«etnomadaniyat»
Mavzu: Toponomika – etnos ongning tarkibiy qismi
Download 5.23 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- -О‘quv topshiriq: “Tarmoqlash” usulidan foydalanib, javob toping Muhim muammoning yechimini topishga yordam beradi va “Tarmoqlash” usuli
- FSMU texnologiyasi
- Geografik nomlar yо‘qotilishining qatag‘on qilingan xalq madaniyatiga salbiy ta’siri
- “Etnomadaniyat” fanidan tuzilgan testlar
Mavzu: Toponomika – etnos ongning tarkibiy qismi О‘quv mashg‘ulotining maqsadi: Talabalarning etnos ongning tarkibiy qismi bо‘lgan toponomikaning ahamiyati tо‘g‘risidagi tasavvurlarini kengaytirish. О‘quv faoliyatining natijasi: Talaba etnos ongning tarkibiy qismi bо‘lgan toponomikaning ahamiyati tо‘g‘risidagi tushunchaga ega bо‘ladi. 2-ilova: 1-О‘quv topshiriq: “Tarmoqlash” usulidan foydalanib, javob toping Muhim muammoning yechimini topishga yordam beradi va “Tarmoqlash” usuli orqali muammo hal qilinadi. Reja 1. Toponomika milliy о‘z-о‘zini anglash, etnik xotira va etnik ongning tarkibiy qismi. 2. Etnos ongidan geografik nomlar yо‘qotilishining qatag‘on qilingan xalq madaniyatiga ta’siri 358 3- ilova: FSMU texnologiyasi Jadvalni tо‘ldiring 1-guruh Savol Toponomika etnik xotira va etnik ongning tarkibiy qismi deganda nimaga tayanamiz? (F) Fikringizni bayon eting (S) Fikringiz bayoniga sabab kо‘rsating (M) Kо‘rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring (U)Fikringizni umumlashtiring Ushbu texnologiya munozarali masalalarni hal etishda xamda о‘quv jarayonini baxs- munozarali о‘tkazishda qо‘llaniladi, chunki bu texnologiya talabalarni о‘z fikrini ximoya qilishga, erkin fikrlash va о‘z fikrini boshqalarga о‘tkazishga, ochiq holda baxslashishga hamda shu bilan birga baxslashish madaniyatini о‘rgatadi.Tinglovchilarga tarqatilgan oddiy qog‘ozga о‘z fikrlarini aniq va qisqa holatda ifoda etib, tasdiqlovchi dalillar yoki inkor etuvchi fikrlarni bayon etishga yordam beradi. F – fikringizni bayon eting S – fikringiz bayoniga sabab kо‘rsating M – kо‘rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring U- fikringizni umumlashtiring Geografik nomlar yо‘qotilishining qatag‘on qilingan xalq madaniyatiga salbiy ta’siri 359 2-guruh Savol Milliy toponomlarning yо‘qotilishi ma’naviy tiklanishning buzilishiga yо‘naltirilgan harakat ekanligini izohlang... (F) Fikringizni bayon eting (S) Fikringiz bayoniga sabab kо‘rsating (M) Kо‘rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring (U)Fikringizni umumlashtiring 4- ilova: Mavzuni mustahkamlash uchun savollar: Toponomika nima? Qatag‘on qilingan xalqlarning ijtimoiy ongida toponomik nomlar qay tarzda ifodalanadi? Qatag‘on qilingan xalqlarning etnik ongidan ular yashagan hududning geografik nomining yо‘qotilishi sabalarini izohlang... Mavzudan chiqargan xulosalaringiz... 360 “Etnomadaniyat” fanidan tuzilgan testlar ...................... kashtalardagi qo`chqor shoxiga o`xshash naqshlar xususida shunday fikrlarni bildirgan: «Naqshlarda asosan qo`chqorning bitta belgisi, uning shoxi ifodalangan». O.A. Suxareva A. Ashirov S.K. Kabanov A. Asqarov Arxeolog olim …….. ning fikricha, aynan totemizm xususiyatlaridan biri muqaddas ziyoratgoh va qadamjolarga tog’ echkilari va qo`ylar shoxlarini osib qo`yishdir. S.P. Tolstov S.K. Kabanov O.A. Suxareva A. Asqarov Elshunos ……………… ning yozishicha, Farg’ona vodiysi qipchoqlarida yaylovga qo`ylar ketayotganda marosimiy qurbonlik qilingan va qishloq mullasi tomonidan cho`ponlar piri Cho`ponotaga bag’ishlangan risola o`qib berilgan. K.Shoniyozo v A. Ashirov S.K. Kabanov A. Asqarov Qaysi marosimlarda yig’i (bo`zlov, bo`zlash, marsiya aytib) yig’lash alohida o`rin egallaydi. Motam Ziyorat Dehqonchilik Chorvachilik Dafn kunidagi yig’ida ayniqsa ……… baland ovozda dod solib, marsiya aytib yig’laydilar. ayollar erkaklar qariyalar bolalar ……. o`z tadqiqotlarida bu to`g’rida qiziqarli ma`lumotlar keltirgan. Uning yozishicha, XVIII asrgacha Yevropada nikoh marosimi vaqtida qulfni kalit bilan berkitish yoki ipni tugun qilib suvga tashlash orqali yosh kelin-kuyovlarni baxtsiz D.Frezer O.A. Suxareva S.K. Kabanov A. Asqarov 361 qilib qo`yish mumkin, deyilgan. Etnograf olim ……….. ning yozishicha, o`zbeklarda qizlar an`anaga ko`ra sochlarini maydalab, kelinchaklar va juvonlar esa juft qilib o`raganlar. K.Shoniyozo v A. Ashirov S.K. Kabanov A. Asqarov «Folklor» atamasi inglizcha so`zdan olingan bo`lib .................................... ma`nolarini anglatadi. «xalq donoligi» «xalq so’zi» «xalq boyligi» “asramoq” Odatga ko’ra kuyov tarafidan kelinning xonadoniga kelgan mehmonlarga dastlab "......... " olib kelinadi. shirin suv ovqat holva go’ja Etnomadaniyat fani nimani o`rgatadi? Etnomadaniy at xalqlar kelib chiqishi moddiy va ma`naviy madanyatini o`rgatuvchi fan sifatida biror xalqning turmush madanyati va urf odatlarini o`rganadi. joy nomini o`rganadi sog’likni o`rganadi. xalqlarnibg tilini o`rganadi. Kuz mavsumida nishonlanadigan katta bayramlardan belgilang? Mehrjon kungaboqar,is hchan kunlar yomgi`r chaqirish boqqa borsam 362 Shimoliy Amerika hindularining "adjibva" qabilasi lahjasidagi "ot- otem" yoki "ot-otam" - so`zlaridan olingan bo`lib, "uning urug’i" degan ma`noni bildirgan. Nima haqida so’z boryabdi? Totemizm Fetishizm Animizm Magiya Mahmudxo`ja Behbudiyning (1875- 1919) "Padarkush" nomli dramasi qachon yozilgan. 1911 yil 1954 yil 1905 yil 1944 yil Qissa, hikoya, sarguzasht, maqtov va ta`rif, shon- shuhrat, mashhurlik ma`nolarida ishlatiladi. Gap nima haqida ketyapti. Doston ertak topishmoq maqol «Yer haydasang-kuz hayda, kuz haydamasang- yuz hayda» ushbu jumla xalq og`zaki ijodning qaysi janiriga kiradi? Maqol Xalq ertaklari Matal Doston Folklorshunos olimlar qatori to`g`ri berilgan qatorni belgilang? B. Karimov, H. Zarifov, M. Afzalov, M. Alaviya, Z. Husainov B. Karimov, H. Zarifov,A.Asq arov Z. Husainov A.Boboyev. J.Karimov.Z.H usainov. A.Asqarov, Vyatkin, M. Lafasov YUNESKOning 1999 yil noyabrdagi 30-sessiyasida «Avesto» kitobining necha yillik yubileyini nishonlash haqidagi qarori qabul qilingan edi? 2700 2500 2100 2800 O`zbekiston Respublikasini tashkil etish arafasida turkiy — o`zbek tilida so`zlashuvchi O`rta Osiyo aholisi kelib chiqishi jihatidan uch toifaga bo`linar edi.ikkinchi toifani toping ? qadimdan shu zaminda o`troq hayot kechirib kelayotgan muqim turklar Dashti qipchoq o`zbeklari Turkistonning "sart" atamasi bilan ataluvchi o`troq aholisi; Ugro-finlar 363 O`zbekiston Respublikasini tashkil etish arafasida turkiy — o`zbek tilida so`zlashuvchi O`rta Osiyo aholisi kelib chiqishi jihatidan uch toifaga bo`linar edi. Birinchi toifa? Turkistonnin g "sart" atamasi bilan ataluvchi o`troq aholisi; qadimdan shu zaminda o`troq hayot kechirib kelayotgan muqim turklar Dashti qipchoq o`zbeklari Ugro-finlar Etnografik manbalar deb nimaga aytiladi? Xalqlarning kelib chiqishi, turmush tarzi, ma`naviy hayotini, sodir bo`lgan va bo`layotgan etnik jarayonlarni o`zida aks ettirgan materiallar etnografik manbalar guruhiga kiradi. Xalq uzoq asrlar davomida o`zi ortirgan tarixiy bilimlarni og’zaki ijod orqali avloddan- avlodga yetkazib kelishi. O`zbek tili va boshqa tillarning leksik tarkibida mavjud bo`lgan va hozir ham mavjud atamalar va toponimlar Xalqlarning turmush darajasi. Ashyoviy manbalar deb nimaga aytiladi. Qadimgi odamlarning manzilgohlar i, binolar, turli inshoatlar, mehnat qurollari va turli buyumlar kiradi. Ashyoviy manbalarni qidirib topish va o`rganish bilan asosan arxeologiya fani shug’ullanad i. Xalqlarning kelib chiqishi, turmush tarzi, ma`naviy hayotini, sodir bo`lgan va bo`layotgan etnik jarayonlarni o`zida aks ettirgan materiallar Xalq uzoq asrlar davomida o`zi ortirgan tarixiy bilimlar O`zbek tili va boshqa tillarning leksik tarkibida mavjud bo`lgan va hozir ham mavjud atamalar va toponimlar 364 «Hech qachon hech qayerda faqat bitta millatga mansub madanyat bo`lmaydi» degan fikrni kim ta’kidlagan? I.A. Karimov Farobiy Amir Temur K. Shoniyozov Silvizatsiya qaysi tildan olingan? otincha grekcha arabcha ispancha Madanyat atamasi lotincha qanday so`zdan olingan? Enetura shaharlik ikki daryo oralig`i falsafiy Madanyat atamasi qaysi tildan olingan? arabcha lotincha ispancha grekcha Qabila va millat orasidagi etnik birlik nima deyiladi elat qabila ovul urug` Ibtidoiy bosqichga xos etnik birlikda nima deyiladi? qabila ovul xalq elat Etnomadanyat so`zi qachon fan sifatda rivojlangan. Mustaqillikd an so`ng. Mustaqilik yillarigacha bo`lgan davrda. XIX asrda rivojlangan. XV asrda rivojlangan. «Etno» so`zi yunoncha so`zdan olingan bo`lib, qanday ma`noni anglatadi. xalq elat millat jamiyat madanyat Tarixda kishilik jamiyati taraqqiyoti shuni ko`rsatdiki insonlar uchun tirikchilk manbai nima? Tabiatdan bo`lgan inomlar Hayotdan bo`lgan inomlar. Kishilar tomonidan bo`lgan inomlar. Jamiyat tomindan bo`lgan inomlar. Yozma manbalar O`rta Osiyoda millodan avvalgi nech ming yilikda shakilangan? I-mingyilik III-mingyilllik II- mingyilllik IV- mingyilllik Madanyat so`zi silvizatsiya sinonimi sifatida qaysi asrda qarama-qarshi sifatida qo`llanildi? XIX XIII XX XXI Madanyat qaysi so`zdan olingan? arabcha lotincha yunoncha yaponcha Etnik birlik bilan uning tarkibiga kirgan etnik guruhlar o`rtasidagi etnik xo`jalik iqtisodiy aloqalrning uzluksiz rivojlanib borishiga …………… deyiladi. etnik jarayon Etnogenez Etnografik guruh jamiyat Shohnomaning ayrim Abulqosim Beruniy Gegel Arastu 365 boblarida hamda shu Gushtupas dostonida Markaziy Osiyoda Eron xalqlaring islomgacha bo`lgan qadimiy zardushtiylik haqida yozgan ma`lumot bergan mutaffakir adib kim? Firdavsiy Etnomadanyat so`zi necha qismga bo`linadi? 2 3 1 4 Markaziy Osiyoning kishilik jamiyatining eng qadimiy markazlaridan bir necha guruh asosida tekshiruv olib borildi? 3 1 2 4 Ashyoviy manbalar deganda nimani tushunasiz? Qadimgi odamlarning manzilgohlar i ish qurollari turli buyumlari. Toshdagi yozma manbalar Qazilma boyliklar Uy anjomlari. Tarixiy-etnomadaniy manbalar necha guruhga bo`linadi. 7 8 5 2 Qadimgi Xorazm yozuvi qaysi yozuv alifbo asosida shakilangan? Oromiy mixxat qadimgi Baqtrya Sug`d Xalq nomi yoki xalq nomini ifodalovchi so`z sifatidagi atama ilmiy tilda qanday ifodalanadi? Etnonim Etnologiya. Etnomadanyat etnografiya O`zbeklar asosan to`rt toifa uyg’unligidan tashkil topgan. Ular qaysilar? Qiyot,qo`ng` irot, uyg`ur naman, qarluq qipchoq, mang`it Ming ,Mang`it,Qiyot ,Qo`ng`irot,Tu rkman qalmoq ,uy`gur, naman, qo`ng`irot, ming,arg`in,tojik .fors Professor A.Y.Yakubovskiy o`zbek etnogenizini qaysi davlatdan boshlandi degan fikrni bayon etdi? Turk hoqonligidan Qang davlatidan Eftalilar davlatidan Qoraxoniylar davlatidan Antrapolog olim Telmar Xo`jayev 20 yil mobaynida O`rta Osiyo turli hududidan topilgan 500 ga yaqin antrapologik material asosida hozirgi ikki daryo oralig tipi o`zbekning kelib chiqish tarixidan jayxun va sayxun oraligida rim imperyasi 366 o`zbek tojiklari Sayxunning o`rta va quyi oqimlarida shaklanganini aytib o`tdi. Ushbu tipni I.V. Astanin qanday atagan? Akademik A. Asqarov o`zbeklarning ikki tilda so`zlashuvchi etnik qatlamlarining qorashuvi natijai ekanligini aytib o`tgan. Akademik qaysi tillarni nazarda tutgan? Sug`diy va turkiy eroniy va turkiy pahlaviya va forsiy arab va fors O`zbek etnogenezi turkiy Turk xoqonligidan boshlanadi deb kim aytgan? A.Y.Yakubo skiy A.Asqarov K.Sharipov J. Karimov Etnologiya tarixidagi ilmiy konspeksiyaga ko`ra har bir xalqning kelib chiqishi tarixi necha bosqichdan iborat. 3 4 5 6 Qachon о‘zbek xalqining uzil-kesil shakllandi? XI-XII asrlarda IX-X asrlarda X-XI asrlarda XVI-XVII asrlarda Etnomadaniyat fanidagi ilmiy ishlanmaga kо‘ra, har bir xalqning kelib chiqish tarixi necha bosqichdan iborat? Uch bosqichdan Tо‘rt bosqichdan Besh bosqichdan Yetti bosqichdan «Panturkizm» tarafdorlari о‘zbek xalqining kelib chiqishini nima bilan izohlashga urinadilar? Nuh payg‘ambarn ing о‘g‘li Yofasdan, Yofasning о‘g‘li Tur yoki Turkdan. Turk etnosi bilan izohlashga urinadilar Eron etnosi bilan izohlashga urinadilar Mo’g‘ul etnosi bilan izohlashga urinadilar О‘zbek etnogenezining boshlang‘ich nuqtasi kim antik davrgacha qadimiylashtirdi? akademik S. P. Tolstov akademik A. Y.Yakubovski y akademik A.Asqarov Y. V. Bromley Kim 1941 yilda «О‘zbek xalqining yuzaga kelishi masalasi haqida» («K voprosu ob etnogeneze uzbekskogo naroda») maxsus risola yozib, uni «UzFAN» nashriyotida, akademik A.Y.Yakubo vskiy akademik S. P. Tolstov akademik A.Asqarov Y. V. Bromley 367 о‘zbek va rus tillarida chop ettirdi? «Paykentda arablar tomonidan shunchalar kо‘p oltin va kumush idishlar talondiki, ularning kо‘pligidan sanogiga yetaolmaysan kishi»- arablarning bosqini haqidagi ushbu ma’lumot kimga tegishli? Tabariy Ibn Arabshoh Istaxri Gardiziy О‘rta Osiyoda yashagan xalqlar nomini ilk bor tilga olgan manba...? Zardushtiylik dinining muqaddas kitobi «Avesto» Yunon olimlarining tarixiy asarlari «Tarix otasi» Gerodotning «Tarix» asari Urxun-Enasoy yodgorliklaridag i bitiklar «Avesto»ning qaysi kitobida birinchi bor О‘rta Osiyoning qadimgi viloyatlari va xalqlarining nomlari tilga olinadi? Videvdat Yasht kitobida Yasna Visparad Proffessor A.Y.Yakubovskiyning «О‘zbek xalqining yuzaga kelishi masalasi haqida» risolasi qaysi konsepsiya asosida yozilgan? «milliy avtoxtonizm » «panturkizm» «paneronizm» «panislomizm» 1973 yilda yozilgan «Etnos va etnografiya» asarining muallifi kim? *Akademik Y.V. Bromley L.N. Gumilev Rus olimi S.M. Shirokogorov Mikluxo- Maklay 2001 yilda yozilgan «О‘zbek xalqining shakllanish jarayoni» asarining muallifi kim? Akademik K.Shoniyozo v L.N. Gumilev Rus olimi S.M. Shirokogorov Akademik A. Asqarov «О‘zbek xalqining etnik tarixiga oid» asarining muallifi kim va nechanchi yilda yozilgan? Akademik K.Shoniyozo v 1974-yil Akademik V.A. Tishkov 1991-yil Akademik Y.G‘. G‘ulomov 1978-yil Arxeolog N. Ne’matov 1985- yil Chirchiq daryosining о‘rta va qо‘yi xavzalarida paydo bо‘lgan Qovunchi madaniyati qaysi ikki tilli aholi simbiozidan, qorishuvidan tashkil topgan? sug‘diy va turkiy eroniy va turkiy xorazmiy va turkiy xorazmiy va eroniy 368 Zardushtiylikning muqaddas kitobi Avestoning qaysi qismi 22 bobdan iborat bо‘lib, «devlarga qarshi kurash» qoidalari haqida gap boradi? Videvdat Yasht kitobida Yasna Visparad Kim kashtalardagi qo`chqor shoxiga o`xshash naqshlar xususida shunday fikrlarni bildirgan: «Naqshlarda asosan qo`chqorning bitta belgisi, uning shoxi ifodalangan. O.A. Suxareva L.N. Gumilev Rus olimi S.M. Shirokogorov Mikluxo- Maklay Elshunos ……… ning yozishicha, Farg’ona vodiysi qipchoqlarida yaylovga qo`ylar ketayotganda marosimiy qurbonlik qilingan va qishloq mullasi tomonidan cho`ponlar piri Cho`ponotaga bag’ishlangan risola o`qib berilgan. K.Shoniyozo v akademik A. Y.Yakubovski y akademik A.Asqarov Y. V. Bromley Chorvadorlar nazdida haftaning ayqaysi kuni ko`chish uchun xosiyatsiz hisoblangan. Chunki xalqona qarashga ko`ra, ushbu kun barcha musulmonlar kabi barcha jonzotlar uchun dam olish kuni hisoblanadi. SHu bois agarda ushbu kun yo`lga chiqadigan bo`linsa Allohning irodasiga qarshi boriladi va biror bir falokatga yo`liqish mumkin, deyilgan. juma shanba dushanba seshanba Qo`y piri - bo`lgan.. Cho`ponota Zangiota Qambarota Chig’atota 369 Qoramol piri- bo`lgan.. Zangiota Qambarota Chig’atota Zangiota Otning piri - bo`lgan. Qambarota Zangiota Qambarota Chig’atota Echkining piri - bo`lgan. Chig’atota Zangiota Qambarota Chig’atota О‘zbek xalqi etnogenezining boshlang‘ich nuqtasini Turk xoqonligi davridan boshlanadi degan nazariya tarafdori bо‘lgan olim qaysi qatorda tо‘g‘ri kо‘rsatilgan? Akademik A.Y.Yakubo vskiy Rus olimi S.M. Shirokogorov Mikluxo- Maklay Y.V. Bromley Qachon о‘zbek xalqining uzil-kesil shakllandi? XI-XII asrlarda IX-X asrlarda X-XI asrlarda XVI-XVII asrlarda Markaziy Osiyoning boshqa xalqlari qatori vodiy o`zbeklarining ham an`anaviy dehqonchiligi sharq xalqlari taqvimi asosida olib borilgan bo`lib, bahorgi dala ishlari, mahalliy taqvimga Download 5.23 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling