Əsas məsələl
Download 0.94 Mb. Pdf ko'rish
|
kimya-1 az16cavab
- Bu sahifa navigatsiya:
- Fiziki xass
- Fosforun
- 65.Fosforlu gübr əl ər, onların alınması v ə t əsnifatı
- Na-dihidrofosfat
- Na-ortofosfat
- Me(NO 3 ) n Tur şuların və duzların ən əhəmiyyətlisi HNO
- - nitrofoska (qarı
63. Azotun fiziki və kimyəvi xassələri, oksidləri və turşuları. Alınmaları: Azotu s ənayədə havadan (-196 0 S) laboratoriyada a şağıdakı üsullarla alırlar: O H N Cu NH CuO O H O Cr N O Cr NH O H N NO NH t t t 2 2 3 2 3 2 2 7 2 2 4 2 2 2 4 3 3 2 3 4 ) ( 2 + + → + + + → + → Fosforu a ş-kı üsulla alırlar(əsasən sənayədə): O H CO PO Ca P C HPO Ca CO P CaSiO SiO C PO Ca t t 2 2 4 3 4 2 4 3 2 2 4 3 6 10 ) ( 10 ) ( 3 5 2 3 3 5 ) ( + + + → + + + → + + Fiziki xassələri: azot r əngsiz, dadsız havadan bir gədər yüngül, suda az həll olan qazdır. B ərk halda molekulyar kristal qəfəsə malikdir. Fosfor kristal haldadır. P-P rabit əsi N N rabitəsindən zəifdir. AS və Sb metallik parıltıları olur. Bi isə artıq gümü şü ağ metaldır. As və Bi elektrik istiliyi yaxşı Sb isə pis keçirir. N-2, Sb-2, P, As, Bi – 1 izotopları var. Kimyəvi xassələri: Azotun reaksiya girm ə qabiliyyəti passivdir, adi şəraitdə yalnız Li, ag fosfor adi şəraitdə F 2 , Cl 2 (Sb h əmçinin) reaksiya daxil olurlar. 86 Duz əmələ gətirməyən Duz əmələ gətirənlər 3 2 2 2 2 2 2 3 2 2 2 3 2 5 2 3 2 2 3 2 5 3 2 2 5 2 2 3 2 5 2 3 2 2 3 2 2 3 2 ) ( 2 3 2 2 2 , 3 , 2 5 2 3 , 2 6 NH H N X H P NO O N P Mg Mg P CN N C P Ca Ca P BN N B S P S P S P N Ca N Ca PCl PCl Cl P AlN N Al PF F P N Mg N Mg O P O P O P N Li Li N t t t t t t t t t t t t t t t → + → + → + → + → + → + → + → + → + → + → + → + → + → + → + Hidrogenli birləşmələrii aşağıdakı üsulla alınır: 3 2 2 3 2 3 6 PH MgCl HCl P Mg t + → + Oksidləri və hidrogenli birləşmələri: Azotun 5 oksidi N 2 O, NO, N 2 O 3 , NO 2 , N 2 O 5 N 2 O v ə NO qazdır, N 2 O 3 -göy maye, NO 2 -qonur qaz, N 2 O 5 -b ərk kristal maddədir. N 2 O narkoz m əqsədilə işlədilir. NO – davamsız birləşmədir açıq havada yaşamır. 2 2 2 2 NO O NO → + çevrilir. NO 2 əsasən nitrat turşusu alınmasında şoraların istehsalında istifadə edilir.N 2 O 5 güclü oksidl əşdiricidir. Azot oksidləri metalların duru və qatı HNO 3 -l ə qarşılıqlı t əsirindən alınır. P 2 O 5 -z əhərli ağ kristal maddədir. P 2 O 5 a ğ qara bənzər hiqroskopik maddədir. As 2 O 3 güclü z əhərdir. Sb 2 O 3 a ğ bərk maddədir- çaxır turşusu ilə birləşməsi mədəni təmizləyən madd ə kimi istifadə olunur.Bi 2 O 3 sarı kristaldır, tibbd ə mədə bağırsaq xəstəliklərinə 87 qar şı dərman hazırlanmasında istifadə olunur.Həmçinin şüşə, polimer istehsalında istifad ə olunur. As 2 O 5 hiqroskopik madd ədir. NH 3 , PH 3 , AsH 3 , SbH 3 , BiH 3 sırasında davamsızlıq artır. BiH 3 adı şəraitdə parçalanır. NH 3 ba şqa hamısı pis iyli zəhərli qazdır. NH 3 v ə PH 3 tur şularla duz, digərləri isə duz əmələ gətirmirlər. [ ] O H O P O PH O H Cu N CuO NH X turşu BiH SbH AsH J PH HJ PH NO NH HNO NH 2 5 2 2 3 2 2 3 3 3 3 4 3 3 4 3 3 3 4 2 3 3 3 2 , , + → + + + → + → + → + → + − + HNO 3 oksidl əşdirici turşudur. Metallarda və qeyri-metallarla qarşılıqlı təsirdə N atoma reduksiya olunur v ə NH 3 , NH 4 NO 3 , N 2 , N 2 O, NO, NO 2 tipli birl əşmələr alınır. Həmçinin E 2 O 3 v ə E 2 S 3 birl əşmələr. HNO 3 -l ə q/t-də arsenat və stibiat turşuları alınır. NO SO H EO H O H HNO S E NO EO H O H HNO O E 28 9 6 4 28 3 4 6 7 4 2 4 2 4 3 2 3 3 2 4 3 2 3 3 2 + + = + + + = + + HNO 3 -un normal v ə əsası duzları məlumdur. O H NO OH Ca HNO OH Ca O H NO Ca HNO OH Ca 2 3 3 2 2 2 3 3 2 ) ( ) ( 2 ) ( 2 ) ( + → + + → + 64. Fosforun alınması, fiziki və kimyəvi xassələri, oksidləri və turşuları. Hidrogenli birləşmələri aşağıdakı üsulla alınır: t t MgCl EH HCl E Mg PH MgCl HCl P Mg 2 3 2 3 3 2 2 3 3 2 6 2 3 6 + → + + → + P v ə As –yarımqrupu elementləri mürəkkəb maddələrlə qarşılıqlı təsirdə olurlar: 88 Me=Na, K, Ca Me=Mg-Cu MeO + NO 2 + O 2 O H NO NO Bi HNO Bi O H SO SO Bi SO H Bi O H SO SO Sb SO H Sb O H AsO K O KOH As SO AsO H SO H As O H NO O Sb HNO Sb O H NO O Sb HNO Sb NO AsO H O H HNO As NH PO NaH O H NaOH P NO PO H O H HNO P KCl O P KClO P O H NO PO H HNO P d q q q d q t t t t q 2 2 3 3 2 2 3 4 2 4 2 2 2 3 4 2 4 2 2 3 3 2 2 3 2 4 2 2 3 2 3 2 2 5 2 3 4 3 2 3 3 2 2 2 4 3 2 3 5 2 3 2 2 4 3 3 2 ) ( 6 3 ) ( 6 3 6 ) ( 6 3 5 3 12 4 3 2 3 2 2 2 5 10 10 2 5 3 3 5 3 3 3 5 4 5 2 5 3 5 3 5 5 5 + + → + + + → + + + → + + → + + + → + + + → + + + → + + → + + + → + + + → + + + → + + + → + Fosforun iki oksidi P 2 O 3 , P 2 O 5 ; As v ə SbE 2 O 3 , E 2 O 5 ; Bi is ə Bi 2 O əmələ gətirir. Sb 2 O 3 və Sb(OH) 3 amfoterdirl ər. 4 3 3 3 , EO H EO H -tipli tur şuları, fosforun həmçinin 2 3 3 , PO H HPO tur şuda məlumdur. Hamısında 5 valentlidir. 65.Fosforlu gübrələr, onların alınması və təsnifatı . H 3 EO 4 tipli tur şuların üç cür duzu məlumdur O H PO NaH PO H NaOH 2 4 2 4 3 + → + Na-dihidrofosfat O H HPO Na PO H NaOH 2 4 2 4 3 2 + → + Na-hidroortofosfat O H PO Na PO H NaOH 2 4 3 4 3 3 + → + Na-ortofosfat 4 3 PO H heyvanın v ə bitkilərin həyat fəaliyyətində böyük rol oynayır. O, AMF, ADF, ATF parçalanması n əticəsində orqanizmə çoxlu enerji verir. Duzları qızdırdıqda parçalanır. Nitrat duzlarının parçalanması f ərqlidir: ) ( 2 3 ) ( 2 3 2 3 3 3 2 3 2 2 2 3 2 3 2 2 2 2 su tur fosfit PO H O H O P su tur nitrit HNO O H O N NO HNO O H NO X O H O N − → + − → + + → + → + MeNO 2 +O 2 Me 3 (EO 4 ) 2 →Me 2 O 3 + E 2 O 5 89 Me=Hg - Au Me + NO 2 + O 2 Me(NO 3 ) n Tur şuların və duzların ən əhəmiyyətlisi HNO 3 v ə onun duzlarıdır. Tətbiq sahələri: Azot əsasən ammonyakın sintezi üçün və HNO 3 alın-masında. Maye azot inert mühit v ə soyuducu sistem alınmasında . NH 3 metalların alınmasınd, kübr ə istehsalında, təbabətdə qaynaq işlərində, partlayıcı maddələr istehsalında istifadə olunur. HNO 3 s ənayenin çox sahələrində bir çox birləşmələrin alınmasında istifadə olunur. H əmçinin HNO 3 –d ən partlayıcı maddələr, boyalar, liflərin alınmasında istifadə olunur. Fosfor müxt əlif məqsədlərlə olunur. Qizmızı fosfor kibrit istehsalında. Ağ fosfor partlayıcı madd ələrin istehsalında istifadə olunur. P 2 O 5 söndürücü madd ə kimi qazların qurudulmasında. H 3 PO 4 mineral gübr ə istehsalında istifadə olunur. Mineral gübrələr: Bitkil ərin tərkibinə 75-ə qədər kimyəvi element daxildir. 3 kimy əvi element: azot, fosfor və kalium əsas qida elementi kimi daha çox lazımdır. Azot bitkil ərdə, boy inkişafında əmələ gəlməsinə çox kömək edir. Əsas azotlu gübrələr a şağıdakılardır: karbomid O H NH CO NH CO NH CO SO NH SO H NH SO NH NO NH HNO NH NO NH NaCl KNO NaNO KCl KNO CO NaNO NANO NO CO Na NaNO t S 2 2 2 3 2 2 2 4 2 4 4 2 3 2 2 4 3 4 3 3 3 4 3 100 3 3 2 2 3 2 3 2 3 ) ( 2 ; ) ( ) ( 2 ; ) ( ; ; 2 ; 0 + → + → + → + + ⇔ + + + = + P -bitkil ərdə gedən oksdləşmə- reduksya proseslərində iştirak edən nuklein tur şularının tərki-binə daxil olur. P-reproduktiv orqanların (meyvə, çiçək) böyüm əsininə kömək edir. Əsas P-gübrələri aşağıdakılardır: 2 4 2 4 4 2 2 4 3 ) ( 2 2 ) ( PO H Ca CaSO SO H PO Ca + = + - sadə superfofat Me 3 (EO3) 2 → Me 2 O 3 + E 2 O 3 90 ∂ h ∂ h 2 4 2 4 3 2 4 3 ) ( 3 ) ( PO H Ca PO H PO Ca = + - ikiqat superfosfat O H O H CaHPO PO H OH Ca 2 2 4 4 3 2 ) ( + • = + - prespital 4 2 4 3 4 3 PO H NH NH PO H = + - ammofos 4 2 4 3 4 3 ) ( HPO NH NH PO H = + - diammofos KCl NO NH HPO NH • • 3 4 4 2 4 ) ( - nitrofoska (qarışıq kübrə) Azot bitkil ər tərəfindən N 2 şəklində mənimsənilir. Ən zəngin azotlu gübrə karboniddir. Fosfor bitkil ər tərəfindən P 2 O 5 şəklində mənimsənilir. Ən zəngini ikiqat super-fosfatdır. 66. VI qrupun əsas yarımqrup elementləri haqqında ümumi məlumat.Oksigenin,alınması, fiziki və kimyəvi xassələri. Ümumi xarakteristikası. VI yarımqrup elementl ərinə O, S, Se, Te və Po daxildir. Onlar ns 2 np 4 elementl əridir. Normal halda 2 həyəcanlı halda (oksigendən ba şqa, 2d orbitası yoxdur) isə 4 və 6 valentlik göstərirlər. 2s 2 2p 4 O 8 ↑↓ ↑ ↓ ↑ ↑ X 2d orbitası yoxdur ns 2 np 4 nd 0 S, Se, Te ↑ ↓ ↑ ↓ ↑ ↑ ns 2 np 3 nd 1 ↑↓ ↑ ↑ ↑ ↑ 4 (EO 2 ) 91 ns 1 np 3 nd 2 ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ 6 (EO 3 ) Oksigenin ok.d. -2(oks. əs. tur. Duz.), -1(peroks.), sıfır (O 2 ) v ə +2(OF 2 ). S, Se, Te ok.d. -2, 0, +2, +4, +6 (kükürd ə -1 FeS 2 ) malik olur. Oksigenin valenti 2 v ə 3(CO və H 3 O + -da) olur. O → Po sırasında oksidləşdiricilik, qeyr metallıq xassə getdikcə azalır, reduksiya- edicilik, atom radiusu is ə artır. Artıq Po-da metallıq xassəsi özünü göstərir. H 2 EO 4 tur şularının qüvvətliliyi getdikcə azalır, əksinə H 2 E tur şularının qüvvətliyi isə qrup üzr ə, yuxarıdan aşağıya doğru artır. Bu yarımqrupda ən qüvvətli (diss. dərəcəsinə görə) tur şu H 2 SO 4 , oksigensizl ərdən isə H 2 Te sayılır. Hidrogenli birl əşmələrindən ən davamlısı H 2 O, ən davamsızı H 2 Te sayılır. Bu yarımqrup elementl əri (O-dən başqa) hallogenlər(filizdoğuran) adlanır. Təbiətdə tapılması: Bu elementl ərdən oksigen sərbəst halda havada, birləşmələr halda suda, qumda v ə oksigen tərkibli minerallarda, bütün canlı orqanizmlərin t ərkibində rast gəlinir. Kükürd sərbəst və birləşmələr halda rast gəlinir. Se, Te və Po is ə yalnız birləşmələr halda tapılırlar. Əsas mineralları aşağıdakılardır: FeS 2 -pirit, ZnS-sfalerit, Cu 2 S-mis parıltısı, CaSO 4 • 2H 2 O-gips. O-3, S-4, Se-6, Te-8, Po-27- izotopları var. Oksigenin-2, kükürdün-3, Seleninin - əsas 3, tellurun-2 allotropik şəkildəyişmələri məlumdur. Download 0.94 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling