SEMANTIK USUL Bu usulga binoan, so`z ma’nosida o`zgarish ro`y berib, ma’nosi boshqaboshqa, shaklan o`xshash yangi so`z hosil bo`ladi: kun – sutkaning yorug` qismi, kun - quyosh, planeta; ko`k – osmon, ko`k - havorangga o`xshash rang, bir – son, birga, birdan, birda – ravish, o`g`il bola (sifat) - O`g`il keldi (ot). - SEMANTIK USUL Bu usulga binoan, so`z ma’nosida o`zgarish ro`y berib, ma’nosi boshqaboshqa, shaklan o`xshash yangi so`z hosil bo`ladi: kun – sutkaning yorug` qismi, kun - quyosh, planeta; ko`k – osmon, ko`k - havorangga o`xshash rang, bir – son, birga, birdan, birda – ravish, o`g`il bola (sifat) - O`g`il keldi (ot).
- TAKRORLASH USULI Bunda so‘zlar takrorlanib yangi so‘zlar yasaladi: paqpaq (o‘yin), tur-tur (turish), bipbip (avtobus), pat-pat (mototsikl), xola-xola (o‘yin), manman, yo‘l-yo‘l (rang), es-es (zo‘rg‘a). Takroriy so‘zlarning hammasi ham yasama emas. Bunda ham yangi ma'no yasalsagina, yasama so‘z hisoblanadi: tеz-tеz, katta-katta kabi takroriy so‘zlar yasama emas, bunda ma'no kuchaytirilgan, xolos.
• 1. Sodda so’zlar. Sodda so’zlar ikki xil bo’ladi: tub so’z, yasama so’z. Tarkibida so’z yasovchi qo’shimcha bo’lmagan sodda so’zlar tub so’z dеyiladi: kitoblar, ko’proq, pishdi, yaxshiroq. So’z yasovchi qo’shimcha qo’shilishi bilan yasalgan sodda so’zlar yasama so’z dеyiladi: uzumzor, guldon, oqla. Yasama so’z o’zak va yasovchidan iborat bo’ladi: bil+im, suv+chi. • 2. Qo’shma so’zlar: - Ikki yoki undan ortiq mustaqil ma'no bildiruvchi o'zak, morfemalardan iborat so'zlar qo'shma so'z deyiladi. Qo'shma so'zlar so'z yasalishining kompozitsion usuluga kiradi. Qo'shma so'z birdan ortiq mustaqil ma'noli morfemadan tashkil topgan bir so’zdir. U shu xususiyati bilan sodda so’z va so’z birikmasidan farq qiladi. Qoshma so'zning sodda so'zdan farqi shundaki, sodda so'zda mustaqil ma'noli morfema bitta, qo'shma so'zda esa birdan orliq bo'ladi. Misol uchun bir necha so'zlarni olib ko'raylik. ‘Erksevar’ so’zi ikkila mustaqil so'zdan tuzilgan. Biri erk, ikkinchisi sevar, belbog', tomorqa, boshpana, asalari, tuyaqush, oybolta, osmono’par kabi so'zlar tarkibida ikkita mustaqil so'z asosi mavjud.
Do'stlaringiz bilan baham: |
