Falsafa asoslari

II. Argument (asos)larga taalluqli xatolar: 
1. Asoslarning xatoligi. Tezis isbotlanganda yoki rad etilganda 
xato argumentlarga chin deb asoslanish natijasida ataylab yoki 
bilmasdan mantiqiy xatoga yo'l qo'yiladi. M; salan, qadimgi grek 
faylasufi Fales o'z ta'limotini hamma narsa suvdan paydo bo'lgan, 
degan fikrga asoslanib yaratgan. 
251 

---

2. Asoslarni avvaldan taxminlash shaklidagi xato. Tezis is-
botlanmagan argumentlarga asoslansa, bunday argumentlar te-
zisning chinligini isbotlamaydi, balki tezisning chinligi taxmin-
lanadi, xolos. 
3. «Aylanma isbot etish» deb nomlanuvchi xato. Tezisning chin-
ligi argumentlar orqali, argumentlarning chinligi tezis orqali isbot-
lansa mantiqiy xatoga yo'l qo'yiladi. Masalan, «So'zning qudrati 
fikr bilan o'lchanadi», degan tezisni «Fikrning qudrati so'z bilan 
o'lchanadi», deb isbotlasak, yuqorida aytilgan xatoga yo'l qo'yiladi. 
III. Isbotiash usuli (demonstratsiya) bilan bog'Iiq xatolar. 
1. «Yolg'on (soxta) isbotiash». Agar tezis uni isbotiash uchun 
keltirilgan argumentlardan bevosita kelib chiqmasa, mantiqiy xa-
toga yo'l qo'yiladi. Bunda tezisga aloqador bo'lmagan argument-
larga asoslaniladi. Masalan, «A shaxs yomon odam», degan tezis 
«Tunda yomon odamlargina ko'chada yuradi», «A shaxs ko'chada 
tunda yuribdi» degan argumentlar bilan asoslansa, fikr yuzaki 
(soxta) isbotlangan bo'ladi. 
2. Shartlangan fikrdan shartlanmagan fikrga o'tish. Muayyan 
vaqt, munosabat doirasida chin bo'lgan (shartlangan) fikrni, do-
imiy, o'zgarmas chin fikr deb qabul qilish natijasida mantiqiy 
xatoga yo'l qo'yiladi. 
3. Xulosa chiqarish qoidalarining buzilishi bilan bog'Iiq 
bo'lgan xatolar. 
2. Argumentlashning strategiyasi va taktikasi. Fikrni asoslash-
da uchraydigan xatolar.