Фалсафа 2-семестр Ражаббоев Равшанбек

Жоннинг оқил қисми фақат инсонга тааллуқлидир. Инсон ўз жони туфайли бошқа тирик мавжудотлардан ажралиб туради. Аристотел яхшиликнинг ўзига хослигини а^шқиаш мақсадида руҳиётга мурожаат қилади. «Руҳий ҳаракатлар» уч турли бўлади. Улар I) аоэфектлар, 2) қобилиятлар, 3) эга булишлик хусуси-ятларидан иборатдир. Аффект ва қобилиятни табиатдан ола-миз, табиатан яхши ски ёмон бўлмаймиз. Яхшилик одат синга-ри фаолият оркдли эришиладиган сифатдир. Яхшиликнинг одат-дан фарқи шуки, одат мақсад ила шаклланмайли, яхшиликка эса махсус таълим ва онгли равишда эришилади. Инсошшнг яхши бўлиши оқилона хатти-ҳаракати, тарбияси ва ўз вазифа-сига эга бўлган муносабатида кўринади. Яхшилиюш икки турга бўлиш ^гумкин. Дианоэтик — жоннинг оқил қисми (донолик амалийлиги, изланишлиги) оркдли бўлади. Этик қисми жон-нинг иродага интилиши туфайли бўлади.
Файласуф ЯХШШ1ИКНИ таърифлар ва унга баҳо берар экан, Демокрит сипгари «Олтин ўртамиёналик»ни юқори қўяди ва уни ривожлантиради. «Яхшилик, — дейли Аристотел, маълум
даражада ўртамиёналикни ташкил этади, чунки у доимо ўрта-чага интилади. Комил кишилар бир хил бўлади, ёмонлар эса ҳар хил бўлали».
Аристотел яхшилик ҳақида умумий мулоҳазалар юритибгина қолмасдан, балки уни чуқур таҳлил қилишга эътибор қаратади. Бу масалада у доимо амалий фаолиятга мурожаат қилади. Фаоли-нтга тааллуқли тадқиқотда умумий мулоҳазалар мазмунсиз бўлиб, хусусийлари кўпроқҳақиқатга эгадир. Чунки ҳаракат доимо хусу-сий ҳисобланиб, умумий ҳолатлар хусусий ҳолатлар билан кели-шиши керак. Жасурлик — бу яхшилик, бемаьни қаҳрамонлик ва қўрқоқлик ўртасида туради. Бироқ яхшилик оддий ўрталик эмас, чунки у доимо икхи қутбниш бирига яқин туради. Каҳрамон киши шундай кишики, у ўз олдидаги тўсиқларни енгиб, қўрқмай олға боради. Жасоратли киши азоб-уқубатга чидайди, меъёрида ва оқилона ҳаракат қилади. Ҳар қандай қувват инсон жони эга бўлган хусусиятга боғлиқ. Шунинг учун жасурга қаҳрамонлик аъло кўринади. Унга эришиш бу унинг мақсадидир. Жасурлик ахлоқий яхшилик экан, у фаолият орқали шаклланади ва намоён бўлади. Уруш, қаҳрамонлик энг кўп даражада намоён бўладиган фаолиятдир. Аристотел қаҳрамошшк тушунчасининг яна бошқа жиҳатларини ҳам фарқлайди. Масалан, у сиёсий қаҳрамонлик тўғрисида фикр юритиб, қаҳрамонлик кўрсатиш, қўрқув ва азобдан қутулишга интилишга, инсонни жасур бўлишга ундайди. Ёлланган ҳарбийларнинг ўз қўмондонларидан қўрқишлари таж-рибали қаҳрамонликдир. Масалан, жанг санъатининг сир-асро-рини яхши билган тажрибали ҳарбий, тажрибасиз ёш ҳарбийдан устун туради.