Фалсафий тафаккур тараққиёти босқичлари: Ғарб фалсафаси

Суқратгача бўлган файласуфлар, бу даврнинг вакиллари

• Асосий йўналишлари

• Космос ва табиат моҳиятини ўрганишнинг мумтоз даври ва «Суқротгача»лар томонидан ўрганилиши

• Софистлар фалсафаси

• Суқрот фалсафаси

• «Суқрот» мактабининг юзага келиши

• Платон фалсафаси

• Аристотель фалсафаси

• Суқротчилар даври файласуфлари бирлам-чилик масаласига кам эътибор берганлар

• Коинот табиатини яратишда худоларнинг иштирокини фараз қилганлар

• Борлиқни пайдо бўлишини тахминий ғоясини илгари сурганлар Платон реал дунёдаги илгариги ёки реал дунёда кўринган тоза ғоялар таълинотини яратган.

• фалсафанинг демократик-догматик услубидан диологик-нисбат услубига ўтдилар

• Мантиқнинг риволанишига хисса қўшдилар

• Амалий фалсафа-таълимотини илгари сурдилар

Эфеслик Гераклит. (милоддан аввал VI асрнинг иккинчи ярим – V асрнинг 1 ярми)-йирик қадимги Юнон файласуфи-фалсафий йўналиши асосчиси. Дастлаб мантиқий мактабга тегишли бўлган

• Асосий қарашлари

• Оламнинг бошланғич асосини олов деб ҳисоблаган;

• Қарама-қаршиликлар бирлиги ва кураши қонунини яратган-диалектиканинг асосий қонуни (Гераклитнинг муҳим фалсафий кашфиётларидан);

• Бутун олам доимий ҳаракат ва ўзгаришда деб ҳисоблаган (ариқдан оққан сувга икки марта оёқ босиб бўлмайди);

• Табиатдаги моддаларнинг алмашинуви ва тарихнинг даврийлиги тарафдори бўлган;

• Оламнинг нисбийлигини тан олган. (денгиз суви инсон учун ифлос, балиқ учун эса тоза, турли вазиятларда инсоннинг айнан бир хил хатти ҳаракати ҳам яхши ҳам ёмон бўлиши мумкин);

• Барча нарсалар Дунёвий Ақл билан эгалланади;

• Инсон ва олам руҳининг моддийлигини тан олган;

• Ҳар қандай жараёнларнинг харакатлантирувчи кучи «кураш»; «уриш (кураш) барча нарсанинг отаси ва онасидир».

• Пифогор – (милоддан аввалги V аср)-катта софистларнинг таниқли вакили

• Хусусиятлари

• Пифогор фалсафасининг асосий ғоялари

• Ўзининг фалсафий қарашини Пифогор шундай ифодалайди «Инсон барча мавжуд нарсаларнинг мавжуд бўлганлиги, мавжуд бўлмаган нарсаларнинг мавжуд бўлмаганлиги учун меёридир».

• Инсон онгидан ташқарида ҳеч нарсанинг бўлиши мумкин эмас;

• Пифогор замондошларидан бири борлиқ ва билишнинг нисбийлиги ҳақидаги фикрни баён этувчи «иккиёқламали нутқ» асарининг муаллифи деб эътироф қилинади. («Касаллик касал учун ёмон, шифокор эса яхши»; «ўлим ўлаётган киши учун ёмон, бироқ гўрков ва мурдашуй учун яхши») инсонни ҳар қандай вазиятда ютуққа эришишга чорлайди.

• Ҳеч нарса мутлақликка даъвогар бўла олмайди;

• Инсон учун бугун нима яхши бўлса, демак у ҳақиқатан ҳам ҳозир ёмон ва зарарлидир;

• Агар эртага бугун яхши нарса ёмон бўлса, демак у ҳақиқатан ҳам ҳозир ёмон ва зарарлидир;

• бизни ўраб турган барча нарсалар инсоннинг ҳиссий идрокига боғлиқ («Соғлом одам учун ширин нарса, касал одам учун аччиқдир»);

• Ўз даврига нисбатан Пифогорнинг Худоларга нисбатан муносабати ҳам инқилобийдир. «Худолар ҳақида мен ҳеч нарса билмайман, чунки жуда ҳам кўп нарса уларни билишга тўсқинлик қилади»,-масала ниҳоятда мураккаб, инсон умри эса ниҳоятда қисқа.

• Бизни ўраб турган олам нисбий;

• Объектив (ҳақиқий) билимга эга бўлиш мумкин эмас;