), barital (190-191°S), pilokarpin 
gidroxlorid (200°S) va boshqalar qo’llaniladi. 

---

88 
Sterilizatsiyalashning gazli usuli 
Gazli sterilizatsiya yuqori issiqlikka chidamaydigan ob’ektlarga qo’llaniladi. 
Bular oynali jarrohlik asboblari, kesuvchi va sanchiluvchi asboblar, ketgut, 
zondlar, plastmassali sintetik kateterlardir. Gazli sterilizatsiyada sporasid ta’sirga 
ega etilen oksidi, metil bromid va uning aralashmasi, formaldegid va boshqalar 
qo’llaniladi. 
Kimyoviy eritmalar bilan sterilizatsiyalash 
Kimyoviy 
eritmalar 
asosan 
issiqlikka 
chidamsiz 
asboblarni 
sterilizatsiyalashda qo’llaniladi. Ularni ko’pincha sun’iy polimer materiallardan 
jarrohlik asboblari, rezina qo’lqoplarni sterillashda ishlatiladi. 
Namli sterillashda turli aralashmalar ishlatiladi. Bular tarkibida xlor, yod, 
oksidlovchilar, kislota, aldegidlar tutuvchi aralashmalar. Ulardan asosan vodorod 
peroksidi bilan dezoksondan foydalaniladi. Vodorod peroksidining 6%li eritmasi 
18°Sda 6 soat, 60°Sda 3 soat mobaynida saqlanadi. Vodorod peroksidi eritmalari 
yopiq idishda saqlanib tayyorlanganda 7 kun mobaynida ishlatilishi mumkin. 
Dezokson eritmasi esa faqat tayyorlangan kuni ishlatiladi. Buyumlarning 
zararsizlantirilganligini tekshirish uchun ularni Xottingerning qandli 1%li 
glyukoza, saburo, tioglikon oziq muhitlarida tekshirib ko’riladi. Agar asbob 
uskunalarning yuzasi katta bo’lsa, ulardan salfetka bilan surtma olinadi. 
Salfetkaning yuzasi 5x5 sm
2 
bo’lib izotonik eritma yoki sterillangan suv, 1%li 
tiosulfat eritmasi bilan namlanadi. Olingan surtmalarda mikroorganizmlar bor 
yo’qligi tekshiriladi. 
STERILIZATSIYANI 
TASHKILLASHTIRISH. 
Sterilizatsiyani 
markazlashgan sterilizatsiya bo’limida (MSB) o’tkazish maqsadga muvofiq 
bo’ladi. MSBga ishlatilgan va dastlabki tozalangan asboblar qabul qilinadi, 
asboblar yuviladi, jamlanadi, sterilizatsiya qilinadi va sterillangan materiallar 
davolash bo’limlariga qaytariladi. Sifatli sterilizatsiya qilish va uning 
samaradorligini oshirish uchun markaziy sterilizatsiya bo’limi xonalarini bir-
biridan ajratilgan zararsizlantirilmagan va zararsizlantirilgan zonalarga ajratiladi. 
Zararsizlantirilmagan zonada sterillanmagan mato, shpris, kateter, jarrohlik 
asboblari va h.k. qabul qilish, yuvish va quritish xonalari, buyumlarni saqlash, 
tozalash anjomlari saqlanadi. 
Zararsizlantirilgan zonada sterillangan buyumlar, predmetlar xonasi, 
taqsimlash, ekspeditsiya xonalari mavjud. 
Markaziy sterilizatsiya bo’limlarining buyumlarni ro’yxatga olish daftarida 
qabul qilinayotgan va berilayotgan buyumlar, asboblar nomi va soni qatiy 
ro’yxatga olinishi shart. Markaziy sterilizatsiya bo’limining hamma ishlari 
sterilizatsiya jarayonlarining qat’iy to’g’riligi asosida tashkil qilinadi. MSBda 
sanitariya va epidemiyaga qarshi tartibga qat’iy rioya qilinishi shart. MSBda 
ishlovchi xodimlar vaqti-vaqti bilan tibbiy ko’rikdan o’tkazilib turilishlari lozim. 
Bundan tashqari ular o’z malakalarini oshirib borishlari kerak. 

---

89