Falsafa asoslari
Download 1.66 Mb. Pdf ko'rish
|
Falsafa asoslari o\'quv qo\'llanma
Shafqat. Shafqat istilohi hozirgacha etikaga doir asosiy o'quv
adabiyotlarda va ilmiy tadqiqotlarda asosiy mezoniy tushuncha sifatida taqdim etilmaydi. Vaholanki shafqatning ildizi inson shaxsiga bo'lgan muhabbatga borib taqaladi, u ham muhab- bat kabi qamrovli hissiyot. Agar muhabbat mehrga asoslansa, shafqat muruvvat bilan bog'liq. Lekin u ayni paytda muruv- vatdan jiddiy farq qiladi. Muruvvat bir insonning ko'p hollar- da o'ziga aloqasi yo'q boshqa bir insonga achinish hissi orqali yordamga qo'l cho'zishi bo'lsa, shafqat kishining o'ziga aloqa- dor odamga, aybdor, gunohkor, ijtimoiy, iqtisodiy va huquqiy 280 jazolanishga loyiq kimsaga kechirimlilik orqali insonparvarlik ko'rsatishdir. Shafqat hissi shafqatga muhtoj kishi o'rniga xayolan o'zini qo'yib fikr yuritish orqali vujudga keladigan, o'zga bir inson iz- tiroblarini yengillatishga qaratilgan axloqiy hodisadir. G'azab insondagi hayvoniy xislat bo'lsa, shafqat insoniylik belgilaridan biridir. Ideal. Inson ideal sari intiladi, o'z hayotini unga qiyoslaydi, unga taqlid qiladi. U inson hayotidagi eng oliy axloqiy talabki, uning bajarilishi shaxsni komillikka yetkazadi. Albatta, hayotda bunga to'la erishib bo'lmaydi, lekin inson ana shu komillikni o'ziga namuna bilib, idealga intilib yashashi jarayonida nisbiy- hayotiy komillikni qo'lga kiritadi. Dunyoviy ideal bilan, to'g'rirog'i, ijtimoiy-axloqiy ideal bi- lan diniy ideal, bir qaraganda, o'xshashdek ko'rinsa-da, aslida keskin farq qiladi. Chunonchi, musulmonlar uchun — Muham- mad (s.a.v.), nasroniylar uchun — Hazrati Iso, yahudo dinidagi- lar uchun — Hazrati Muso ideal hisoblanadi. Ular ideal sifatida hech qachon o'zgarmaydi, boqiy. Ijtimoiy-axloqiy ideallar esa o'zgarishi mumkin va ko'p hollarda o'zgarib turadi. Masalan, sho'rolar davrida o'sha tuzum asoschisi Lenin — eng yuksak ax- loqiy ideal sifatida talqin etilardi va ko'pchilik tomonidan shun- day qabul qilinardi. Hozir esa «Kuch — adolatda!» degan shiorni hayotining ma'nosi deb bilgan buyuk ajdodimiz Amir Temur ko'pchilik tomonidan ijtimoiy-axloqiy ideal, adolatli davlat rahbarining namunaviy timsoli tarzida qabul qilinadi. Demak, muayyan tuzum talablaridan kelib chiqqan holda, ijtimoiy-axlo- qiy ideallar o'zgarishi mumkin. Download 1.66 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling