Fan: biologiya

Uslubi:
Aralash 
Ko’rgazmali qurollar: «Biologiya» darsligi, «Biologiya fanidan o’quv uslubiy qo’llanma»Fanga oid 
ko’rgazmali qurollar va rasmlar
, doska bo’r, daftar. 
Darsning borishi: 
Tashkiliy qism: O’qituvchining salomlashishi, jurnalga yo’qlama qilishi,sinf o’quvchilarini darsga jalb 
qilib, ishchi muhitini yaratish. 
Uy vazifasining bayoni:______________________________________________________________ 
__________________________________________________________________________________ 
Yangi mavzuning bayoni:
Sayyoramizdagi barcha tirik organizmlar ochiq biologik sistemalardir, 
ya’ni ular bilan atrof-muhit o‘rtasida uzluksiz modda va energiya almashinuvi bo‘lib turadi. Tirik 
organizmlardagi hayotiy jarayonlar, hujayradagi plastik reaksiyalar, membrana orqali moddalar 
transporti, hujayralarning o‘sishi va bo‘linishi, to‘qima va organlar faoliyati, tana haroratining 
doimiyligini saqlash uchun energiya zarur. Bu energiya oziq moddalarning parchalanish 
jarayonida hosil bo‘ladi. Tirik organizmlar tomonidan modda va energiyaning o‘zlashtirilishi oziqlanish 
deyiladi. Oziqlanish tirik organizmlarning muhim xususiyati hisoblanadi. Tirik organizmlar uglerod va 
energiyaning qanday manbayidan foydalanishiga ko‘ra avtotrof va geterotrofl arga ajratiladi.
Avtotrofl 
ar organik moddalarni anorganik moddalardan sintez qiluv chi organizmlardir.
Fototrofl arga barcha yashil o‘simliklar va 
sianobak teriyalar kiradi. Xemotrofl ar anorganik moddalarning oksidlanishidan hosil bo‘lgan 
energiyani organik birikmalar energiyasiga aylantiruvchi organizmlardir. Xemotrofl arga nitrifi kator, 
oltingugurt, vodorod va temir bakteriyalari kiradi. 
Geterotrofl ar organik uglerod manbayidan foydalanuvchi, ya’ni tayyor organik moddalar bilan 
oziqlanadigan organizmlardir. Geterotrof organizmlar o‘z hayot faoliyati uchun zarur energiyani organik 
birikmalarni parchalash hisobiga oladi. Geterotrofl arga barcha hayvonlar, parazit o‘simliklar, 
zamburug‘lar va ko‘pchilik bakteriyalar kiradi. Geterotrofl ar oziq tarkibida o‘z organizmida sintezlash 
imkoni bo‘lmagan moddalarni, masalan, hayot uchun zarur vitaminlarni ham o‘zlashtiradilar. 
Oziqni qaysi usul bilan o‘zlashtirishlaridan qat’i nazar oziq moddalarning organizmlarda o‘zgarish 
yo‘llari, masalan, makromolekulalarning hazm organlarida fermentlar ishtirokida monomerlarga 
parchalanishi, parchalanish mahsulotlarining so‘rilishi, hujayralarga transport qilinishi kabi jarayonlar 
barcha geterotrof organizmlarda kuzatiladi.