Аристотсл ахлоқий фазилатлар ва иллатларни қуйидаги қўри-нишда тасниф қилади.
ФАЗИЛЛТЛАР
|
ИЛЛАТЛАР
|
жасурлнк, довюраклик мўътадиллик (лаззатланишда) сахийлик савлатли бўлнш қиммнтли булиш мулоиимлик тўғрилнк (ҳақгўнлик) дилкашлик мсҳрибонлик адолатлн булиш (иқтисод бўйича) қонунга бииоан адогатли булиш (умумий фаэилат)
|
қўрқоклик,
ўзини тия билмаслик,
эҳтнроссиэлик. исрофгарчилик, ха-
сислик,
такаббурлик, пасткашлик,
мактанчоклнк, ҳимматсиэлик.
кўполлик,
такабб>рлик, камснтишлик,
масхарабохтик, қуполлнк,
бемаънилик. тошбағирлик,
адолатсизлик, адолатснзлик (тўғри
тақсимламасл и к),
фойла, зарар.
адолатснзлик (ўзига етарлича қарамас-
лик, ўзини камситишлик),
(чол-дунсга бсрнлнш)
|
Аристотел этикасининг маълум тарихий характсри бу м шиликни тушунтиришга, масалаларни адолатли ҳал этиши Ои лан боғлиқ.
Ахлоқий фазилатлар орасила биринчи ўринда адолат гуридм «Адолатсизлик деб қонунни бузувчиларга, бошқалардаи оршқ роқ олувчи ва бошқаларга тенг муносабатда бўлмайдшанларш айтнлади. Қонунга яраша иш қилувчи, барчага баробар қарончн киши адолатлидир», — дейди Аристотел. Шундай қилиб, «адо-лат» тушунчаси айни бир вақтнинг ўзида қонуша биноан ва кишиларга бир хил қарашлик бўлса, адолатсизлик қонунга қар-ши ва инсонга турлича ^ғуносабатда бўлишликдир. Шунингдек, ортиқча фойдага ўзини урган киши ҳам адолатсиздир.
Аристот€л адолатнинг махсус турларини қўрар экан, нис-бийлик тамойилига мурожаат қилиб, ҳуқуқий меъёр ва ахло-қий муносабатларни нисбий деб билади. Агар кичик гуруҳ со-фистлари ҳуқуқ ва ахлоқнинг ўзгарувчанлигини муглақлаштир-ган бўлсалар, Суқрот илоҳиётга мурожаат қилиб, уларнинг дои-мийлигини ҳам бир-биридан фарқлайди. Тақсимловчи адолат, унинт фикрича, тенглик тамойилига риоя қилиш эмас, балки муносибликка қараб, бир текис бўлишликдир. Барча кишилар, адолат мутаносиблитига амал қилишга розидирлар. Лекин хсута-носибликниш ўлчовини ҳамма ҳам бир хил деб тушунмайди. Демократияни жамоа фуқаролари эркинликда, олигархия тузу-мининг фуқаролари — бойликда, аристократлар эса фазилатда кўрадилар.
Do'stlaringiz bilan baham: |
