Erkayeva shahnoza uralovnaning

10.“RAQAMLI DIKTANT” metodi. Turli fanlarni o’qitish sifatini oshirish va o’quvchilarning mantiqiy fikrlash, tadqiq qilish, yasash, kuzatish, xulosa chiqarish, mustaqil qaror qabul qilish, guruh yoki jamoa tarkibida ishlash ko’nikmalarini hosil qilishda didaktik o’yinlarning, turli metodlarning ahamiyati kattadir. Shunday metodlardan biri “Raqamli diktant” metodidir. Bunda o’quvchilarni guruhlarga bo’lib ham, yakka tartibda ham o’tish mumkin. Shunda har bir guruhga, yoki har bir o’quvchiga raqamlar taqdim etiladi, bu raqamlar nimani anglatishini yozishlari kerak. Namuna tariqasida:
1. 510 mln.kv.km
2. 8848 m
3. 12 ta
4. 11022 m
5. 180 mln.kv.km
6. -17,5⁰ C
7. -2⁰ C
8. 4643 m
9. -12 m
10. -132 m
Bu topshiriqqa quyidagicha javob yoziladi:

1. 
   510 mln.kv.km – Yer sharining umumiy maydoni
   
2. 
   8848 m – Dunyoning eng baland Jomolungma cho’qqisi
   
3. 
   12 ta – O’zbekistonning 12 viloyati
   
4. 
   11022 m – Eng chuqur Mariana cho’kmasi
   
5. 
   180 mln.kv.km – Tinch ocean maydoni.
   

“Raqamli diktant” metodini boshqa usullarda ham qo’llash mumkin.

TERMEN, ATAMA, JOY NOMLARI	JOYLASHGAN O’RNI
Piay burni Niagara Mingbuloq	Afrika 6, 13, 9, 16
Marakaybo Selva Namib	Yevrosiyo 1, 3, 10, 17
Nunutak Atakama Madagaskar	Shimoliy Amerika 2, 11, 12, 18
Turon Panama Nyufaundlend o.	Janubiy Amerika 15
Nandu Skrep Evkalipt	Avstraliya 4, 14, 15
Viktokiya Gobi Mamont g’ori	Antarktida 7

“RAQAMLI DIKTANT”
O’qituvchi tomonidan jadval taqdim etiladi va sharti tushintiriladi. O’quvchilar qisqa vaqt ichida ushbu shartni bajarishadi. Masalan: Berilgan foydali qazilmalarni turlarga ajrating.

T/r	Foydali qazilmalar	Yoqilg’I boyliklar	Rudali mineral boyliklar	Rudamas foydali qazilmalar
1	Osh tuzi
2	Toshko’mir
3	Temir
4	Kaliy tuzi
5	Oltin
6	Neft
7	Gaz
8	Torf
9	Kumush
10	Mis

Namuna sifatida:

T/r	Foydali qazilmalar	Yoqilg’I boyliklar	Rudali mineral boyliklar	Rudamas foydali qazilmalar
1	Osh tuzi			1.Osh tuzi
2	Toshko’mir	2.Toshko’mir
3	Temir		3.Temir
4	Kaliy tuzi			4.Kaliy tuzi
5	Oltin		5.Oltin
6	Neft	6.Neft
7	Gaz	7.Gaz
8	Torf	8.Torf
9	Kumush		9.Kumush
10	Mis		10.Mis

11.Xarita bilan ishlash. Mustaqilligimiz bizga juda ko’p imkoniyatlar eshigini ochdi. Xorij davlatlariga sayohat qilish, xorij Oliygohlarida tahsil olish, hozirda minglab sportchilarimiz, san’atkorlarimiz ham ko’plab xorij davlatlarida bo’lib kelmoqda. Shunday ekan har bir inson o’zi yashaydigan zaminni, olamni har bir burchagini yaxshi bilishi lozim. Qaysi davlat qayerda joylashganligini, uning poytaxti, tili, dini, tabiati, relyefi haqida o’quvchilar bilimga ega bo’lishlari zarur. Ammo bunda bir qancha muommolar mavjud. Bu muommoni hal qilishda quyidagi ishlarni bajarish lozim.

Geografik muommo	Sababi	Yechimi
O’quvchilarning xarita haqida yetarli bilimga ega emasligi.	Darsdan bo’sh paytlarida, uyda xarita bilan ishlamaslik.	Sinfdan tashqari ishlarni amalga oshirish.

12.“XARITA OLDIDA OLAMGA SAYOHAT” metodi o’ziga xos bo’lgan bir qancha ijobiy xususiyatlarga ega. Bu metodda kim tez xaritadan davlatning joylashgan o’rnini, chegaradosh davlatlarini, poytaxt shaharni topish, cho’llarni, orollarni, bo’giz va boshqa joy nomlarini qidirib, qaysi materikda, qaysi okeanda ekanligini topishdir. Bunda o’quvchi bitta geografik nomni xaritadan topish jarayonidan o’nlab geografik nomlar bilan tanishadi.
“Xarita geografiyaning ikkinchi tilidir” Kolesnik.
13.“AJURLI ARRA” metodi. Ajur fransuscha “ajour” so’zidan olingan bo’lib, “bir yoqdan ikkinchi yoqqa o’tgan, ikki tomoni ochiq ” degan ma’noni anglatadi.bu metoddan quyidagi bosqichlarda foydalaniladi:
-o’quvchilardan kichik 5-6 kishilik guruh tashkil etiladi;
-o’quvchilarga beriladigan topshiriq va ularni bajarishda foydalaniladigan matnli materiallar bir nechta asosiy qismlar (masalan, reja asosida bir nechta mavzular)ga qirqiladi;
-mavzular va ularga doir matnli materiallar paketi kichik guruhlarning har bir a’zosiga tarqatiladi;
-kichik guruh a’zolari matnli materiallardan foydalanib topshiriqni bajarishga kirishadilar;
-kichi guruhlarning yaxshi o’zlashtiruvchi a’zolaridan ekspert guruhi tashkil etiladi;
-ekspert guruhi a’zolari qo’llaridagi topshiriqlarni hamkorlikda muhokam qilishib, boshqalarga o’rgatish rejasini egallashadilar;
-ekspertlar o’zlarinig dastlabki kichik guruhlariga qaytishib o’rganganlarini boshqa o’quvchilarga o’rgatishadi.
O’qitishda bunday yondashilganda talaba-o’quvchilarning hamkorlikda ishlashlariga va kata hajmdagi o’quv materiallariningo’zlashtirishiga erishiladi.
Bu metoddan foydalanuvchi o’qituvchi o’quvchilarga taqdim etilgan topshiriqni bajarishga doir materiallarni qunt bilan o’rganishni, birgalikda muhokama etishni, savol-javob qilishni, o’rganganlarini boshqalarga o’rgatishlari zarurligini oldindan aytadi.
14.“DUMALOQ STOL” metodi. Bu metod amaliy mashg’ulot uchun qulay. Bunda o’qituvchi tomonidan bitta masala, savol yozilgan varaq kichik guruhga taqdim etiladi. O’quvchilar o’zlarining ism-shariflari va savolga javoblarini yozib, varaqni yonidagi o’quvchiga uzatadi. Shu tariqa yozilgan javoblar yig’ishtirib olinib, talabalar ishtirokida noto’g’rilari o’chirib chiqiladi va natijalar baholanadi.
15. MOJARO metodi. Bu metod amaliy mashg’ulotlar uchun qulay. Odatdan tashqari, hattoki favqulotdagi vaziyatlarda qilinadigan hatti-harakatlarni o’quvchilarga o’rgatish maqsadida bu metoddan foydalaniladi. Masalan, zilzila sodir bo’layotgan vaqtda nima qilish kerak? Va hokazo. Bunday muommolarni hal qilish yo’llarini o’rganishda mojaro metodidan foydalanilsa, o’quvchilarning fikrlari faollashib qisqa vaqt ichida to’g’ri qaror qabul qilish, vazifani to’la, tez va chaqqon bajarish sifatlari shakllanadi.

16. TARMOQLAR metodi (KLASTER). Fikrlarning tarmoqlanishi bu pedagogik strategiya bo’lib u o’quvchilarni biror bir mavzuni chuqur o’rganishlariga yordam berib, o’quvchilarni mavzuga taluqli tushuncha yoki aniq fikrni erkin va ochiq ravshan ketma-ketlik bilan uzviy bog’lagan holda tarmoqlashlariga o’rgatadi.
Bu metod biron mavzuni chuqur o’rganishdan avval o’quvchilarning fikrlash qobiliyatini jadallashtirish hamda kengaytirish uchun xizmat qilishi mumkin. Shuningdek o’tilgan mavzuni mustahkamlash, yaxshi o’zlashtirish, umumlashtirish hamda o’quvchilarning shu mavzu bo’yicha tasavvurlarini chizma shaklda ifodalashga undaydi.

Buyuk Ipak Yo’li


Shahar

Toshkent

Poytaxt

Tarixiy yodgorliklar

Sharq mutafakkirlari

Tarix

Sirdaryo

Daryolar

Amudaryo

Tabiat

Ma’daniyat chorraxasi

O’ZBEKISTON

O’rta Osiyo

Sharq-g’arb