Фалсафа 2-семестр Ражаббоев Равшанбек

Олигархия сиссий тузумида аристократик тузум каби озчи-лик кўпчилик устидан ҳукмронлик қилади. Лекин бу озчилик аристократлар сингари иззат-обрў|а эга кишилар бўлмайди. Балки бойликка эга бўлган номуносиб кишилардан ташкил тоиган сиёсий тузумдир. Улар ўзларининг манфаатларнни ҳамма нар-садан устуи қўядилар.
Демократик тузуми Аристотеднинг фикрича, иомаъкулдир. Мутафаккирнинг таъкидлашича, демократиянинг турлари бир неча хил бўлади. Аниқроқ айтсак, улар бсш хил. Улар ўз навба-тида иккига бўлинади. Биринчиси қонунга асосланган демокра-тия, иккинчиси эса олий ҳокимият қонунига эмас, балки ом-манинг қўлида бўлади. Демак, ҳокимият халқ хушомадгўйла-ри — демагоглар кулида бўлади. Хушомадгуйлар золимларга сажда қилса, демагоглар халқнинг бошига битган балодир. Бу ерда бутун ҳокимиятчилик парчалаиади. Қонунга асосланган демок-ратия барча ёмон сиесий тузумлар ичила бирмунча дуруст-дир.
Демократия ҳзқида гапириб, Аристотел миқдорий тамойилни мулкийликка бўйсундиради. Муҳими шундаки, бу кўпчилик-нинг хокнмияти, у нафақат эркин фуқароларники бўлибгина қолмай, балки камбағалларники ҳамдир. Демократия ҳукмрон-лик қилган ерда ҳокимият кўичиликнинг қўлида, гарчанд улар эркин бўлсаларда, барибир муносибларнинг қўлида эмас. Озчи-ликпи ташкил этувчи кишилар олигархия тузумига бошчилик қилиб ҳокимият якка шахснинг қўлига ўтса, у золимга айланиб қолали. Агар ҳокимият кўпчиликнинг қўлига ўтса, демократия-га айланади. Подшоҳлнкнинг моҳияти бузилиб, аристократияга ёки нолития (республика)га айланади. У эса ўз иавбатила оли-гархияга, у яна ўз навбатида тирания (якка золимлик)га айла-нади. Тирания эса демократияга айлапади. Аристотел учун дав-лат ҳаётниш энг мукаммал шаклидир, Бундай шаклда ижтимо-ий ҳаёт эвг олий фаровонликка эришади.
Давлаг ум^ий адолатга хизмат қилади. Лекин адолат нис-бий тушунчадир, дейди Аристотел. Шунга қарамасдан. у адо-латни ум^ий бахт-саодат, деб билади. Бахт-саодат фақат сиё-сий ҳаётда бўлиши мумкин. .Адолат — сиёсатнинг мақсадидир. Адолат улгумий бахт-саодат бўлиши билан бирга умумийликка тсгишли адолатли қисмларга мос келиши лозим. Тенг адолат-ли'1ик бутун давлатга фойдали бўлиши билан бирга, унинг бар-ча фуқароларига ҳам фойда келтиради,
Арисюкратия ва полития ҳукмронлик қилаётгаи тузум — давттатиинг тўғри шакллари бўлиб, уида битта шахс, озчилик ёки кўпчилик ҳокимиятдан улгумий бахт-саодат, умумий фой-да, манфаатлар йўлида фойдаланади.