Falsafa” 2-topshiriq Mavzu: Bilish falsafasi – Gnoseologiya

13.Substansiya – so`zining o`zi borliq mohiyatini bildiradi. Lotincha so`zdan tarjima qilinganda substantia – mohiyat degan ma`noni anglatadi. Substansiya falsafada materiya so`zi kabi olamning umumiy konkret mohiyatini, tarixini, hozirini, va kelajagini izohlaydi. Umuman olganda bilish nazariyasining asosi, o`rganish va tushunishni bosqichi.
14.Falsafa tarixida substansiya haqida qanday qarashlar mavjud? – Yunon faylasuflari Substansiya deb narsalarning doimiy, tub va oʻzgarmas xususiyatini, asl mohiyatini anglashgan, un-ta aksidensiya tushunchasini qaramaqarshi qoʻyishgan. Sharq falsafasida Forobiy Sni eng umumiylik sifatida tushuntirgan. Ibn Sino Sni «substansional umumiylik va aksidental umumiylik»ning oʻzaro munosabati doirasida talqin etib, ularning birbiri bilan bogʻlanganligiga, biri ikkinchisisiz mavjud boʻla olmasligiga eʼtiborni qaratdi.
15.In`ikos – bu jismlarning bir-biri bilan o`zaro ta`sir va harakat jarayonida ma`lumot va energiya almashishi. Bu bir vaqtning o`zida kimyoviy va fizik hodisadir.
16.Materiya – notirik, tirik, ijtimoiy tarkibiy darajalari bor. Bundan tashqari materiyada uchta tarkibiy darajasi farqlanadi – mikrodunyo, megadunyo, makrodunyo.
Mikrodunyo – atomlar va elementlar zarralar dunyosi.
Megadunyo – koinot dunyosi
Makrodunyo – barqaror shakllar va insonga mos kattaliklar dunyosi.
17. Harakatga biz yashayotgan dunyoning asosiy funksiyasi hisoblanadigan harakat bu olamning doimiy mavjudligini ifodalaydi. Olamdagi har bir narsa obyekt va hatto hayoliy borliqdagi barcha voqealiklar ham harakatning doimiyligi orqali amalga oshadi. Harakat boshlangan davrda olam yaralgan va harakat to`xtaganda olam ham to`xtaydi. Harakatning turlari : 1 – mexanik; 2 – biologik 3 – fizik; 4 – kimyoviy; 5 – ijtimoiy;
18.Harakat haqidagi tasavvurlar, antik davr yunon olimlarining borliq haqidag fikrlari bilan boshlanadi. Harakat dunyoni asosi deb qarasak, demak u harakatning qandaydir shakli dunyoni hayotini boshlab bergan va davom ettirmoqda. Geraklit misol uchun, boshlang`ich harakat asosini olov deb hisoblagan va olamni olovdan boshlangan deydi. Shunga o`xshab Milet maktabi a`zolari ham dunyoni suv yoki havo asoslarga bo`lishgan. Harakatni sharqcha tasavvurida esa, Ibn Sino o`zining sharhida keltirgan, harakat va vaqt o`zaro bog`liq, ammo harakat ibtido va intiho bilan chegaralangmaganligini ta`kidlaydi.
19.Hozirgi zamon da inson uchun harakat hayotning eng muhim qismidir.Inson hozir to’xtovsiz harakat qilsa bir kun kelib albatta maqsadiga erishadi.Bu hozirgi kunda harakatning asosiy qonunidir.Inson hozir harakatdan to’xtasa u o’zi niyat qilgan maqsadlariga erisha olmaydi.Shuning uchun hech qachon harakatdan to’xtamaslik kerak.
20.Individuallik-bu inson shaxsiy xayolotidir.Individual so’zi o’zi “yakka o’zi” degan ma’noni anglatadi.Ma’naviy borliq bu nomoddiy borliqning bir qismidir.Har birimiz o’zimizning individual ma’naviy borlig’imizga egamiz va ega bo’lishimiz zarur.Bu degani o’zimizni ng shaxsiy fikrimiz va dunyo qarashlarimizga ega bo’lishimiz kerak deganidir.