Eshitildi: mmibdo` mexmonova j axboroti Ushbu o`quv yilida maktabning 1-sinfiga nafar o`quvchi qabul qilindi. Bulardan nafari 6,5 yoshlilar. Psixolog axboroti

"Stressni yengish" mashqi
Stressli vaziyatni eslab, uni chizishga harakat qiling. Qanday ranglarda chizishga qaror qildingiz. O`sha paytda nimani his qilganingizni, qanday his-tuyg`ular ustunlik qilganini o`ylab ko`ring va bularning barchasini rasmingizda aks ettiring.
Bolalar, nima deb o`ylaysiz, stress bilan kurashish mumkinmi?
Ma`lum bo`lishicha, biz buni qila olamiz va bu haqida bilib olamiz.
Sevimli faoliyat mashqlari
Langar: "Har bir insonning ba`zi bir resurslari bor - bu ko`nikmalar, qobiliyatlar, qiziqishlar, sevimli mashg`ulotlar. Ular stress bilan kurashishda katta yordamdir. Darhaqiqat, odamning sevimli mashg`ulotlari paytida uning kayfiyati yaxshilanadi, u tashvishlaridan chalg`itadi va tinchlantiradi, o`z ishining natijasidan zavqlanish hisini paydo qiladi va hokazo. O`zingizning sevimli mashg`ulotlaringizni daftarga yozing?
Hayot chizig`i mashqlari.
O`zingizni yaxshi his qilib, tasavvur qiling. Qulay o`tiring, oldingizda lenta shaklida hayot chizig`ingizni yoyib chiqing. O`zingizning tajribangiz, o`tmishga qarashga harakat qiling, yoshligingizdan boshlang.
Bir varaqaga hayotingizda duch kelgan muammolaringizni yozing.
Har kuni biz turli xil qiyinchiliklarga duch kelamiz, ba`zida ular bizga butunlay hal etilganday tuyuladi, hayotning barcha ranglari yo`qoladi va ba`zan hatto hayotning ma`nosi yo`qoladi.
Qulayroq o`tiring, ko`zingizni yuming va o`zingizni 70 yildan keyin qanday bo`lishingizni tasavvur qiling. O`zingizni har bir tafsilotda imkon qadar aniq tasavvur qilishga harakat qiling. Siz qanday kiyinasiz? Siz nima qilayapsiz? Siz qanday muhitdasiz? Yoningizda kim bor? Qanday kayfiyatdasiz? Yetmish yoshli odamning nuqtai nazaridan o`ylab ko`ring. Hayotingizda qanday muhim qadriyatlarni ayta olasiz? Siz uchun eng muhim narsa, etmish yoshli, u yashashga arziydimi? Ko`zlaringizni oching va meditatsiya qiling.
Ushbu qadriyatlar sizning hayotingizda imkon qadar to`liq bo`lishi uchun hozir hayotingizni qanday tashkil qilishingiz mumkin? Ehtimol, asosiy narsa uchun kuch va vaqtni bo`shatish uchun ba`zi vazifalar va harakatlardan voz kechish kerakdir? Ehtimol, sizning hayotingizdagi biror narsa sizning asosiy va muhim qadriyatlaringiz va maqsadlaringizni yo`qotmaslik uchun qayta tiklanishi kerakmi? Ehtimol, endi siz o`z hayotingizni shunday qurishingiz kerakligini angladingizki, siz uchun eng muhim narsani bir lahzaga unutmaysiz va har doim eng muhim narsani amalga oshirishga bor kuchingizni yo`naltiring.
Tanqid va tanqidiy fikrlashning muhimligi
Hozirgi kunda globallashayotgan tezkor zamonda yashar ekanmiz, axborotlar ko`lami juda keng. Shunday vaqtlar keladiki, inson bu axborotning qanchalik rost yoki yolg`on ekanligini anglay olmaydi. Bunday vaziyatlarda insonga tanqidiy fikrlash qobilyati yordam beradi. Tanqidiy fikrlash haqida so` z ketar ekan, avvalo fikrlashning o`zi nima ekanliginiga to`xtalib o`tsak:
Tanqidiy fikrlaydigan odam o`zi fikr yuritadi va tashviqotga berilmaydi, ularni boshqarish qiyin. Agar biror kishi tanqidiy fikrlamasa, u yolg`on yoki firibgarlikning qurboni bo`ladi, chunki u olingan ma'lumotni to`g`ri talqin qila olmaydi.
Tanqidiy fikrlashning afzalliklari:

1. 
   Ma`lumotlarning aniqligini tekshirish qobiliyati;
   
2. 
   Ongli nuqtai nazarning mavjudligi va uni himoya qilish qobiliyati;
   
3. 
   Manipulyatsiya va firibgarlikka qarshi immunitet;
   
4. 
   To`g`ri qaror qabul qilish va ularning oqibatlarini oldindan bilish qobiliyati;
   
5. 
   Yangi g`oyalarni idrok etish va ishlab chiqarish qobiliyati;
   

Oddiy (tanqidiy) fikrlash shunchaki ma`lumotni o`zlashtirish, dalillarni qabul qilishdir. Xuddi ko`zguda aks etgandek (tanqidiy) fikrlash, ma`lumotni "o`rganish", dalillarni baholash.
Birinchi yo`lni passiv fikrlash usuli deb atash mumkin. Biz shunchaki dalillarni qabul qilamiz va xulosa chiqaramiz.
Bugun biz shunday tezkor zamonda yashayapmizki, hamma narsaga ulgurish qiyinroq. Yangiliklarning sifatiga, yuqori darajadagi sarlavhalar soniga e`tibor bering. Turli manbalarda bir xil tushunchaning mohiyati qanday farq qilishi mumkin. Ularning maqsadi tomoshabinlar ongini uyg`otishdir va odamlarni ishontirishdir.
Ikkinchi usul - faol fikrlash usuli va u quyida muhokama qilinadi. Olingan ma'lumotlarni qayta ishlash bilan bog`liq va doimiy kuch talab qiladi. Tanqidiy fikrlaydigan kishi savolga kengroq nazar tashlaydi: u faktlar haqida savol beradi, sabablarni qidiradi va chiroyli taqdim etilgan dalillarni faqat nuqtai nazarlardan biri sifatida qabul qiladi.
Quyida tanqidiy fikrlashning mohiyati va har kim tanqidiy fikrlashni o`rganish usullarini ko`rib chiqamiz:

1. 
   Muammolarni tan olish va ularni hal qilish yo`llarini topish;
   
2. 
   kerakli ma`lumotlarni to`plash va saralash;
   
3. 
   Tasdiqlanmagan taxminlar va taxminlarni tan olish;
   
4. 
   ma`lumotlarni sharhlash va dalillarni baholash;
   
5. 
   xulosalar o`rtasida mantiqiy bog`liqlik bor yoki yo`qligini ko`rish;
   
6. 
   qonuniy xulosalar chiqarish va ularni shubha ostiga qo`yish;
   
7. 
   o`z e'tiqodlar tizimini qayta qurish va kundalik hayot hodisalari haqida to`g`ri fikrlarni shakllantirish.
   

Tanqidiy fikrlashni sud bilan taqqoslash mumkin. Sudya sudlanuvchini ma`qullashi yoki yoqlamasligi sababli hukm chiqara olmaydi. U dalillarni ko`rishi, guvohlarni tinglashi kerak, advokat va prokurorning dalillarini o`ganishi kerak. Shundagina u xolis hukm chiqarishi mumkin. Agar sudya faqat bitta tomonni tinglasa va darhol qaror qabul qilsa, bu aniq nuqsonli sudya, rozi bo`lasizmi? Shu o`rinda savol tug`ilishi tabiiy, tanqidiy fikrlashni qanday amalga oshirish mumkin? Bu borada qanday usullardan foydalaniladi.
Inson axborot bilan tanishar ekan, bu axborot avvalo tekshirilishi lozim va savol berilishi maqsadga muvofiq. Xo`sh, bu ma`lumotdan kimga foyda, kim manfaatdor, bu yangilik nega aytilyapti yoki bosilib chiqilyapti. Boshqacha qilib aytganda manbaa hamisha tekshirilishi lozim. Qaysi manbaa orqali kelyapti, qaysi olim tilga olinyapti? Bu olim yoki shaxs haqidagi ma`lumotlar to`g`rimi, ya`ni eshitayotgan ma`lumotni tekshiring.
Bu kabi holatlarda axborotni boshqalar bilan munozara qilish ham ancha foydali hisoblanadi. Yangilik bilan emas siz undan olgan xulosa ma`lumotlari bilan fikrni to`ldirish lozim. Boshqalarning bildirayotgan fikrlarini ham inobatga olish, ularning keltirayotgan asoslarini ham tinglash fikrni yanada to`ldirish uchun xizmat qiladi.
Tanqidiy fikrlashni turli vosita va metodlar yordamida oshirish mumkin. Tanqidiy fikrlashni oshirishga yordam beruvchi vositalardan eng samaralisi kitob o`qish hisoblanadi. O`qiganda ham maishiy badiiy kitoblar emas, ilmiy-ommabop, o`z g`oyasiga ega sifatli adabiyotlar yoki klassik adabiyotlar o`qish tavsiya qilinadi.
Tanqidiy fikrlash chog`ida e`tibor qilinishi lozim bo`lgan eng boshlang`ich narsa bu- suhbatdosh so`zlarining tuzilishiga e`tibor qilishdir. Agar suhbatdosh so`zlashyotganda "menimcha", "nazarimda", "balki" kabi so`zlarini ishlatsa, demak bu axborot argumentlari unchalik ishonchli emas, uni tekshirish lozim. Bu kabi vaziyatda savol berib , axborotga aniqlik kiritishning ayni vaqti.