Фалсафий тафаккур тараққиёти босқичлари: Ғарб фалсафаси

ПОСТПОЗИТИВИЗМ

• Постпозитивизмнинг неопозитивизм билан ғоявий алоқаси шунда
• ифодаланадики, улар асосан илмий билим таҳлили билан шуғул-
• ланган, тилга катта эътибор берган. Бироқ, мантиқий позитивизм
• асосан мавжуд илмий билим тузилишини ўрганишга эътиборни
• қаратган бўлса, постпозитивизмнинг бош муаммосини илмий би-
• лим динамикаси ташкил этади. Бу ўзгариш фанни фалсафий ўрга-
• ниш масалалари доирасининг ҳам ўзгаришига сабаб бўлди. Пост-
• позитивизмни аввало илмий билимнинг ижтимоий-маданий омил-
• лари, янги назарияларнинг юзага келиши, уларнинг олимлар ҳам-
• жамияти томонидан қабул қилиниши, рақобатлашувчи илмий кон-
• цепцияларни таққослаш ва танлаш мезони қизиқтиради.

• Арнольд Тойнбининг (1889-1975) цивилизацияга ёндошуви

• Цивилизациянинг ички қурилиши

• Шунда у цивилизациянинг чақирувига жавоб бериш учун кам ижодкорлик ўз ортидан кўпчилик фаолиятсизларни бошлайди;
• Ижодий камчилик ҳамма вақт ҳам кўпчиликнинг ҳаётини аниқлаб беролмайди. Кўпчилик камчиликнинг энергиясини «ўчиришга», сингдириб юборишга мойил. Бу ҳолда ривожланиш тўхтайди ва турғунлик бошланади.

• Алоҳидалик

• Кам ижодкорлик
• Кўп ҳаракатсизлик

• Цивилизацияга ташқаридан қарши чиқмоқ - ҳарбий агрессия, қолган цивилизацияларнинг орқада қолиши, ноқулай географик жойлашув
• Худо юборган (буюк одамларнинг), қобилиятли инсонларнинг фаолияти

• Тарихнинг ҳаракатлантирувчи кучи

• ЭМПИРИОКРИТИЦИЗМ

• XIX–XX асрлар чегарасида юзага келди. Унинг энг
• машҳур намояндалари – Э.Мах (1838-1916) ва
• Р.Авенариус (1843-1896). Илк позитивизмдан
• фарқли ўлароқ, эмпириокритицизм фалсафага
• «иккинчи позитивизм»ни синтез қилувчи фан сифа-
• тида ёндашади, уни билиш назариясига боғлайди.
• Эмпириокритицизм «тажриба танқиди» деган маъ-
• нони англатади ва «тажрибани метафизик табиатни
• ўзгартирувчи барча қоидалардан тозалаш»ни назар-
• да тутади. Э.Мах фикрига кўра, тажриба амалда
• «дунё элементлари» ҳисобланувчи сезгилардан
• иборатдир.