Falsafa yakuniy nazorat javoblari 1 Falsafa atamasi va u ifoda etadigan bilimlar majmui. Falsafaning baxs mavzulari va asosiy muammolari

Qarama-qarshilik deb esa, narsa, voqea-hodisalarning bir-birini taqozo etuvchi va shu bilan birga bir-birini inkor etuvchi tomonlari, kuchlarining o’zaro munosabatiga aytiladi.
Qarama-qarshiliklar o’rtasidagi munosabatni ziddiyat degan tushuncha ifodalaydi. Ko’p hollarda ayniyat va tafovutning zidligi va ularning bir maxrajga kelishi, me’yoriy o’zgarishlar tufayli rivojlanish, taraqqiyot, yangilanish jarayonlari amalga oshadi. Taraqqiyot shu ma’noda ayniyat, tafovut va ziddiyatlarning paydo bo’lishi, rivojlanishi va hal qilinishidan iborat bo’lgan abadiy va azaliy murakkab jarayondir.
Sobiq Ittifoqning mafkurasi darajasiga ko’tarilgan marksizmda asosan ziddiyatga ko’proq e’tibor berilar edi. U mutlaqlashtirilar va jamiyatga ko’chirilib, asosan, antogonistik ziddiyatlar to’g’risida gapirilar va ularning echilishi insoniyatni baxtli hayotga olib boradi, deya hayol qilinar edi. Holbuki, insoniyat paydo bo’libdiki, uning hayotida ayniyat va tafovut ham, ziddiyat va qarama-qarshiliklar ham mavjud bo’lib kelmoqda. Odamzod ziddiyatlar kamroq bo’lgan, kishilarning xilma-xil intilish va maqsadlari, bir-biridan farq qiladigan g’oyalari uyg’unlashgan, barqarorlik ustuvor bo’lgan jamiyatni qurish uchun bosh qotirib kelmoqda.


51) Mavjudlik tushunchasi va uning miqdor va sifat voqeligi tarzida namoyon bo’lishi.
Olamning mavjudligi — miqdor va sifat voqeligi tarzida ham namoyon bo’ladi. Buning mohiyati shundan iboratki, narsa va hodisalardagi sezilarli bo’lmagan miqdoriy o’zgarishlar asta-sekin to’plana borib, taraqqiyotning ma’lum bir bosqichida me’yorni buzadi va sakrash yo’li bilan tub sifat o’zgarishlariga olib keladi.
Moddiy olamdagi xilma-xil narsa va hodisalar bir-biridan o’z sifati bilan ajralib turadi. Sifat — narsalarning ichki va tashqi muayyanligi bo’lib, uning qator xossa, belgi, xususiyatlari birligini ifodalaydi. Sifat narsa qanday bo’lsa, uni shundayligicha ko’rsatib beradi, jismning barcha tashqi xossalarini bog’liqlikda namoyon qiladi.
Narsalar sifat muayyanligidan tashqari, bir-biridan miqdoriy tomonlari bilan ham farq qiladi. Miqdor predmetning hajmi, o’lchovi, og’irligi, harakat tezligi va shu kabilar bilan tavsiflanadi. Tabiat hodisalari kabi ijtimoiy hodisalar ham miqdoriy tomonga ega. Chunonchi, suv o’z solishtirma og’irligiga, qaynash va muzlash darajasiga ega. Bir ijtimoiy tuzum boshqasidan xususiyati jihatidangina emas, balki ishlab chiqaruvchi kuchlar taraqqiyoti, mehnat unumdorligi, madaniyati va hokazolar bilan ham farq qiladi. Har qanday narsa miqdor va sifat birligiga ega. Tabiatda faqat miqdorga yoki sifatga ega bo’lgan, ya’ni sifati bo’lib miqdori, miqdori bo’lib aksincha, sifati bo’lmagan narsaning o’zi yo’q.
Miqdor va sifatning birligi, o’zaro bog’liqligi me’yor tushunchasida ifodalanadi. Me’yorning buzilishi predmet mavjudligi mumkin bo’lmagan holatga olib keladi.
Har qanday narsa va hodisaga miqdor va sifat o’zgarishlari xosdir. Miqdor o’zgarishlari bilan sifat o’zgarishlari o’rtasida qat’iy qonuniyat mavjud bo’lib, bu qonuniyat quyidagicha ifodalanadi: miqdoriy o’zgarishlar sifat o’zgarishlarini tayyorlab, har bir aniq holatda muayyan tub sifat o’zgarishlarini keltirib chiqaradi va shu holatda miqdor o’zgarishlarining sifat o’zgarishlariga o’tishi sodir bo’ladi. Olamdagi barcha o’zgarishlar asta-sekin sodir bo’ladigan miqdor o’zgarishlaridan boshlanadi. Miqdor o’zgarishlari muayyan chegarada sifatning barqarorligiga ta’sir etmaydi. Miqdoriy o’zgarishlar chegaradan chiqishi bilan sifatning barqarorligi buziladi. Natijada sifat yo’qolib, yangi sifat yuzaga keladi. Taraqqiyot jarayonida miqdor o’zgarishlari tub sifat o’zgarishlariga o’tishi bilan birga sifat o’zgarishlari miqdor o’zgarishlariga ham o’tadi.