Falsafa fanidan ma’ruza matnlari Mavzu: Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli

birinchidan, miqdor o‘zgarishlari doimiy yuz berib turadi. Xatto hodisalar sifatining nisbi borqarorligidavrida ham miqdor o‘zgarishlar asta-sekin yuz beradi. Sifat o‘zgarishlarga o‘tish faqat ma’lum bir davrda boshlanadi;
ikkinchidan, miqdor o‘zgarishlari ma’lum vaqtgacha predmetga muhim ta’sir ko‘rsatmaydi. Suv normal atmasfera bosimida 100%S gacha suyuklik holatini yo‘qotmaydi. Sifat o‘zgarishlari hodisalar tubida o‘zgartirib, uni boshqa hodisaga aylantirish takazo qiladi;
uchinchidan, miqdor o‘zgarishlari asta-sekin o‘tadi va ko‘p xollarda (muayyan davrgacha) sezilmasdan o‘tadi. Sifat o‘zgarishlari esa ancha tez ,ayrim holata to‘satdan sodir bo‘ladi;
to‘rtinchidan, sifat o‘zgarishlar miqdori o‘zgarishlariga qaraganda tub o‘zgarishlar hisoblanadi.
Miqdor o‘zgarishlardan sifat o‘zgarishlaga o‘tish qonunini mohiyatini dialektika nuqtai - nazardan tahlil qilish bu qonun metafizika taxlil qilish ziddir. Ayrimini faylasuflar miqdor o‘zgarishlari bilan sifat o‘zgarishlariga o‘tish ajratib bir-biriga qarama-qarshi qo‘yadilar, ayrimlari esa faqat miqdor o‘zgarishlari tan oladi.
Miqdor va sifat o‘zgarish jarayoni tahlil qilar ekanmiz, nazari va amaliy faoliyat amalga oshayotgangan o‘zgarishlar mexanizmini emas, balki ularni chuqurligi va ahamiyatini ham hisobga olish muhimdir. SHunga asosan ro‘y beradigan o‘zgarishlar inkilobi va tadrijiy (evalitson) ga ajratishi mumkin.
Bir sifat holatidan ikkinchi sifat holatiga o‘tish sakrash yo‘li bilan amalga oshirish.
Sakrash nima? Sakrash tabiat va jamiyatda sodir bo‘ladigan sifat o‘zgarishlarini anglatadigan falsafiy tushunchadir. Sakrash jarayoni uzluksiz ko‘rinishga qaraganda ancha tez o‘tadigan shakldadir. Bu tarakiyot jadal suratli davr bo‘lib, eski, umr tugagunlar qadar qayta o‘zgartirib yangi tusga kiradi.
Dialetik sakrash miqdor o‘zgarishlardan sifat o‘zgarishlariga o‘tish uzluksizligini uzulishini bildiradi. Sakrashlar doimiy asta-sekin bilan miqdor o‘zgarishlar natijasida tayyorlanadi. Bundan shu nazarda tushish kerakki, miqdor o‘zgarishlari narsa va hodisalar bir tekisdan oddiy ko‘paytirish va kamaytirishdan iborat emas. Miqdor o‘zgarishlari narsa va hodisalar ijtimoiy tomonlarni asta-sekin susaytirishni takozo etiladi.
Sakrash, shuningdek, narsa va hodisalar o‘rtasida ziddiyatlarning xal qilinishidir. Sakrash natijasida eski sifat bilan uning asosida harakat qiladigan qarama - qarshiliklar birligini tugatish va inson qarama-qarshiligilari birligiga zid bo‘lgan yangi sifat vujudga kelishi sodir bo‘ladi.
Nihoyat, sakrash – eski sifatning inkor etilishi va yangi sifatning qaror topishidir. Har qanday narsa va hodisa yangilik bunyod bo‘ladigan, eskilik barham topadigan elementlarni o‘z ichiga olib, ikki qarama-qarshi tomonlarga bo‘linadi. Sakrash ilgor tomonning galabasi va qonservativ(mo‘taassib) tomonning xaloqati, tugatilishidir. Sakrash natijasida eskidan yangiga o‘tish amalga oshadi. SHunga ko‘ra narsa va hodisalarning rivojlanishi ilgarilab boradi.
SHunday qilib dialektik sakrash quyidagi jihatlarga ega :